MS: LVVL-PPDH049

SỐ TRANG: 137

NGÀNH: VẬT LÝ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NĂM: 2006

GIỚI THIỆU LUẬN VĂN

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, đổi mới giáo dục và đào tạo diễn ra rất sôi

động trên toàn thế giới trong đó có Việt Nam. Những thành tựu mới của khoa

học công nghệ nửa cuối thế kỷ XX, tính chất toàn cầu hoá nền kinh tế tri thức

và nền giáo dục điện tử... đã và đang làm thay đổi hình thức, nội dung và

phương thức hoạt động của xã hội loài người. Trên cơ sở tiếp thu những thành

tựu mới của khoa học giáo dục trên thế giới và phát huy những thành tựu đã

đạt được của nền giáo dục trong nước, các giải pháp đổi mới giáo dục Việt

Nam phải vừa theo kịp sự phát triển chung của khoa học giáo dục trên thế giới,

vừa phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta sao cho có tính khả thi và hiệu quả.

Sự ra đời của các thế hệ MVT với hệ thống đa phương tiện (Multimedia)

và dịnh vụ mạng thông tin toàn cầu World Wide Web (WWW) đã đặt ra

những yêu cầu mới trong nghiên cứu, phát triển lý thuyết DH hiện đại, tạo tiền

đề cho những thay đổi sâu sắc về PPDH và phương thức đào tạo. Việc sử dụng

lớp học trực tuyến (On - line) hỗ trợ DH đang trên đà phát triển và trở thành

một trong các xu hướng mới trong giáo dục hiện nay.

Trước tình hình đó, tuyên bố chung của hội nghị bộ trưởng giáo dục các

nước thành viên Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) - “Giáo dục trong xã hội

học tập ở thế kỷ XXI” đã vạch rõ: giáo dục giữ vai trò quan trọng trong việc

định hình một xã hội học tập, ứng dụng CNTT và truyền thông trong giáo dục

nhằm mở ra một tiềm năng rộng lớn trong việc chuẩn bị tương lai cho HS,

cung cấp cơ hội học tiếp cho những người lớn tuổi, đổi mới về cách dạy và

học, tạo điều kiện cho việc hợp tác nghiên cứu khoa học và đào tạo từ xa.

UNESCO cũng chính thức đưa ra vấn đề này thành chương trình trước ngưỡng

cửa của thế kỷ XXI. Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc ứng

dụng CNTT và truyền thông vào công tác giáo dục và đào tạo dưới những

hình thức khác nhau. Đối với nước ta, đổi mới PPDH thông qua việc ứng dụng CNTT và

truyền thông là một trong những mục tiêu lớn được các ngành, các cấp đặc

biệt quan tâm. Các nghị quyết, chỉ thị đã ra đời như nghị quyết TW2 khoá VIII

đã nêu “Cần phải đổi mới phương pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối

truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo cho người học.

Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào

QTDH, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh”,

hay chỉ thị 58 - CT/TW về “Đẩy mạnh ứng dụng và phát triển CNTT phục vụ

sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá” của Bộ chính trị...

Trong khoa học giáo dục, việc nghiên cứu và ứng dụng các thành tựu của

CNTT để hiện đại hoá QTDH theo hướng công nghệ là một yêu cầu có tính

thời sự. Nét nổi bật của đổi mới PPDH hiện nay là áp dụng những thành tựu

của CNTT vào QTDH để thực hiện mục đích giáo dục với hiệu quả cao trong

đó có hướng ứng dụng xây dựng và sử dụng Website DH. Đây là hướng ứng

dụng còn khá mới mẻ ở nước ta, tuy nhiên việc ứng dụng thành công nó vào

DH sẽ góp phần tích cực vào quá trình đổi mới PPDH trong các nhà trường.

Để hội nhập với sự phát triển chung của khu vực và thế giới, trong nhà

trường của xã hội thông tin, HS phải được học các phương pháp, phải được

tiếp cận với các PTDH hiện đại bên cạnh việc học các nội dung tri thức khoa

học. Thực tế DH đòi hỏi phải có những thay đổi có tính chiến lược về PPDH ở

phổ thông mới có thể đáp ứng nhiệm vụ mà đại hội Đảng lần thứ VIII đã chỉ

ra: “Xác định rõ hơn mục tiêu, thiết kế nội dung, chương trình, đổi mới

phương pháp giáo dục - đào tạo, lựa chọn những nội dung có tính cơ bản, hiện

đại... từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào

các quá trình đào tạo”.

Website DH với sự trợ giúp của MVT và Internet tỏ ra có nhiều thế

mạnh. Chất lượng DH với sự hỗ trợ của Website đã được khẳng định về mặt lý

luận và thực tiễn nhưng cho đến nay những công trình nghiên cứu, tài liệu...

bàn về phương pháp xây dựng Website DH như thế nào để nâng cao chất lượng, đảm bảo nắm vững kiến thức và phát triển óc sáng tạo của HS trong

DH nói chung và DHVL nói riêng còn chưa được quan tâm đúng mức.

Nội dung kiến thức vật lý ở phổ thông chủ yếu là vật lý thực nghiệm,

trong đó có sự kết hợp giữa quan sát, TN và suy luận lý thuyết để đạt được sự

thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Ở nước ta, thực tế DH các môn khoa học

nói chung, Vật lý nói riêng còn mang nặng tính “thông báo, tái hiện”, các

PTDH hiện đại chưa được chú ý khai thác, sử dụng đúng mức, QTDH chủ yếu

là sự truyền thụ kiến thức một chiều. Nhiều nội dung vật lý trong chương trình

vật lý phổ thông khá trừu tượng, có những nội dung vật lý GV không thể hình

thành chỉ bằng suy luận lý thuyết, không thể chỉ “dạy chay” mà phải quan sát,

phân tích hiện tượng, sử dụng TN,... Tuy nhiên không phải bất kỳ TN nào

cũng có thể thực hiện được vì nhiều lí do khác nhau, vì vậy GV phải có biện

pháp kỹ thuật thay thế để trực quan hoá các sự kiện, hiện tượng vật lý đó. Với

những đặc thù riêng của môn Vật lý thì đổi mới PPDH bằng cách áp dụng

những thành tựu khoa học kỹ thuật, đặc biệt là những thành tựu của CNTT

làm PTDH là điều rất cần thiết.

