[FONT=&]Thanh lọc tính chống chịu mặn của một số giống lúa cao sản ngắn ngày tại Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long.[FONT=&]Giảng viên hướng dẫn: TS. [FONT=&]Hoàng Kim và TS. Phạm Trung Nghĩa. Đề tài được thực hiện từ tháng 01 năm 2011 đến tháng 04 năm 2011, tại Viện Lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long, Ô Môn - Cần Thơ. Nhằm xác định tính chống chịu mặn của một số giống lúa cao sản ngắn ngày để tuyển chọn giống lúa thuần chống chịu mặn cho canh tác ở các vùng nhiễm mặn Đồng bằng sông Cửu Long. Nội dung đề tài: 1) Thí nghiệm 1a: Trồng cây trong dung dịch Yoshida (IRRI, 1997): Bố trí thí nghiệm theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên, hai lần lập lại trên các khay nhựa có dạng hình chữ nhật, kích thước khoảng 14 x 30 x 35 cm. Với ba mức độ mặn thanh lọc là 0, 4 và 6[FONT=&]‰ muối NaCl. 2) Thí nghiệm 1b: Trồng cây trong đất: Bố trí thí nghiệm theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên, hai lần lập lại trong khay thiếc có kích thước là 15 x 50 x 100 cm với ba mức độ mặn thanh lọc là 0, 4 và 6[FONT=&]‰ muối NaCl. 3) Thí nghiệm 2: Thanh lọc mặn sau giai đoạn mạ (từ 30 ngày sau khi gieo đến chín). Bố trí thí nghiệm theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên, ba lần lập lại trong các bể kích thước 2,5 x 2,5m với ba mức độ mặn thanh lọc là 0, 4 và 6[FONT=&]‰ muối NaCl. Kết quả đạt được:

1) Tất cả các giống lúa đều có khả năng chịu mặn ở nồng độ từ 4 - 6[FONT=&]‰. Riêng

IR 29 là giống chuẩn nhiễm nên bị chết hoàn toàn vào giai đoạn sau 23 ngày tiến hành

thanh lọc. 2) Khả năng chịu mặn và tỷ lệ sống sót của các giống lúa tỷ lệ thuận với nhau. Giống có tỷ lệ sống sót càng cao chứng tỏ giống càng thích nghi với điều kiện sống. 3) Chiều cao cây và khả năng chịu mặn tỷ lệ nghịch với nhau. Nồng độ muối càng cao thì chiều cao cây càng giảm. 4) Qua kết quả thu được từ năng suất của các giống lúa thí nghiệm đã chọn ra được 4 giống lúa triển vọng là OM 6976, A69-1 NCM, OM 5464, OM 5451 có các đặc tính nông học và hình thái tốt, năng suất vượt trội và có khả năng chịu mặn cao nhất so với các giống còn lại trong thí nghiệm.

