MS: LVVL-PPDH021

SỐ TRANG: 201

NGÀNH: VẬT LÝ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NĂM: 2009

GIỚI THIỆU LUẬN VĂN

MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài:

Đất nước ta đang trong quá trình xây dựng để hoàn thành cuộc cách mạng công

nghiệp hóa và hiện đại hóa. Để nhanh chóng phát triển kinh tế và hội nhập với thế

giới, chúng ta cần có đội ngũ những người lao động, những cán bộ khoa học kỹ

thuật có trình độ kỹ thuật cao, có năng lực tư duy sáng tạo và có khả năng độc lập

giải quyết vấn đề. Chính vì thế, vấn đề giáo dục và đào tạo đang rất được chú trọng

trong giai đoạn hiện nay. Trong đó việc đổi mới phương pháp dạy học đóng vai trò

hết sức quan trọng.

Trong những năm gần đây, ngành giáo dục và đào tạo không ngừng đổi mới

chương trình, sách giáo khoa về nội dung, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng

dạy và học. Song thực tế phương pháp dạy học (PPDH) trong các bậc đào tạo hiện

nay chủ yếu mang tính chất thông báo – tái hiện. Đa số giáo viên vẫn còn sử dụng

phương pháp diễn giảng truyền thống theo lối truyền thụ một chiều, học sinh thụ

động ghi chép và thụ động trong việc tiếp thu tri thức. Kiểu dạy học truyền thống đã

làm cho khả năng tự học, tự chủ, tìm tòi, khả năng tư duy khoa học độc lập của học

sinh bị hạn chế.

Nghị quyết Trung ương II khóa VIII, Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ: “Đổi mới

phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học, áp dụng những phương pháp

giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy, sáng tạo, năng lực giải

quyết vấn đề”. “Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo khắc phục lối truyền thụ

một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học…”. Văn kiện đại hội

IX của Đảng tiếp tục nhấn mạnh: “…tiếp tục nâng cao chất lượng toàn diện, đổi

mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống quản lý

giáo dục…”. Chỉ thị 29/2001/CT-BGD&ĐT của Bộ trưởng Bộ giáo dục - Đào tạo

đã nêu rõ: “Công nghệ thông tin có tác động mạnh mẽ, làm thay đổi nội dung,

phương pháp, phương thức dạy và học”. Bộ GD - ĐT quyết định lấy chủ đề năm

học 2008 - 2009 là “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong GD - ĐT”.

Một trong những biện pháp quan trọng để thực hiện đường lối trên là đưa học

sinh vào vị trí chủ thể hoạt động nhận thức, thông qua hoạt động tự lực của bản thân

mà chiếm lĩnh kiến thức, phát triển năng lực, trí tuệ. Vật lý học là môn khoa học thực nghiệm, phương pháp nghiên cứu đặc thù của

Vật Lý là phương pháp thực nghiệm. Đổi mới phương pháp dạy học Vật Lý cần

phải hướng vào việc tổ chức cho học sinh hoạt động theo phương pháp thực

nghiệm. Chương “Dòng điện trong các môi trường” liên quan đến những hiện tượng

rất gần gũi với đời sống hàng ngày xung quanh chúng ta. Nội dung chủ yếu là

những mô hình lý thuyết giải thích đặc tính dẫn điện của các môi trường và các hiện

tượng điện có liên quan, đồng thời nêu lên một số ứng dụng thực tiễn của các hiện

tượng đó. Do đó những khái niệm này rất trừu tượng. Để học sinh có thể hiểu biết

kiến thức một cách sâu sắc, tránh được những sai lầm do nhận biết bằng những kinh

nghiệm cảm tính và qua đó có thể vận dụng kiến thức đã học giải thích được các

hiện tượng thực tế, chúng ta cần phải tổ chức các tiến trình dạy học phù hợp sao cho

học sinh có khả năng nghiên cứu tự tìm tòi giải quyết các vấn đề nhằm đáp ứng

những đòi hỏi đa dạng của hoạt động thực tiễn và đảm bảo rằng những kiến thức đã

tiếp thu được là những kiến thức thực sự có chất lượng, sâu sắc và vững chắc.

Từ những lý do trên, cùng với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy

học Vật Lý ở trường phổ thông, tôi chọn đề tài: “Thiết kế giáo án điện tử chương

“Dòng điện trong các môi trường” vật lý 11 THPT ban cơ bản nhằm tích cực

hóa hoạt động nhận thức của học sinh”.

II. Mục đích nghiên cứu:

Thiết kế giáo án điện tử dạy học chương “Dòng điện trong các môi trường”

chương trình lớp 11 THPT ban cơ bản nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của

học sinh, lôi cuốn học sinh tham gia vào tiến trình tìm tòi, giải quyết vấn đề trong

quá trình chiếm lĩnh tri thức góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:

1. Đối tượng nghiên cứu:

- Công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học.

