Trong thời đại ngày nay, khi tiềm năng trí tuệ trở thành động lực chính đảm bảo sự phát triển xã hội thì giáo dục - đào tạo được coi là nhân tố quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia. Đại Hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ VII đã chỉ rõ giáo dục là quốc sách hàng đầu và khẳng định mục tiêu của giáo dục là: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có tri thức, có tay nghề, có năng lực thực hành tự chủ, năng động sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội”[47.81].

Đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng là một trong những vấn đề mang tính chiến lược cấp thiết trước những yêu cầu đổi mới toàn diện của đất nước nhằm thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Song đổi mới như thế nào, đổi mới những gì về giáo dục là vấn đề quan trọng. Cùng với việc đổi mới về nội dung, chương trình giảng dạy, chúng ta cần đổi mới cả về phương pháp dạy học để đáp ứng được nhiệm vụ cách mạng nước ta hiện nay, là yêu cầu khách quan để thực hiện tốt phương hướng phát triển sự nghiệp giáo dục - đào tạo của nước ta trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước: "tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung giáo dục, phương pháp dạy và học, hệ thống hoá quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá". [14.23]

Bộ môn lịch sử với tư cách là một môn khoa học xã hội cũng góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu đào tạo thế hệ trẻ. Những kiến thức lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc từ cổ đến kim có tác dụng không chỉ đến trí tuệ mà cả trái tim học sinh. Các con người thực, việc thực trong quá khứ sẽ khơi dậy trong học sinh những tư tưởng tình cảm đúng đắn, mà những tư tưởng tình cảm này là hành trang cần thiết cho thế hệ trẻ trong điều kiện hội nhập với thế giới. Nhà sử học Xô viết Patusô đã khẳng định: “Muốn đào tạo con người phù hợp với thời đại chúng ta, cần phải không ngừng cải tiến và nâng cao chất lượng dạy học lịch sử. Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật, sự hứng thú, hấp dẫn ngày càng tăng đối với hiện tại không hề làm giảm bớt sự chú ý của ta đối với việc dạy học lịch sử. Chính lịch sử là bằng chứng hiển nhiên về sự toàn thắng của công cuộc xây dựng đối với sự tàn phá, chiến thắng của hoà bình đối với chiến tranh, sự gần gũi hiểu biết của các dân tộc về văn hóa và các mặt khác, khắc phục tình trạng biệt lập”[17.22]. Lịch sử không đơn giản chỉ là quá khứ mà còn là sự kết tinh những giá trị xã hội sâu sắc, nó có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục truyền thống, tư tưởng chính trị, đạo đức và phát triển óc thẩm mĩ cho học sinh như: giáo dục lòng yêu nước, truyền thống dân tộc, lòng biết ơn Đảng, Bác Hồ…Lịch sử không chỉ giáo dục cho học sinh tình cảm yêu ghét trong đấu tranh giai cấp mà còn bồi dưỡng cho các em năng lực đối xử với mọi người xung quanh, biết yêu quý cái đẹp, yêu lao động, sự căm thù quân cướp nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng, khơi dậy ở học sinh sự thông cảm sâu sắc và lòng kính yêu đối với quần chúng nhân dân. Bởi vì lịch sử chính là “cô giáo của cuộc sống”, giúp các em có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng dân tộc của cha ông trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.

Hiện nay nội dung chương trình sách giáo khoa đã có sự đổi mới, trong thực tế xuất hiện ngày càng nhiều giờ dạy tốt của giáo viên giỏi, tâm huyết với nghề nhưng tình trạng phổ biến hiện nay vẫn là lối dạy truyền thống thầy giảng - trò nghe, thầy đọc - trò chép, chưa phát huy được tính tích cực của học sinh. Giáo viên phổ thông nói chung và giáo viên lịch sử nói riêng còn nặng về thông báo kiến thức, chưa thực sự phát huy vai trò chủ đạo để tổ chức, hướng dẫn, điều khiển học sinh tự chiếm lĩnh tri thức. Do đó phải đẩy mạnh hơn nữa việc đổi mới phương pháp dạy học. Một phương pháp quan trọng đó là sử dụng tài liệu tham khảo trong đó có sử dụng những mẩu chuyện lịch sử nhằm nâng cao hiệu quả bài học cho học sinh.

Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 đến 1975 có vị trí quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc. Đây là thời kì nhân dân hai miền Nam Bắc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược khác nhau. Nhân dân miền Bắc vừa hàn gắn vết thương chiến tranh, vừa khôi phục kinh tế, xây dựng CNXH, vừa đấu tranh chống lại chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ và hết lòng chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam. Nhân dân miền Nam anh dũng đấu tranh hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân tiến tới thống nhất nước nhà. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước đã đưa nhân dân Việt Nam bước vào thời kì lịch sử mới, thời kì cả nước xây dựng CNXH. Có thể nói trong giai đoạn này gắn với mỗi bước phát triển của lịch sử là những sự kiện, nhân vật cụ thể được ghi lại trong sử sách. Những mẩu chuyện lịch sử về sự kiện, nhân vật có tác dụng cụ thể hóa kiến thức, giúp các em tái hiện quá khứ một cách chân thực, tránh hiện đại hóa lịch sử. Đồng thời có tác dụng mạnh mẽ đến tư tưởng tình cảm của học sinh, hình thành trong các em lý tưởng sống cao đẹp và ý thức trách nhiệm của mình với quê hương đất nước, tin tưởng vào con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Bác đã lựa chọn.

Vì vậy để nâng cao hiệu quả bài học lịch sử cho học sinh và vận dụng nó trong bài dạy một cách tốt nhất, chúng tôi mạnh dạn đi sâu vào tìm hiểu việc sử dụng những mẩu chuyện trong dạy học lịch sử dân tộc giai đoạn 1954 đến 1975.

Cấu trúc khóa luận:

Ngoài mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, khóa luận gồm có 2 chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng những mẩu chuyện trong dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 12 THPT nhằm nâng cao hiệu quả bài học.

Chương 2: Một số biện pháp sử dụng những mẩu chuyện trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1954-1975 ở lớp 12 THPT nhằm nâng cao hiệu quả bài học.