MỤC LỤC

Trang tựa .i

Lời cảm ơn ii

Tóm tắt .iii

Mục lục iv

Danh sách các bảng .vi

Danh sách các hình và đồ thị .vii

Danh sách các chữ viết tắt .viii

Chương 1 Mở đầu . 1

1.1. Sự cần thiết nghiên cứu . 1

1.2. Mục tiêu đề tài . . 2

1.3. Yêu cầu cần đạt . 2

1.4. Phạm vi nghiên cứu 2

Chương 2 Tổng quan 3

2.1. Lịch sử của ngành trồng lúa . 3

2.2. Tầm quan trọng của lúa gạo đối với con người Việt Nam 3

2.3. Giá trị kinh tế của lúa gạo . 5

2.3.1 Giá trị dinh dưỡng . 5

2.3.2 Giá trị sử dụng 6

2.3.3 Giá trị thương mại . 6

2.4 Tình hình sản xuất lúa gạo trên thế giới và Việt Nam 7

2.4.1 Tình hình sản xuất lúa gạo trên thế giới . 7

2.4.2 Tình hình sản xuất lúa gạo ở Việt Nam 8

2.5 Sự hình thành và đặc tính của đất mặn 12

2.6 Mặn và cây trồng .13

2.6.1 Nhóm cây trồng chịu mặn 13

2.6.2 Ảnh hưởng của mặn đến sự sinh trưởng của cây trồng .15

2.6.3 Ảnh hưởng của mặn đến sự sinh trưởng của cây lúa .16

2.7 Giới thiệu chung về đặc điểm các vùng lúa nhiễm mặn ở Việt Nam .17

2.8 Thực trạng vùng lúa nhiễm mặn ở vùng ĐBSCL . .18

Chương 3 Vật liệu và phương pháp nghiên cứu .21

3.1. Vật liệu nghiên cứu . .21

3.2. Phương pháp thí nghiệm 22

3.3. Phương pháp bố trí thí nghiệm .24

3.3.1. Thí nghiệm : Thanh lọc mặn nhân tạo giai đoạn mạ trong phòng .24

3.3.1.1. Thí nghiệm 1a: Trồng cây trong dung dịch Yoshida (IRRI, 1997) . 24

3.3.1.2. Thí nghiệm 1b: Trồng cây trong đất 25

3.3.2. Thí nghiệm : Thanh lọc mặn sau giai đoạn mạ 26

3.4 Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi 26

3.4.1. Thí nghiệm : Thanh lọc mặn nhân tạo giai đoạn mạ . .26

3.4.2. Thí nghiệm: Thanh lọc mặn sau giai đoạn mạ .27

3.5. Phương pháp xử lí .29

Chương 4 Kết quả và thảo luận 30

4.1. Thí nghiệm thanh lọc mặn nhân tạo giai đoạn mạ . .30

4.1.1Thí nghiệm 1a: Trồng cây trong dung dịch Yoshida (IRRI, 1997) 30

4.1.2 Thí nghiệm 1b: Trồng cây trong đất 34

4.2. Thí nghiệm thanh lọc mặn sau giai đoạn mạ . .37

4.2.1 Các đặc trưng về hình thái 38

4.2.2 Tỷ lệ sống sót: (TLSS) .39

4.2.3 Động thái tăng trưởng chiều cao .42

4.2.4 Động thái đẻ nhánh 46

4.2.5 Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất .49

Chương 5 Kết luận và đề nghị 53

5.1 Kết luận 53

5.2 Đề nghị .53

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 54

PHỤ LỤC . .55

Chương 1 MỞ ĐẦU

1.1 Sự cần thiết nghiên cứu

Cây lúa (Oryza sativa) là cây lương thực quan trọng trên thế giới, với hơn một

nửa dân số thế giới lấy lúa gạo làm nguồn lương thực chính, đặc biệt là các quốc gia ở

Châu Á, Châu Phi và Mỹ La tinh. Hiện nay trên thế giới có hơn 110 quốc gia sản xuất và

tiêu thụ lúa gạo với các mức độ khác nhau. Năm 2008 sản lượng lúa gạo thế giới đạt 685

triệu tấn so với 822 triệu tấn ngô và 695 triệu tấn sắn (khoai mì). Nhưng vẫn còn hơn 1 tỷ người trên thế giới trên thế giới bị đói (FAO, 2010). Để đảm bảo an sinh xã hội và an

ninh lương thực của một quốc gia thì việc quan trọng nhất là đảm bảo bữa ăn tối thiểu

cho người dân nghèo.

