Quảng Ninh có truyền thống văn hóa lâu đời, là cái nôi của nền văn hóa cổ Hạ Long, là nơi có thương cảng Vân Đồn, một thương cảng cổ nổi tiếng sầm uất của nước ta trong nhiều thế kỷ. Quảng Ninh còn là vùng đất đã chứng kiến biết bao chiến công hiển hách chống giặc ngoại xâm mà nổi bật là chiến thắng Bạch Đằng lịch sử, phá tan giặc Nguyên Mông thế kỷ XIII. Truyền thống ấy còn được lưu truyền và phát huy đến tận ngày nay, khi quân và dân vùng mỏ đứng lên chống lại chế độ thực dân Pháp và đế quốc Mỹ khi chúng sang xâm lược nước ta. Cũng từ nơi đây, giai cấp công nhân Việt Nam đã được hình thành và phát triển, góp phần vào công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước.

Là một tỉnh tiếp giáp với vùng đồng bằng Bắc Bộ, nên Quảng Ninh cũng chịu ảnh hưởng của vùng văn hóa Bắc Bộ. Rất nhiều các công trình kiến trúc, đền đài, miếu mạo, chùa chiền được xây dựng trên mảnh đất này, để phục vụ nhu cầu tôn giáo, tín ngưỡng của nhân dân, như: Khu di tích danh thắng chùa Yên Tử, nơi ra đời của thiền phái Trúc Lâm Việt Nam; đền Cửa Ông thờ Đức Ông Trần Quốc Tảng, chùa Quỳnh Lâm, đình làng Trà Cổ, đình làng Phong Cốc Hà Nam, đình làng Quan Lạn Bên cạnh đó, văn hóa Quảng Ninh còn mang những sắc thái riêng, đặc trưng của vùng duyên hải Bắc Bộ với những làng chài ven biển, như làng chài Cửa Vạn, Ba Hang, Vông Viêng, Cặp La

PHẦN MỞ ĐẦU .1

CHƯƠNG 1 : KHÔNG GIAN VĂN HÓA XÃ YÊN HẢI VÀ DIỄN TRÌNH LỊCH SỬ CHÙA YÊN ĐÔNG 8

1.1. KHÔNG GIAN VĂN HÓA XÃ YÊN HẢI 8

1.1.1. Lịch sử hình thành xã Yên Hải .8

1.1.2. Không gian văn hóa xã Yên Hải 19

1.2. DIỄN TRÌNH LỊCH SỬ CHÙA YÊN ĐÔNG .31

1.2.1. Sự hình thành chùa Yên Đông .34

1.2.2. Quá trình trùng tu chùa Yên Đông trong lịch sử 37

Tiểu kết chương 1 .43

CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ VĂN HÓA, NGHỆ THUẬT TRONG KIẾN TRÚC, ĐIÊU KHẮC VÀ NGHI LỄ CỦA CHÙA YÊN ĐÔNG 44

2.1. GIÁ TRỊ VĂN HÓA, NGHỆ THUẬT TRONG KIẾN TRÚC 44

2.1 1. Không gian cảnh quan và bố cục mặt bằng tổng thể chùa Yên Đông .44

2.1.2. Kết cấu kiến trúc 48

2.2. Nghệ thuật điêu khắc 50

2.2.1. Hệ thống tượng thờ 50

2.2.2. Các di vật khác trong chùa .59

2.3. Những nghi lễ Phật giáo ở chùa Yên Đông .63

2.3.1. Hội giỗ Tổ 64

2.3.2. Lễ Thượng nguyên .67

2.3.3. Lễ Phật đản 68

2.3.4. Lễ Trung nguyên 68

2.3.5. Lễ Hạ nguyên .69

2.3.6. Một số nghi lễ Phật giáo khác 69

Tiểu kết chương 2 .71

Chương 3 :BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA, NGHỆ THUẬT CHÙA YÊN ĐÔNG 72

3.1. Thực trạng di tích chùa Yên Đông 72

3.1.1. Thực trạng các giá trị văn hóa vật thể 72

3.1.2. Thực trạng các giá trị văn hóa phi vật thể 77

3.2. Giải pháp bảo tồn các giá trị văn hóa, nghệ thuật chùa Yên Đông .77

3.2.1. Cơ sở pháp lý bảo tồn di tích, di sản 77

3.2.2. Bảo tồn giá trị văn hóa, nghệ thuật chùa Yên Đông 81

3.2.3. Phát huy những giá trị văn hóa, nghệ thuật chùa Yên Đông .84

Tiểu kết chương 3 87

KẾT LUẬN .88

TÀI LIỆU THAM KHẢO .91

PHỤ LỤC .9