Xuất phát từ những lí do trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài

“Thiết kế Website hỗ trợ dạy học chương Tính chất sóng của ánh sáng-vật

lý lớp 12 THPT”.

2. Mục đích nghiên cứu

- Xây dựng Website hỗ trợ DH chương Tính chất sóng của ánh sáng góp

phần đổi mới PPDH theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của HS.

- Nghiên cứu quy trình sử dụng Website DH chương Tính chất sóng của

ánh sáng và khai thác khả năng hỗ trợ của nó trong DHVL nhằm nâng cao

chất lượng dạy và học vật lý lớp 12 THPT.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

 Đối tượng nghiên cứu

- Qúa trình DHVL ở trường THPT - Website DH và QTDH chương Tính chất sóng của ánh sáng với sự hỗ

trợ của Website.

 Phạm vi nghiên cứu

Nội dung và PPDH chương Tính chất sóng của ánh sáng trong chương

trình vật lý 12 THPT với sự trợ giúp của Website DH.

4. Giả thuyết khoa học

Việc xây dựng và sử dụng Website DH một cách hợp lý sẽ có tác dụng

hỗ trợ tốt hoạt động dạy của GV, tích cực hóa hoạt động nhận thức, kích thích

hứng thú học tập của HS, góp phần hiện đại hoá PTDH và nâng cao chất

lượng DHVL chương Tính chất sóng của ánh sáng lớp 12 THPT.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc sử dụng MVT với

Website trong DH nói chung và DH vật lý nói riêng.

- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc chương Tính chất sóng của ánh sáng

trong chương trình vật lý 12 THPT và tìm hiểu những khó khăn khi DH

chương này.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế Website DH

- Thiết kế Website DH chương Tính chất sóng của ánh sáng vật lý 12 THPT

và hình thức tổ chức DH với Website này.

- Áp dụng các kết quả nghiên cứu của đề tài vào DH một số bài trong

chương Tính chất sóng của ánh sáng, tiến hành TNSP để kiểm chứng giả

thuyết khoa học đã đặt ra.

6. Phương pháp nghiên cứu

 Nghiên cứu lí thuyết

- Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, Nhà nước cũng như các chỉ thị của Bộ

Giáo dục và Đào tạo về vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục và đổi mới PPDH.

- Nghiên cứu lý luận của việc sử dụng MVT và những ứng dụng của nó

trong việc góp phần đổi mới PPDH và nâng cao chất lượng DHVL ở THPT. - Nghiên cứu tài liệu giáo dục học, tâm lí học, LLDH và PPDH vật lý cần

cho việc xây dựng tiến trình DH và nâng cao hiệu quả hoạt động học tập của

HS.

- Nghiên cứu tài liệu về PTDH vật lý, về ứng dụng MVT với Website

trong DH và các phần mềm hỗ trợ thiết kế Website.

- Nghiên cứu chương trình, nội dung SGK, sách GV và các tài liệu tham

khảo liên quan đến nội dung chương Tính chất sóng của ánh sáng.

 Nghiên cứu thực nghiệm

Thiết kế và sử dụng Website DH chương Tính chất sóng của ánh sáng

với công cụ đã lựa chọn, cài đặt Website đã thiết kế vào hệ thống MVT nơi tổ

chức TNSP.

 Điều tra thực tế

- Tìm hiểu, thăm dò thực trạng DH chương Tính chất sóng của ánh sáng

ở trường THPT

- Thông qua đàm thoại với GV, các nhà quản lý giáo dục để điều tra về

vấn đề trang bị và ứng dụng MVT với Website DH ở trường THPT.

- Trao đổi, thăm dò thái độ của HS đối với việc sử dụng MVT với

Website trong DH và hiệu quả các giờ học có sử dụng PTDH hiện đại này.

 Thực nghiệm sư phạm

Tổ chức TNSP, tiến hành thực nghiệm có đối chứng để đánh giá hiệu quả

sử dụng MVT với Website trong DH chương Tính chất sóng của ánh sáng vật

lý 12 THPT.

 Thống kê toán học

Dùng phương pháp thống kê mô tả và thống kê kiểm định để xử lý kết

quả TNSP. Qua đó khẳng định giả thuyết sự khác biệt giữa kết quả học tập của

nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm và khẳng định kết quả nghiên cứu của

đề tài.

7. Những đóng góp của đề tài - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận của việc sử dụng MVT với Website

DH trong quá trình DHVL ở phổ thông, làm rõ khái niệm và thế mạnh của mô

phỏng bằng máy tính trong DH vật lý.

- Thiết kế được Website DH có khả năng hỗ trợ tốt QTDH chương Tính

chất sóng của ánh sáng vật lý 12 THPT, đồng thời đề xuất tiến trình DH với sự

hỗ trợ của Website đã thiết kế góp phần nâng cao chất lượng DHVL ở trường

THPT.

8. Cấu trúc của luận văn

Luận văn có ba phần: Phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương:

Chương I. Cơ sở khoa học của xây dựng và sử dụng Website dạy học

Chương II. Thiết kế website hỗ trợ dạy học chương Tính chất sóng của

ánh sáng.

Chương III. Thực nghiệm sư phạm