1. Tính cấp thiết của đề tài

Sữa dê là loại thực phẩm quý cho con người, ở nhiều nước phát

triển ngành chăn nuôi dê sữa chế biến pho mát và các sản phẩm từ sữa dê

khá phát triển với quy mô trang trại và quy trình sản xuất công nghiệp khép

kín từ chăn nuôi đến sản phẩm bán trên thị trường. ở Việt Nam giá bán sữa

dê liên tục tăng từ 5.000đ/kg (1996) lên 12.000đ/kg (2005). Theo báo cáo

tổng kết chăn nuôi giai đoạn 2001-2005 của Cục Chăn Nuôi, tốc độ tăng

đàn dê bình quân là 24,5%, năm 2005 cả nước có 1.250.000 con dê, song

trong đó chỉ có khoảng 2.000 con dê sữa và bình quân chỉ đạt 0,04 kg sữa

dê/người/năm. Trước năm 1995, các giống dê nuôi ở Việt Nam gồm Dê Cỏ,

Bách Thảo (Bt), Jumnapari (Ju), Barbari (Ba), Beetal và dê lai giữa chúng là

các giống dê thịt hoặc kiêm dụng nên năng suất sữa không cao. Để từng

bước tăng năng suất sữa dê ở Việt Nam, năm 1995 và 2002 dê Saanen (Sa)

được nhập về Việt Nam từ Pháp và Mỹ, để nhân thuần và lai với các giống

dê khác tại Việt Nam tạo ra rất nhiều tổ hợp lai chéo giữa các giống dê.

Những năm gần đây, chăn nuôi dê sữa được quan tâm, đã thôi thúc

các nhà khoa học tìm kiếm, chọn tạo giống dê sữa có năng suất cao và phù

hợp với điều kiện chăn nuôi ở Việt Nam. Vì năng suất vật nuôi phần lớn là

do các tính trạng số lượng có tính biến động liên tục, chịu sự tác động của

kiểu gen và ngoại cảnh tạo nên. Do đó, để chọn lọc nhân thuần, cần phải

xác định đặc điểm di truyền của chúng, trong khi đối với lai tạo, cần xác

định giá trị di truyền cộng gộp (DTCG) và ưu thế lai (ƯTL) thành phần

đóng góp vào tổ hợp lai để chọn được các cá thể hay tổ hợp lai tốt nhất. Từ

tình hình thực tế ngành chăn nuôi dê như trên, để góp phần định hướng và

sử dụng tốt hơn các giống dê thuần, các tổ hợp lai trong sản xuất cũng như

trong chọn tạo giống dê sữa ở nước ta, chúng tôi đã thực hiện đề tài nghiên

cứu “Một số đặc điểm di truyền, giá trị di truyền cộng gộp và ưu thế lai thành

phần về khả năng sản xuất sữa của 4 giống dê: Bách Thảo, Barbari,

Jumnapari, Saanen và một số tổ hợp lai của chúng”.

2

2. Mục đích của đề tài

1- Đánh giá được giá trị kiểu hình tính trạng thời gian cho sữa (TGCS),

sản lượng sữa (SLS) và sản lượng sữa 120 ngày (SLS120) của các quần

thể dê nghiên cứu.

2- Xác định hệ số di truyền, tương quan di truyền tính trạng TGCS, SLS

và SLS120 của các giống dê thuần Bt, Ba, Ju, Sa.

3- Xác đinh giá trị DTCG và ƯTL thành phần các tính trạng TGCS, SLS,

SLS120 của các giống dê Bt, Ba, Ju, Sa và một số tổ hợp lai của chúng,

định hướng được tổ hợp lai tốt cho sản xuất, chọn tạo giống và chọn

lọc phân cấp các giống dê thuần theo giá trị DTCG về SLS.

3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án

3.1- ý nghĩa khoa học

Cung cấp thêm một số thông tin về giá trị kiểu hình, một số tham

số di truyền, giá trị GTCG và ƯTL các tính trạng TGCS, SLS của 4 giống

dê thuần: Bt, Ba, Ju, Sa và 18 tổ hợp lai của chúng ở Việt nam làm tài liệu

tham khảo, tạo điều kiện, tiền đề và nguyên liệu quan trọng cho các nghiên

cứu tiếp theo. Luận án mở ra một hướng nghiên cứu mới cho công tác chọn

tạo giống dê sữa nói riêng và gia súc nói chung để nghiên cứu đồng bộ các

giống thuần và một số tổ hợp lai giữa chúng.

3.2- ý nghĩa thực tiễn

Sử dụng các tham số di truyền: h2, ra và giá trị DTCG để chọn lọc

cải thiện SLS các giống dê thuần; giá trị DTCG, ƯTL thành phần để dự

đoán giá trị di truyền và năng suất của các tổ hợp lai, đã xác định được 2 tổ

hợp lai (SaxBaBt), (SaxBt) có tiềm năng sản xuất sữa tốt nhất và dự đoán

được một số tổ hợp lai có triển vọng khác để khảo nghiệm đồng thời định

hướng cho việc lai tạo giống dê sữa ở Việt Nam