TÓM TẮT

Mở đầu: Xương thái dương là xương phức tạp. Các tổn thương quan trọng sau chấn thương xương thái dương bao gồm giảm thính lực, tổn thương thần kinh mặt và chảy dịch não tủy.

Mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của chấn thương xương thái dương.

Phương pháp: Nghiên cứu các dấu hiệu lâm sàng và phân loại kiểu gãy xương thái dương được thực hiện trên 42 bệnh nhân. Phân tích mối liên quan giữa giảm thính lực, liệt mặt, chảy dịch não tủy với kiểu gãy xương theo 2 hệ thống: hệ thống phân loại cổ điển (gãy dọc, gãy ngang hay gãy hỗn hợp) và hệ thống phân loại mới hơn (có hay không có tổn thương mê đạo xương). Kết quả: Giảm thính lực gặp trong 14 bệnh nhân (33,3%), liệt mặt ở 11 bệnh nhân (26,2%), chảy dịch não tủy ở 2 bệnh nhân (4,8%). Hệ thống phân loại cổ điển không có mối liên quan có ý nghĩa thống kê với giảm thính lực, liệt mặt và chảy dịch não tủy. Trong khi đó, hệ thống phân loại dựa theo tổn thương mê đạo xương có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (P<0,001).

Kết luận: Biểu hiện của chấn thương xương thái dương rất đa dạng. Hệ thống phân loại dựa trên tình trạng có hay không có tổn thương mê đạo xương đưa ra tiên lượng lâm sàng tốt hơn so với hệ thống phân loại gãy dọc, gãy ngang hay gãy hỗn hợp.

ABSTRACT

CLINICAL AND PARACLINICAL STUDIES OF PATIENTS WITH TEMPORAL BONE TRAUMA BEING CURRED IN 115 PEOPLE’S HOSPITAL

Nguyen Minh Tuan, Tran Thi Bich Lien

* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 275 -

283

Background: The temporal bone is the complex bone. Important damages of temporal bone fractures include hearing loss, facial nerve injury, and cerebrospinal fluid leak.

Objectives: Clinical and paraclinical studies of temporal bone trauma. Methods: The clinical studies and classification of temporal bone fractures were carried out on 42 patients. To analyze the correlations of hearing loss, facial nerve injury, and cerebrospinal fluid leak with the types of fractures based on 2 systems: the traditional system (transverse vs longitudinal vs mixed) and the newer system (otic capsule violating vs otic capsule sparing).

Results: Hearing loss was present in 14 patients (33.3%); facial nerve injury in 11 patients (26.2%) and cerebrospinal fluid leak in 2 patients (4.8%). The traditional classification system of temporal bone fractures did not significantly predict hearing loss, facial nerve injury, and cerebrospinal fluid leak. On the other hand, the otic capsule-based system demonstrated statistically significant predictive ability (P<0.001).

Conclusions: Outcomes of temporal bone trauma were diversiform. The otic capsule-based system demonstrated statistically significant predictive ability for clinical outcomes associated of temporal bone fractures.

MỞ ĐẦU

Xương thái dương là xương phức tạp nhất trong hệ thống xương của người. Xương thái dương chứa nhiều cấu trúc sống còn như cơ quan tiền đình - ốc tai, thần kinh mặt, động mạch cảnh trong và tĩnh mạch cảnh. Các tổn thương quan trọng sau chấn thương xương thái dương bao gồm giảm thính lực, tổn thương thần kinh mặt, chảy dịch não tủy …(24).

Phân loại kiểu gãy xương thái dương cũng rất quan trọng. Một hệ thống phân loại tốt không chỉ mô tả về mặt giải phẫu mà còn phải hữu ích trong việc dự đoán biến chứng và hậu quả của gãy xương(14). Ulrich là người đầu tiên đưa ra cách phân loại gãy xương thái dương thành gãy dọc, gãy ngangvà gãy hỗn hợp(15). Hệ thống phân loại cổ điển này phân loại kiểu gãy xương dựa trên mối liên hệ giữa đường gãy và trục dọc của phần đá xương thái dương(8,16,24). Gãy dọc thường gặp nhất, chiếm 70-90% các trường hợp, đường gãy đi dọc theo chiều dài xương đá. Gãy ngang có đường gãy cắt ngang xương đá, chiếm khoảng 10-20%. Gãy hỗn hợp là các trường hợp phối hợp cả 2 kiểu, gãy dọc và gãy ngang. Tuy nhiên, cách phân loại này tỏ ra liên quan một cách nghèo nàn đến triệu chứng lâm sàng. Do đó một số nhà nghiên cứu đề nghị các cách phân loại khác, hy vọng có thể đưa ra tiên lượng của chấn thương. Hệ thống phân loại theo Aubry và Pialoux chia gãy xương thái dương thành 2 nhóm: nhóm có chấn thương mê đạo xương và nhóm không có chấn thương mê đạo xương (25). Theo một số nghiên cứu, hệ thống phân loại này cho thấy có sự liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiểu gãy xương với sự xuất hiện các triệu chứng quan trọng của gãy xương thái dương như liệt mặt, chảy dịch não tủy, điếc (14, 15).

Trong đa số các trường hợp, chấn thương xương thái dương thường đi kèm với các chấn thương nặng của cơ thể hoặc/và chấn thương đầu. Do đó, bệnh nhân thường được tiếp nhận và xử trí ban đầu tại phòng cấp cứu. Việc xử trí ban đầu rất quan trọng và đóng góp đáng kể vào việc xử trí sau đó và cải thiện chức năng.

Mục tiêu nghiên cứu

Khảo sát tình hình chấn thương, đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng củabệnh nhân chấn thương xương thái dương điều trị tại Bệnh Viện Nhân Dân115 từ 10/2007 đến 06/2008.

ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Thiết kế nghiên cứu.

Đây là nghiên cứu tiền cứu mô tả cắt ngang. Đối tượng nghiên cứu.

Là 42 bệnh nhân chấn thương xương thái dương điều trị tại Bệnh Viện Nhân

Dân 115 từ 10/2007 đến 06/2008.

Tiêu chuẩn nhận vào

- Bệnh nhân chấn thương xương thái dương trên phim CT, điều trị tại BệnhViện Nhân Dân 115.

- Đồng ý tham gia nghiên cứu.

Tiêu chuẩn loại trừ

- Bệnh nhân bị liệt mặt, bị điếc trước chấn thương.

- Bệnh nhân có bệnh lý hoặc u bướu vùng tai phát hiện trên CT hoặc MRI.

- Không đồng ý tham gia nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu

- Tất cả các bệnh nhân trong nghiên cứu được khám và ghi nhận các biểu hiệnlâm sàng: giảm thính lực, tổn thương thần kinh mặt, chảy dịch não tủy,chóng mặt, thủng màng nhĩ, tụ máu sau màng nhĩ, chảy máu qua ống tai ngoài, dấu tụ máu vùng xương chũm (beattle’s sign), dấu mắt kính râm (raccoon eyes). Phân tích hình ảnh CT scan và phân loại kiểu gãy xương thái dương theo 2 hệ thống: hệ thống phân loại gãy dọc, gãy ngang hoặc gãy kết hợp và hệ thống phân loại có hoặc không có tổn thương mê đạo xương. Kiểm chứng mối liên quan giữa các biểu hiện giảm thính lực, liệt mặt, chảy dịch não tủy với 2 hệ thống phân loại nêu trên.