1. Tính cấp thiết của đề tài

Cây chè đã được con người biết tới từ rất lâu, đầu tiên được dùng làm thuốc,

sau được dùng làm nước uống. Nước chè có tác dụng rất tốt đối với cơ thể con

người. Do vậy, nó đã trở thành thức uống quen thuộc với nhân dân ta và với nhiều

dân tộc trên thế giới. Ngày nay, cây chè đã được trồng khắp năm châu, phân bố từ

33 vĩ độ Nam đến 49 vĩ độ Bắc nhờ sự tác động của con người, trong đó thích hợp

nhất là 16 vĩ độ Nam tới 20 vĩ độ Bắc. Tuy nhiên, năng suất và chất lượng chè phụ

thuộc khá nhiều vào điều kiện khí hậu, đất đai phân bố theo từng vùng, cũng như

các biện pháp kỹ thuật tác động của con người đặc biệt là vấn đề giống chè.

Ngành chè của nước ta hiện đang tiếp tục phát triển. Các tiến bộ khoa học kỹ

thuật mới đang nhanh chóng được áp dụng vào sản xuất nhằm nâng cao năng suất,

chất lượng chè, nâng cao hiệu quả kinh tế. Trong lĩnh vực trồng trọt, chúng ta đã và

đang áp dụng nhiều thành tựu khoa học mới vào sản xuất; Trong đó có kỹ thuật

chọn tạo giống, nhập nội nhiều giống mới và nhân giống bằng cành giâm. Trồng chè

bằng cành giâm đang được áp dụng trên nhiều cơ sở trồng chè ở Việt Nam, song

cũng còn nhiều cơ sở áp dụng chưa thành công do tỷ lệ cây con xuất vườn thấp, giá

thành cây con cao, tỷ lệ chết sau khi trồng cao ., từ đó làm tăng giá thành, tăng chi

phí cho trồng mới. Làm thế nào để nhân giống vô tính đạt hiệu quả kinh tế cao đang

là một yêu cầu bức xúc tại nhiều cơ sở.

Tại Tây Nguyên, hiện nay cây chè được trồng với diện tích hơn 25000 ha. Chè

được trồng trên đất nâu đỏ và đỏ vàng. Khí hậu chia làm hai mùa rõ rệt. Mùa mưa có

lượng nước lớn, tập trung gây ra xói mòn rửa trôi mạnh, còn về mùa khô thường khô

hạn kéo dài, ảnh hưởng xấu tới sinh trưởng của cây chè nhất là khi cây còn nhỏ.

Trên 80% diện tích chè của Tây Nguyên hiện nay là những vườn chè già cỗi, mất

khoảng nhiều, năng suất thấp. Năm 2000, Hội nghị toàn thể Hiệp Hội Chè Việt Nam

lần thứ nhất (khoá II) đã ra nghị quyết 16 BTK-NQ, trong đó có ghi “ .áp dụng công

nghệ thâm canh đồng bộ, toàn diện, trong đó quan trọng nhất là phải nhanh chóng

thay đổi cơ cấu giống, sử dụng 100% giống mới có chất lượng, năng suất cao trên

diện tích trồng mới, đảm bảo tối thiểu 30% giống mới trên toàn bộ diện tích chè .”.

4

Như vậy việc trẻ hóa các vườn chè cũ đã già cỗi bằng các giống chè mới có năng

suất cao, chất lượng tốt đang là nhu cầu rất bức bách đối với vùng chè Tây Nguyên

nói chung và các cơ sở trồng chè tại Gia Lai - Đăk Lăk nói riêng. Để giải quyết tốt

vấn đề này thì việc xác định được các phương pháp nhân giống vô tính phù hợp với

các cơ sở sản xuất chè tại đây đóng một vai trò rất quan trọng.

Các kết quả nghiên cứu trong nước và trên thế giới đã chỉ ra rằng: trồng chè

bằng cành giâm có ưu điểm là vườn cây đồng đều, thuận lợi cho quản lý, chăm sóc,

thu hái và chế biến, trong thời kỳ kinh doanh cây sinh trưởng khỏe, năng suất cao.

