mở đầu

1-Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Ngày nay thẻ đl thực sự trở thành phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến trên thế giới, không chỉ đối với các nước có nền kinh tế phát triển mà còn đang không ngừng mở rộng ở cả các nền kinh tế đang phát triển. Cũng chính vì sự phát triển đó mà hiện nay hình thành nên những thương hiệu thẻ nổi tiếng trên toàn cầu, sự ra đời một số công ty thẻ quốc tế được nhiều người biết đến. Đồng thời nhiều tập đoàn ngân hàng trên thế giới cũng cạnh tranh mạnh mẽ trong việc phát hành và thanh toán thẻ, đem lại nguồn thu nhậpđáng kể và tăng thu nhập từ dịch vụ thẻ trong tổng thu nhập của ngân hàng.

Thực hiện công cuộc đổi mới nền kinh tế và đổi mới hoạt động ngân hàng, hệ thống ngân hàng Việt Nam trong những năm qua đl có những biện pháp cụ thể phát triển dịch vụ thẻ, góp phần giảm tỷ trọng thanh toán bằng tiền mặt trong nền kinh tế và đem lại tiện ích cho người dân, cho các đơn vị cung ứng dịch vụ. Dẫn đầu trong phát triển dịch vụ thẻ chính là các Ngân hàng thương mại nhà nước, mà nổi bật nhất là Ngân hàng ngoại thương Việt Nam. Khối các NHTM nhà nước đl thực sự là đầu tàu, là trụ cột trong sự phát triển của thị trường thẻ Việt Nam.

Tuy nhiên hiện nay dịch vụ thẻ cũng chưa thực sự phát triển, chưa thực sựđem lại tiện ích cho các chủ thẻ cũng như trở thành phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến trong nền kinh tế. Đồng thời trong xu hướng mở cửa thị trường dịch vụ tài chính theo cam kết gia nhập WTO đặt ra những cơ hội lớn nhưng cũng những thách thức không nhỏ đối với các NHTM Việt Nam nói chung, mà trong đó chủ đạo là các NHTM nhà nước nói riêng về phát triển dịch vụ thẻ.

Do đó, việc tìm ra các giải pháp chung để thúc đẩy hình thức thanh toán thẻ là một nhu cầu cấp bách và cần thiết trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với chiến lược phát triển của Hội các ngân hàng thanh toán thẻ Việt Nam. Vì vậy luận án chọn đề tài: “Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng Thương mại Nhà nước Việt Nam”, xuất phát từ yêu cầu cấp bách đó.

2- Tình hình nghiên cứu của đề tài

Tra cứu tại Kho dữ liệu Luận án của Thư viện quốc gia ( Hà Nội) tínhđến hết tháng 6-2008, có 2 công trình luận án tiến sỹ kinh tế viết về dịch vụ thẻcủa các NHTM Việt Nam; trong đó:

1- Luận án: “Những giải pháp góp phần nhằm phát triển hình thức thanh toán thẻ ngân hàng ở Việt Nam “, của NCS Nguyễn Danh Lương, bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nước tại trường Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội, năm 2003.

2- Luận án: “ Giải pháp cơ bản nhằm phát triển thị trường thẻ ngân hàngtại Việt Nam “ của NCS Trần Tấn Lộc, bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp

Nhà nước tại trường Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2004.

Cả hai luận án nói trên đều nghiên cứu về thẻ ngân hàng nói chung, số liệu và thực trạng ở vào giai đoạn thị trường thẻ ngân hàng chưa phát triển, Việt Nam chưa gia nhập WTO. Đây mới là giai đoạn đầu cơ cấu lại hai khối NHTM, nên công nghệ ngân hàng, dịch vụ phi tín dụng,... chưa phát triển.

Kết luận và các giải pháp hai luận án trên đưa ra chưa dự báo được sự phát triển đa dạng của các sản phẩm thẻ, tốc độ phát triển nhanh của thị trường thẻ hiện nay, công nghệ thẻ đang được các NHTM triển khai, cũng như yêu cầu tất yếu khách quan và việc thống nhất liên kết mạng thanh toán thẻ Bank Net của hầu hết các NHTM hiện nay; sự tham gia của các tổ chức ngoài ngành ngân hàng vào dịch vụ thẻ, đặc biệt là ngành bưu chính viễn thông, thuế,.... Đây cũng là 6 kết luận và giải pháp nhằm hoàn thiện, phát triển và nâng cao hiệu quả phát triển dịch vụ thẻ của các NHTM hiện nay cũng như trong thời gian tới mà luậnán của Nghiên cứu sinh thực hiện tập trung nghiên cứu.

