MS: LVVL-PPDH020

SỐ TRANG: 144

NGÀNH: VẬT LÝ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NĂM: 2009

GIỚI THIỆU LUẬN VĂN

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ngày nay, với sự phát triển như vũ bão của tất cả các mặt khoa học kỹ thuật,

kinh tế xã hội của thế kỷ XXI thì năng suất và chất lượng của lao động con người

đang trở thành sức mạnh quan trọng trong phát triển xã hội. Việc tìm kiếm tích cực

những thanh thiếu niên có năng khiếu cao và đào tạo họ trở thành người tài phục vụ

cho sự phát triển của đất nước đang là quốc sách không chỉ của các nước phát triển

mà cả những nước đang phát triển cũng rất quan tâm .

Theo quyết định số 201/2001/QĐ-TTg ngày 28/12/2001 của Thủ tướng

Chính phủ, chiến lược phát triển giáo dục từ năm 2001 đến 2010 là “phải đổi mới

và hiện đại hóa phương pháp giáo dục, chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động

thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy; dạy cho người học

phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống, có tư duy phân

tích tổng hợp; phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động của

học sinh trong quá trình học tập...”. Với chủ trương trên, việc thay đổi phương pháp

giảng dạy và học tập nhằm tích cực hóa hoạt động học tập, phát huy tính chủ động,

sáng tạo và năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh (HS) trong khi giáo viên

(GV) giữ vai trò chủ đạo trong việc tổ chức, điều khiển, định hướng quá trình dạy

học đã được áp dụng cho chương trình THPT bắt đầu từ năm học 2006-2007 thông

qua bộ sách giáo khoa (SGK) mới.

Phương pháp dạy và học thay đổi bắt buộc phương pháp kiểm tra và đánh giá

kết quả học tập của HS cũng thay đổi cho phù hợp, nó giữ một trong những vai trò

quan trọng góp phần quyết định chất lượng trong đào tạo, là một khâu không thể

thiếu trong quá trình giáo dục. Và hiện nay, hình thức đánh giá kết quả học tập bằng

câu hỏi trắc nghiệm khách quan là công cụ được sử dụng rộng rãi trong tất cả các kỳ

thi, kể cả thi tốt nghiệp phổ thông và thi đại học.

Với tinh thần đổi mới như vậy, công tác đào tạo học sinh giỏi (HSG), HS các

lớp chuyên vẫn không nằm ngoài quy luật đó (mặc dù hiện nay, các kỳ thi HSG cấp

thành phố và cấp quốc gia vẫn tổ chức thi theo hình thức cũ: hình thức tự luận). Bởi vì bên cạnh việc tham gia các kỳ thi HSG, phần lớn các HS chuyên vẫn phải tham

dự các kỳ thi tú tài và tuyển sinh đại học - cao đẳng như các HS khác – các kỳ thi

này đang được tổ chức theo hình thức trắc nghiệm khách quan (TNKQ). Và nếu thử

nhìn ra các nước như Trung Quốc, Mỹ, Canada, Thụy Sỹ..., các kỳ thi HSG (thường

được gọi là các kỳ thi Olympic) đã được tổ chức với nội dung đề thi rất đa dạng,

phong phú, không chỉ gồm các bài toán tự luận, bài thực hành mà có cả phần TNKQ

, , , , ...

Hiện nay, quy chế trường chuyên đã được nhà nước ban hành và các tỉnh

thành đã có nhiều đầu tư, quan tâm đến việc tuyển chọn HSG nhằm đào tạo, bồi

dưỡng nhân tài cho đất nước. Tuy nhiên, việc kiểm tra đánh giá trong trường

chuyên vẫn chưa đáp ứng đầy đủ, tương xứng với việc đổi mới chương trình giáo

dục, trình độ của HS.

Theo chỉ thị đã ban hành của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thiện Nhân,

một trong những nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành giáo dục trong năm học 2007-

2008 là “đẩy mạnh công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu nhằm tạo

tiền đề cho công tác bồi dưỡng nhân tài... đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất

nước ở mỗi tỉnh, thành phố”. Để làm được điều này, các trường THPT chuyên hoặc

lớp chuyên ở các trường THPT thường đều tuyển chọn HS có năng khiếu ngay từ

đầu vào. Bên cạnh đó, sau một thời gian, một số HS sẽ có thể không theo kịp với

chương trình chuyên, trong khi ở những lớp thường không thiếu các HS có năng

khiếu. Như vậy, việc tuyển chọn hoặc bổ sung thêm những HSG cho lớp chuyên/đội

tuyển là cần thiết, không chỉ có lợi cho chính các em mà cho cả công tác đào tạo

nhân lực, bồi dưỡng HSG của nhà trường, của thành phố.