Nhược điểm lớn nhất là trong thời kỳ KTCB bộ rễ sinh trưởng chậm, rễ ăn nông, khả

năng chống chịu hạn của cây con kém, đòi hỏi phải đầu tư lớn. Tại Đăk Lăk và Gia

Lai hầu hết các cơ sở sản xuất chưa quen trồng chè bằng cành giâm, chỉ có XNNCN

chè Biển Hồ là nhân giống và trồng chè bằng cành giâm, tuy nhiên kỹ thuật giâm

cành tại đây là phải qua bể giâm. Giâm cành qua bể giâm có tỷ lệ sống cao nhưng

đầu tư ban đầu lớn, khó áp dụng rộng ra cho các cơ sở sản xuất. Ngoài ra, thực tế

trồng chè bằng cành giâm tại Đăk Lăk và Gia Lai cho thấy nếu không tưới nước cho

cây chè trong thời kỳ kiến thiết cơ bản thì không trồng chè bằng cành giâm được.

Trồng cây chè hạt có ưu điểm là trong thời kỳ kiến thiết cơ bản cây con sinh

trưởng khỏe, chịu hạn tốt với tỷ lệ sống cao. Thực tế trồng chè của một số cở sở tại

Gia Lai - Đăk Lăk cho thấy sản xuất cây con từ hạt tương đối dễ. Tỷ lệ thành công

cao. Nhược điểm lớn nhất của trồng cây chè hạt là vườn chè sau này sẽ không đồng

đều, rất khó khăn cho việc chăm sóc, thu hái, chế biến, năng suất và chất lượng

không cao. Chính vì vậy mà hiện nay việc trồng chè hạt tự nhiên không còn được

khuyến cáo áp dụng trong sản xuất.

Các kết quả nghiên cứu của nhiều nước trên thế giới cho thấy việc trồng cây

chè ghép tại những vùng khô hạn đã mang lại nhiều thành công cho ngành chè. Cây

con có khả năng sinh trưởng khỏe, chịu hạn tốt, vườn cây sinh trưởng tốt và đồng

đều. Tuy nhiên, trồng cây chè ghép ở nước ta đang là vấn đề còn rất mới.

Vấn đề đặt ra là cần thiết xây dựng quy trình nhân giống vô tính hợp lý, làm

tăng tỷ lệ sống, tăng tỷ lệ xuất vườn, hạ giá thành cây con. Cây con sau khi trồng có

khả năng chịu hạn tốt, tỷ lệ sống cao, giảm chi phí trồng mới, nhất là với những

5

vùng khó có điều kiện tưới, vùng kinh tế khó khăn, có như vậy mới nhanh chóng trẻ

hoá các vườn chè bằng các giống mới, nâng cao được năng suất, phẩm chất, nâng

cao hiệu quả kinh tế của sản xuất chè ở Gia Lai - Đăk Lăk.

Để góp phần tìm kiếm và xây dựng một quy trình nhân giống vô tính cho cây

chè phù hợp với điều kiện Gia Lai - Đăk Lăk, chúng tôi thực hiện đề tài:

“Nghiên cứu khả năng nhân giống một số giống chè mới bằng phương pháp

giâm cành và ghép tại Gia Lai - Đăk Lăk”.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Xác định khả năng nhân giống vô tính một số giống chè mới bằng phương pháp

giâm cành và ghép trong điều kiện sinh thái của Gia Lai - Đăk Lăk từ đó đề xuất kỹ

thuật nhân giống vô tính chè có hiệu quả cho sản xuất chè ở Gia Lai - Đăk Lăk.

3. Những đóng góp mới của luận án.

* Kỹ thuật giâm cành cành chè không qua bể giâm còn rất mới đối với các cơ

sở trồng chè tại Gia Lai - Đăk Lăk. Đề tài đã xác định thời vụ giâm cành tốt nhất là

tháng 7, tháng 8. Các giống chè giâm cành đều cho kết quả tốt.

* Phương pháp ghép áp và ghép nêm đều có thể áp dụng được với các giống

chè, tuy nhiên ghép áp cho kết quả tốt hơn. Giống chè dùng làm gốc ghép tốt nhất là

giống chè ấn Độ.

* Kết quả nghiên cứu về khả năng phân bố của bộ rễ cây chè cành và chè ghép

trong giai đoạn kiến thiết cơ bản là cơ sở để xây dựng các quy trình kỹ thuật nhân

giống, trồng và chăm sóc chè tại Gia Lai - Đăk Lăk.

* Các giống chè trồng bằng cây ghép trong điều kiện tự nhiên của Gia Lai -

Đăk Lăk trong 1-2 năm đầu có khả năng sinh trưởng tốt