Lúa là loại cây lương thực có khả năng thích nghi rộng từ 300 Nam đến 400 Bắc,

nhưng rất dễ mẫn cảm với điều kiện thời tiết, dễ gây thiệt hại nghiêm trọng đặc biệt là

những vùng trồng lúa ven biển, do sự lấn chiếm vào đất liền của nước biển. Theo Munns

(2002), tình trạng đất bị nhiễm mặn đang trở nên nghiêm trọng ở cả hai vùng trồng lúa

khác nhau: Vùng trồng lúa nước tưới và vùng trồng lúa nước trời. Nền nông nghiệp

trồng lúa nước tưới cung cấp 1/3 lương thực thế giới, trong đó 20% diện tích trồng lúa

nước tưới bị nhiễm mặn. Ước tính đất nhiễm mặn lên tới 1 tỷ ha trên toàn thế giới. Chỉ

riêng Châu Á có khoảng 21,5 triệu ha đất bị nhiễm mặn. (Flower và Yeo, 1995).

Ở Việt Nam năm 2008 diện tích lúa đạt 7,4 triệu ha, sản lượng 38,72 triệu tấn

trong đó vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có 2,9 triệu ha đất nông nghiệp với

744.000 ha đất nhiễm mặn. Những năm gần đây vấn đề đô thị hóa và sự biến đổi khí hậu toàn cầu đã làm ảnh hưởng đến diện tích đất nông nghiệp nước ta. Đặc biệt là hạn hán và sự xâm nhiễm mặn. Theo dự đoán của các nhà khoa học quốc tế, nếu mực nước biển dâng cao khoảng 1m thì vùng ĐBSCL sẽ bị ngập khoảng 12% và như vậy diện tích lúa mất đi khoảng 40%.

Vì vậy nghiên cứu tuyển chọn những giống lúa chống chịu mặn tốt là đòi hỏi cấp bách trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp.

Để chọn lọc những giống lúa chống chịu mặn tốt, cần phải hiểu cơ chế chống chịu mặn của chúng, từ đó mới có thể cải tiến cấu trúc di truyền. Theo Akbar, 1975 nhiễm mặn gây tổn hại đến cây lúa là do mất cân bằng thẩm thấu và tích lũy quá nhiều ion Cl-. Theo Ponnamperuma, 1984 cho thấy cây lúa chống chịu mặn trong suốt giai đoạn nẩy mầm, trở nên rất nhiễm trong giai đoạn mạ non, tiếp tục chống chịu trong giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng, nhiễm trong giai đoạn thụ phấn, thụ tinh và chống chịu mặn trong giai đoạn chín. Aslam và ctv.,1993 cho rằng tại giai đoạn trổ, cây lúa ít mẫn cảm với mặn, trong khi Gregorio và Senadrina, 1993; Lee, 1995 nhận thấy: Nghiên cứu di truyền số lượng tính chống chịu mặn, hoạt động của gen cộng tính và gen không cộng tính đều ảnh hưởng ý nghĩa trong di truyền tính chống chịu mặn.

Được sự phân công của Khoa Nông Học cùng với sự chấp nhận của Viện Lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long, dưới sự hướng dẫn của thầy TS. Hoàng Kim và TS. Phạm Trung Nghĩa, tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Thanh lọc tính chống chịu mặn của một số giống lúa cao sản ngắn ngày tại Viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long”.

1.2. Mục tiêu đề tài

Xác định tính chống chịu mặn của một số giống lúa cao sản ngắn ngày để tuyển chọn giống lúa thuần chống chịu mặn cho canh tác ở các vùng nhiễm mặn Đồng Bằng Sông Cửu Long.

1.3. Yêu cầu cần đạt

Xác định mức chống chịu mặn, thành phần năng suất và năng suất của một số giống lúa thuần. Đánh giá kết quả đạt được và chọn ra giống lúa chống chịu mặn.

1.4. Phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu gồm 15 giống lúa thuần chịu mặn, là các giống lúa mùa, lúa cao sản địa phương và các giống lúa của Viện lúa Quốc Tế (IRRI).

Thời gian thực hiện: Từ 01/2011 đến 04/2011. Địa điểm khảo nghiệm: tại Viện

Lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long, Ô Môn - Cần Thơ.