- Các hoạt động dạy và học một số kiến thức chương “Dòng điện trong các môi

trường” chương trình lớp 11 THPT ban cơ bản.

2. Phạm vi nghiên cứu:

- Thiết kế và sử dụng các giáo án điện tử để dạy học chương “Dòng điện trong các

môi trường” chương trình lớp 11 THPT ban cơ bản. - Ứng dụng của đề tài vào giảng dạy Vật Lý ở trường THPT Trần Quang Khải,

thành phố Vũng Tàu.

IV. Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Nghiên cứu các quan điểm hiện đại về dạy học, những định hướng cơ bản của

việc đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay.

- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc xây dựng tiến trình dạy học, định hướng của

giáo viên trong hoạt động dạy học nhằm phát triển các hành động nhận thức tích

cực, chủ động của học sinh.

- Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy

học, sử dụng phim, tranh ảnh, thí nghiệm ảo, thí nghiệm mô phỏng…hỗ trợ dạy

học.

- Nghiên cứu tư tưởng chỉ đạo về mục tiêu, chương trình sách giáo khoa Vật Lý

11 ban cơ bản nhằm xác định mức độ nội dung, những kiến thức cơ bản học sinh

cần nắm vững.

- Nghiên cứu nội dung chương “Dòng điện trong các môi trường” và tìm hiểu

những khó khăn khi dạy chương này.

- Soạn thảo một số giáo án điện tử trong chương “Dòng điện trong các môi

trường” với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát huy hoạt

động nhận thức, tích cực, chủ động của học sinh.

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm theo các tiến trình dạy học đã soạn để đánh giá

hiệu quả của nó đối với việc tiếp nhận kiến thức mới của học sinh qua đó bổ

sung, sửa đổi tiến trình dạy học đã soạn thảo.

V. Giả thuyết khoa học:

Nếu ứng dụng công nghệ thông tin vào thiết kế và sử dụng giáo án điện tử

chương “Dòng điện trong các môi trường” chương trình lớp 11 THPT ban cơ bản

một cách hợp lý thì sẽ phát huy được tính tích cực và chủ động của học sinh trong

quá trình dạy học góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.

VI. Phương pháp nghiên cứu:

1. Nghiên cứu lý luận:

- Nghiên cứu luật giáo dục, các chỉ thị của Ban chấp hành Trung ương Đảng và

của Bộ giáo dục và đào tạo về những định hướng cơ bản của việc đổi mới

phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay. - Nghiên cứu các tài liệu về lý luận dạy học, các tài liệu về bồi dưỡng, đổi mới

phương pháp giảng dạy ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay.

- Nghiên cứu các tài liệu về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, các tài

liệu trên Internet.

- Nghiên cứu tài liệu Vật Lý học, chương trình và nội dung sách giáo khoa, sách

giáo viên Vật Lý 11 THPT ban cơ bản.

- Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến chương “Dòng điện trong các môi

trường”.

2. Nghiên cứu thực nghiệm sư phạm:

- Thiết kế giáo án, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học. Tiến hành thực

nghiệm sư phạm ở trường phổ thông chương “Dòng điện trong các môi trường”.

3. Phương pháp thống kê toán học:

- Dùng phương pháp thống kê mô tả và thống kê kiểm định để xử lý kết quả

TNSP. Qua đó khẳng định sự khác biệt giữa kết quả học tập của lớp đối chứng

và lớp thực nghiệm và khẳng định kết quả nghiên cứu của đề tài.

VII. Cấu trúc của luận văn:

MỞ ĐẦU

NỘI DUNG

Chương I: Tổng quan và cơ sở lý luận của việc ứng dụng công nghệ thông tin

hỗ trợ dạy học.

Chương II: Thiết kế giáo án điện tử dạy học chương “Dòng điện trong các môi

trường”.

Chương III: Thực nghiệm sư phạm.

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

VIII. Những đóng góp của luận văn:

- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào

đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông.

- Làm rõ một số khái niệm và thế mạnh của images/pictures (hình ảnh), sound

(âm thanh), animation (ảnh động), bài giảng điện tử, simulation (mô phỏng), virtual experiment (thí nghiệm ảo) trong việc giảng dạy Vật lý nói riêng và các

bộ môn khoa học tự nhiên nói chung.

- Đề xuất một số cách thức sử dụng và cách thiết kế bài giảng điện tử bằng phần

mềm Powerpoint.

- Cung cấp một số giáo án điện tử chương “Dòng điện trong các môi trường” làm

tư liệu tham khảo cho các giáo viên giảng dạy ở trường phổ thông.