Xuất phát từ những lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi chọn đề tài “Sử dụng

câu hỏi trắc nghiệm khách quan chương “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt động

lực học” lớp 10 THPT ban khoa học tự nhiên nhằm tuyển chọn học sinh giỏi vào

lớp chuyên/đội tuyển” 2. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu phương pháp TNKQ nhằm xây dựng đề kiểm tra để tuyển chọn

HSG từ các lớp 10 thường vào lớp chuyên/đội tuyển hoặc thay thế một số học sinh

yếu trong lớp chuyên ở phần kiến thức chương “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt động

lực học” lớp 10 THPT ban khoa học tự nhiên.

3. Giả thuyết khoa học

Nếu có một đề kiểm tra được xây dựng một cách khoa học và phù hợp thì sẽ:

- chọn được các HS giỏi, có khả năng về môn Lý từ các lớp 10 thường ban

nâng cao để bổ sung vào lớp chuyên Lý.

- giúp loại ra một số HS yếu, không đủ sức để tiếp tục theo chương trình

chuyên của lớp chuyên.

- giúp kiểm tra mức độ nắm kiến thức cơ bản của HS lớp chuyên - đây là

một nhược điểm thường gặp của các em: có thể giải được các bài toán nâng cao

nhưng lại làm không tốt ở các câu hỏi kiến thức đơn giản và dễ.

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

4.1. Khách thể nghiên cứu: Học sinh lớp 10 chuyên Lý và một số lớp 10 ban A

(lớp 10A2, 10SN2, 10CH, 10CT) trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong - TPHCM.

4.2. Đối tượng nghiên cứu: Soạn thảo một để kiểm tra TNKQ ở phần kiến thức

chương “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt động lực học” nhằm tuyển chọn HSG từ các

lớp 10 thường ban khoa học tự nhiên vào lớp chuyên/đội tuyển.

5. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu phương pháp TNKQ và nội dung chương trình của lớp 10

THPT ban khoa học tự nhiên, chương trình chuyên Lý 10 để xây dựng đề kiểm tra

dựa trên kiến thức của hai chương chương “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt động lực

học” nhằm tuyển chọn HSG từ các lớp 10 thường ban khoa học tự nhiên trường

THPT Chuyên Lê Hồng Phong vào lớp chuyên, hoặc tuyển chọn HS từ lớp chuyên

Lý vào đội tuyển, hoặc có thể giúp GV lọc ra những em HS yếu trong lớp chuyên

không đủ khả năng tiếp tục chương trình chuyên (nhằm giảm bớt áp lực cho những HS này và tạo điều kiện cho các em được học trong môi trường phù hợp với mình

nhất).

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận và phương pháp đánh giá câu hỏi (CH) TNKQ

theo lý thuyết trắc nghiệm cổ điển và lý thuyết trắc nghiệm hiện đại.

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về năng khiếu, tài năng.

- Nghiên cứu nội dung chương trình chương “Chất khí” và “Cơ sở của

nhiệt động lực học” lớp 10 THPT ban khoa học tự nhiên.

- Nghiên cứu nội dung chương trình phần Chất khí lý tưởng – Nhiệt học

lớp 10 chuyên.

- Tìm hiểu thực trạng dạy và học của HS ở các lớp chuyên, trường chuyên.

- Vận dụng cơ sở lý luận để xây dựng đề kiểm tra TNKQ thuộc phần kiến

thức của hai chương trên.

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở lớp thực nghiệm và các lớp đối chứng.

- Phân tích kết quả thực nghiệm để đánh giá hệ thống câu hỏi đã ra trong

đề kiểm tra, so sánh kết quả giữa lớp thực nghiệm – lớp đối chứng và so sánh với

kết quả học tập cả năm, kết quả thi học sinh giỏi thành phố vòng 1 hoặc kỳ thi

Olympic 30/4 để rút ra kết luận cho đề tài này.

7. Phương pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu lý luận: nghiên cứu và xử lý thông tin từ sách, báo, tạp chí,

tài liệu về các vấn đề liên quan đến đề tài đồng thời nghiên cứu nội dung, chương

trình chương “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt động lực học” lớp 10 THPT ban khoa

học tự nhiên và lớp 10 chuyên.

- Thực nghiệm sư phạm: để đánh giá tính giá trị, độ tin cậy của đề trắc

nghiệm; hiệu quả của việc sử dụng CH TNKQ nhằm chọn HSG vào lớp chuyên/đội

tuyển.

- Điều tra khảo sát: lập phiếu điều tra khảo sát nhằm đánh giá sơ bộ những

nhận xét cuả HS trong việc áp dụng đề kiểm tra TNKQ để tuyển chọn HSG vào lớp chuyên, các nguyên nhân ảnh hưởng trong quá trình làm bài và việc lựa chọn các

hình thức kiểm tra để đánh giá quá trình học của HS.

- Thống kê toán học: để xử lý, thống kê, đánh giá kết quả thực nghiệm sư

phạm.