MS: LVVL-PPDH051

SỐ TRANG: 87

NGÀNH: VẬT LÝ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NĂM: 2010

GIỚI THIỆU LUẬN VĂN

MỞ ĐẦU

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, sự thách thức của quá trình hội nhập

kinh tế toàn cầu đòi hỏi phải có nguồn nhân lực, người lao động có đủ phẩm chất và năng lực đáp

ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn mới. Người lao động phải có khả năng thích ứng, khả năng

thu nhận và vận dụng linh hoạt, sáng tạo tri thức của nhân loại vào điều kiện hoàn cảnh thực tế, tạo

ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu của xã hội. Để có được những năng lực ấy, con người phải học

tập không ngừng, học tập suốt đời, học ở mọi nơi thông qua nhiều hình thức, trong đó phải lấy tự

học là làm cốt. Do đó, cần phải bồi dưỡng và rèn luyện năng lực tự học cho học sinh ngay từ khi

còn ở trường phổ thông. Xây dựng được năng lực tự học cho học sinh ở trường phổ thông là tạo nền

tảng cho học sinh phát triển năng lực tự học ở mức độ cao hơn ở các cấp học cao hơn và xa hơn nữa

là đào tạo được những con người có khả năng tự học, tự nghiên cứu trong một xã hội học tập suốt

đời. , , ,

Vấn đề này cũng đã được đưa vào Luật giáo dục ban hành năm 2005. Chương I, Điều 5 về

phương pháp giáo dục nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ

động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành,

lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”.

Ngoài ra, trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010 ở mục 5.2 ghi rõ “Đổi mới và

hiện đại hóa phương pháp giáo dục. Chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi

sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học

phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp,

phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động, tính tự chủ của học sinh trong quá

trình học tập,…”

Tuy vậy, phương pháp dạy học ở một số trường phổ thông hiện nay vẫn là cách dạy thông

báo kiến thức theo kiểu “đọc - chép” hay còn được gọi là truyền thụ một chiều, có kết hợp với đàm

thoại. Giáo viên chưa phải là người tổ chức cho học sinh hoạt động, học sinh chưa biết phương pháp

tự học theo hướng tích cực, tự lực. Hoặc thay vì phải minh họa cho học sinh hiểu kỹ về một vấn đề

nào đó thì giáo viên chỉ đọc cho học sinh ghi chép những nội dung chính của bài học; thay vì hướng

dẫn cho học sinh luyện tập, rèn luyện những kỹ năng thì giáo viên chỉ yêu cầu học sinh lặp lại theo

mẫu một cách máy móc,… Phương pháp dạy học này dẫn đến sự thụ động của người học, nặng về

ghi nhớ lý thuyết, thiếu kỹ năng thực hành áp dụng, chưa phát huy tinh thần thần tự học và tư duy

sáng tạo của người học… , Xuất phát từ những vấn đề trên cho thấy, việc tổ chức hoạt động tự học cho học sinh THPT

là rất cần thiết và phải được tiến hành qua các bài học và trong suốt quá trình dạy học vật lí. Thời

gian tự học là lúc học sinh có điều kiện tự nghiền ngẫm vấn đề học tập theo một yêu cầu, phong

cách riêng và với tốc độ thích hợp. Điều đó không những giúp học sinh nắm vấn đề một cách chắc

chắn và bền vững, bồi dưỡng phương pháp học tập và kỹ năng vận dụng tri thức, mà còn là dịp tốt

để học sinh rèn luyện ý chí và năng lực hoạt động sáng tạo. Đó là những điều không ai cung cấp

được cho học sinh nếu các em không thông qua hoạt động bản thân.

Do đó tôi đã chọn nghiên cứu đề tài “Tổ chức hoạt động tự học nhằm phát huy tính tích

cực học tập của học sinh trong dạy học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” – Lớp

10 THPT” nhằm góp phần vào công cuộc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy

và học trong giai đoạn hiện nay.

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Vận dụng cơ sở lí luận dạy học để xây dựng các tiến trình tổ chức hoạt động tự học nhằm

phát huy tính tích cực học tập của học sinh cho các bài học trong chương “Cân bằng và chuyển

động của vật rắn” – Vật lí 10 THPT, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

III. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

 Khách thể nghiên cứu: Học sinh lớp 10 THPT - ban Cơ bản trong quá trình học tập chương

“Cân bằng và chuyển động của vật rắn”.

 Đối tượng nghiên cứu: việc tổ chức hoạt động tự học của học sinh trong dạy học chương

“Cân bằng và chuyển động của vật rắn”.

IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Nếu tổ chức các hoạt động tự học cho học sinh trong dạy học chương “Cân bằng và chuyển

động của vật rắn” phù hợp sẽ phát huy được tính tích cực học tập của học sinh, góp phần nâng cao

chất lượng dạy và học.

V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu quá trình tổ chức hoạt động tự học nhằm phát huy tính tích cực học tập của học

sinh lớp 10 THPT trong dạy học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” ở trường THPT

Nguyễn Huệ huyện Bến Cầu tỉnh Tây Ninh.

VI. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

 Nghiên cứu cơ sở lí luận dạy học vật lí để thiết kế các tiến trình tổ chức hoạt động tự học

nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh.  Tìm hiểu thực tế dạy và học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” hiện nay ở các

trường THPT thuộc tỉnh Tây Ninh.

 Xây dựng các tiến trình tổ chức hoạt động tự học nhằm phát huy tính tích cực học tập của

học sinh trong dạy học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” – Vật lí 10 THPT.

 Tiến hành thực nghiệm sư phạm các tiến trình đã xây dựng để xác định mức độ phù hợp,

đánh giá tính khả thi và hiệu quả của từng tiến trình đối với việc phát huy tính tích cực học tập của

học sinh. Sau đó rút kinh nghiệm để hoàn thiện chúng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học chương

“Cân bằng và chuyển động của vật rắn” – Vật lí 10 THPT.

VII. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

 Nghiên cứu lí luận:

- Đọc và tìm hiểu lí luận từ sách, báo, tạp chí, văn bản, nghị quyết để làm sáng tỏ quan điểm đề

tài.

- Nghiên cứu chương trình, nội dung SGK, sách giáo viên và các tài liệu liên quan đến chương

“Cân bằng và chuyển động của vật rắn”.

 Điều tra khảo sát:

Quan sát, điều tra ý kiến của giáo viên và học sinh ở trường THPT để đưa ra các nhận xét.

 Thực nghiệm sư phạm:

Tiến hành giảng dạy ở trường THPT theo tiến trình đã xây dựng để kiểm tra tính khả thi và

hoàn thiện các tiến trình đó.

VIII. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận của việc tổ chức hoạt động tự học của học sinh ở trường

phổ thông đáp ứng các mục tiêu giáo dục trong thời kỳ đổi mới.

- Các tiến trình đã xây dựng sau khi hoàn thiện có thể phổ biến trong trường và mở rộng cho

nhiều trường khác góp phần đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học

hiện nay.