MỞ ĐẦU

I/ Các loại ngữ trực thuộc (NTT) tỉnh lược định danh

1. Ngữ trực thuộc định danh (NTT) có liên kiết tỉnh lược hiện diện

a) Kiểu thứ nhất: Chủ ngôn và NTT xây dựng theo cùng kiểu nòng cốt

Ngữ định danh làm NTT là thành phần đồng loại với một danh ngữ tương tự có trong chủ ngôn

b) Kiểu thứ 2: Chủ ngôn và NTT xây dựng theo kiểu nòng cốt

Danh ngữ làm NTT không có thành phần tương tự trong cấu trúc của chủ ngôn.

c) Kiểu thứ 3: Chủ ngôn và NTT khác kiểu nòng cốt

Danh ngừ làm NTT không có thành phần tương tự trong cấu trúc của chủ ngôn.

2.Ngữ trực thuộc định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp

a) Ngữ trực thuộc định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp dựa vào phép lặp từ vựng mở rộng

b) Ngữ trực thuộc định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp dựa vào phép thế

+)Thế đại từ

+)Thế đồng nghĩa

c) Ngữ trực thuộc định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp dựa vào phép liên tưởng

3. Ngữ trực thuộc định danh (NTT) có liên kiết tỉnh lược khiếm diện

a) có một loại cấu trúc nòng cốt chuyên dùng cho việc đưa đối tượng mới vào văn bản xuất phát từ một bối cảnh (thời gian, không gian). NTT định danh liên kết tỉnh lược khiếm diện được dùng để đưa chính thông tin bối cảnh vào văn bản.

b) NTT định danh liên kết tỉnh lược khiếm diện được dùng để đưa chủ đề trừu tượng vào văn bản.

II/ Các ví dụ

Ví dụ 1

Có mấy đôi mắt chết đang trừng trừng nhìn nàng từ những chiếc khung chân dung chạm trổ trang điểm cho phòng tiệc. Những đôi mắt của các bậc tiên tổ dòng họ Mikhôrôvxki,…

(Hữu Dũng dịch Con hủi_Helena Mixiszek).

- NTT định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp dựa vào phép lặp từ vựng mở rộng

- Quan hệ giữa chủ tố của phép lặp và NTT là quan hệ đồng nhất

- Khôi phục như sau: “Đó là những đôi mắt của các bậc tiên tổ dòng họ Mikhôrôvxki”

Ví dụ 2

Định thần lại, có gái trẻ ngạc nhiên khi lắng nghe câu chuyện của Pronnhixki. Con người này với cô dường như đã hoàn toàn thay đổi.

(Hữu Dũng dịch Con hủi_Helena Mixiszek).

- NTT định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp dựa vào phép thế và cụ thể ở đây là phép thế đồng nghĩa.

- Ngữ định danh trong ví dụ này giải thích cho bổ ngữ của phát ngôn đứng trước: Pronnhixki - Con người này

Ví dụ 3

Thuyền rời bờ. Hoàng hôn tháng sáu rải những tia lửa ấm xuống làn nước xanh thẳm, những con thiên nga đang rộng cánh bơi theo sau thuyền.

(Hữu Dũng dịch Con hủi_Helena Mixiszek).

- NTT định danh có liên kết tỉnh lược gián tiếp

- “Hoàng hôn tháng sáu rải những tia lửa ấm xuống làn nước xanh thẳm, những con thiên nga đang rộng cánh bơi theo sau thuyền” rõ ràng là một NTT định danh phụ thuộc và câu: “thuyền rời bờ” đứng trước. Dưới góc độ này, sự liên kết của NTT mang tính chất hiện diện. Song, những thành phần tỉnh lược của NTT lại không tìm được chủ tố tương ứng trong phát ngôn đứng trước. Dưới góc độ này, sự liên kết của NTT lại mang tính chất khiếm diện. Do đó, đây là trường hợp tỉnh lượccó tính chất trung gian giữa liên kết hiện diện và khiếm diện.