Bên cạnh đó còn 2 công trình luận án tiến sỹ nghiên cứu về mở rộng thanh toán qua Ngân hàng thương mại nói chung của NCS Bùi Khắc Sơn và NCS Lê Đức Lữ, không viết chuyên về thẻ.

Ngoài ra còn một số đề tài nghiên cứu khoa học khác về thanh toán nói chung không có tính cập nhật, một số luận văn thạc sỹ viết về dịch vụ thẻ,.. nhưng ở các khía cạnh hẹp của một chi nhánh NHTM, hay một NHTM cổphần, một NHTM Nhà nước. Bởi vậy nghiên cứu sinh cho rằng, công trình luậnán được lựa chọn nói trên chưa có ai nghiên cứu.

3- Mục đích nghiên cứu của luận án

- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại.

- Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại các NHTM Nhà nước Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

- Đề suất giải pháp và một số kiến nghị nhằm phát triển dịch vụ thẻ tại các NHTM Nhà nước Việt Nam.

4- Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

- Đối tượng: Dịch vụ thẻ của các Ngân hàng thương mại.

- Phạm vi nghiên cứu: phát hành và thanh toán thẻ của các NHTM Nhà nước Việt Nam tính đến hết năm 2007; bào gồm cả Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam. Bởi vì từ năm 2007 trở về trước, NHTM cổ phần ngoại thương Việt Nam vẫn hoạt động như một NHTM Nhà nước.

5- Phương pháp nghiên cứu của luận án

Phương pháp chủ yếu để nghiên cứu luận án này là kết hợp một số phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế: duy vật lịch sử, duy vật biện chứng, phương pháp điều tra - phân tích - tổng hợp thống kê, so sánh. Ngoài ra, luận án sẽ sử dụng các bảng biểu, sơ đồ, mô hình, số liệu trong và ngoài nước để tính toán và minh hoạ, sử dụng số liệu của các Tổ chức thẻ quốc tế, các vấn đề thực tiễn của các ngân hàng đl phát hành và thanh toán thẻ ở Việt Nam để so sánh, phân tích, chứng minh.

Xuất phát từ nhận thức lý luận và thực tiễn hoạt động về dịch cụ thẻ của các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước trong khu vực, trên cơ sở các luật lệ, quy định của các tổ chức thẻ Quốc tế và luật pháp Việt Nam, các quy chế, quy định của Ngân hàng Nhà nước để phân tích, đánh giá, tìm ra và kiến nghị các giải pháp để phát triển dịch vụ thẻ ở VN.

6- Đóng góp của luận án

Với đề tài: “Những giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng thương mại nhà nước ở Việt Nam”, tác giả mong muốn đưa ra những giải pháp khoa học, tính thông lệ quốc tế và phì hợp với đặc thù của Việt Nam. Nội dung công trình nghiên cứu hy vọng góp phần là tài liệu tham khảo cho giảng dạy và đào tạo về chuyên ngành; là tài liệu tham khảo cho xây dựng chính sách; tham khảo cho các NHTM xây dựng chiến lược và đề ra các giải pháp trong việc phát triển hoạt động thẻ của mình.

7- Kết cấu của luận án.

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình tác giả đl công bố, các biểu bảng số số liệu, biểu đồ, sơ đồ, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận án được trình bày trong 190 trang, gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại

Chương 2: Thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàngthương mại nhà nước ở Việt Nam

Chương 3: Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng thương mại nhà nước ở Việt Nam

Mục lục

Lời cam đoan ....i

Mục lục ...... ii

Danh mục các chữ viết tắt ...... iii

danh mục các bảng biểu, sơ đồ, hình vẽ . iv

mở đầu ... 1

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng thương mại ... 5

1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thẻ . 5

1.2. Nghiệp vụ phát hành và thanh toán thẻ của ngân hàng thương mại..... 31

1.3. Phát triển hình thức thanh toán thẻ ở một số nước trên thế giới và

bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ...... 44

Chương 2: Thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại các ngân hàng thương mại nhà nước việt nam ...... 66

2.1. Tổng quan về các Ngân hàng thương mại nhà nước và thị trường thẻ

Việt Nam ... 66

2.2. Thực trạng hoạt động phát triển dịch vụ thẻ của các NHTM Nhà

nước Việt Nam . 75

2.3. Đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng thương

mại nhà nước .... 97

Chương 3: Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng thương mại nhà nước Việt Nam .... 137

3.1. Định hướng phát triển dịch vụ thẻ ở Việt Nam trong thời gian tới .... 137

3.2. Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các Ngân hàng thương mại nhà

nước ở Việt Nam ... 144

3.3. Một số kiến nghị.... 167

Kết Luận.. 179

Danh mục công trình của tác giả ... 183

Danh mục Tài liệu tham khảo ..... 184