MS: LVVL-PPDH005

SỐ TRANG: 174

NGÀNH: VẬT LÝ

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NĂM: 2007

GIỚI THIỆU LUẬN VĂN

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dạy học lấy học sinh làm trung tâm (hay dạy học hướng vào người học) là

quan điểm dạy học ngày càng phổ biến từ vài thập niên trở lại đây ở tất cả các nền

giáo dục tiên tiến và là cơ sở định hướng cho sự đổi mới không chỉ phương pháp

dạy học, mà đổi mới tất cả các khâu khác của quá trình dạy học, từ mục tiêu,

chương trình, nội dung, đến cách thức tổ chức quá trình dạy học, cách thức đánh

giá, … Ở Việt Nam quan niệm dạy học này đã bắt đầu được quan tâm nhiều từ đầu

thập niên 90 của thế kỷ XX và nay đã trở thành khái niệm khá quen thuộc. Những

cố gắng để phát huy ngày càng tốt hơn vai trò trung tâm của học sinh trong quá

trình dạy học trong những năm qua ở Việt Nam không chỉ thể hiện ở cố gắng đổi

mới phương pháp dạy học giúp học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập

mà cả việc đổi mới chương trình, nội dung học và đa dạng hóa chương trình, nội

dung học để học sinh ngày càng có cơ hội phát triển cá nhân trong quá trình học

tập.

Tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều ý kiến, quan niệm khác nhau xung quanh

khái niệm này, thể hiện không chỉ về mặt thuật ngữ như: Dạy học lấy học sinh làm

trung tâm, dạy học hướng vào người học, … mà còn cả các quan niệm thế nào là

học sinh là trung tâm? Ngay mức độ trung tâm của học sinh trong quá trình dạy

học ở nhiều quan niệm khác nhau cũng khác nhau, từ đó dẫn đến tồn tại nhiều

chiến lược, phương pháp dạy học hướng vào người học khác nhau.

Làm thế nào để việc dạy học trong bối cảnh giáo dục hiện nay có thể phát

huy tốt nhất vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình dạy học, làm thế nào để

đa số học sinh tìm thấy sự hứng thú và cơ hội học tập, cơ hội phát triển năng lực

cá nhân trong một chương trình học còn nặng về nội dung như chương trình các

môn học ở phổ thông của chúng ta hiện nay? Liệu có thể áp dụng thành công các

lý thuyết dạy học hướng vào người học vào thực tiễn hiện nay?

Đó là lý do tôi chọn đề tài nghiên cứu: Phát huy vai trò trung tâm của

học sinh trong quá trình dạy học chương “Động học chất điểm” lớp 10 trung

học phổ thông ban cơ bản.

Đây là chương mở đầu của phần Cơ học chứa đựng nhiều khái niệm động

học mới và khó, nội dung khá nặng, yêu cầu rất cao cả về kiến thức và kỹ năng,

thời lượng phân phối không nhiều, nhất là thời lượng cho việc rèn kỹ năng giải

quyết bài tập động học nên nhiều giáo viên chọn cách truyền đạt kiến thức đến học

sinh và cố gắng cho học sinh hiểu lý thuyết khi tăng cường thời gian làm và chữa

bài tập. Qua điều tra ban ñaàu cho thấy nhiều học sinh không hiểu nhiều khái niệm

động học quan trọng với cách dạy này, dẫn đến khó khăn ở các phần học tiếp theo,

hậu quả khi ngay bước đầu gặp khó khăn đã làm cho nhiều học sinh sợ môn vậy

lý.

2. Mục đích nghiên cứu

 Nghiên cứu các quan niệm khác nhau về dạy học hướng vào người học (dạy

học lấy sinh làm trung tâm) để chọn một quan niệm, một chiến lược dạy học thích

hợp có thể áp dụng vào dạy học chương Động học chất điểm, từ đó có thể mở rộng

áp dụng cho những phần học khác.

 Bước đầu áp dụng vào thực tiễn để chứng minh rằng có thể phát huy tốt vai

trò trung tâm của học sinh ngay ở chương đầu tiên của phần kiến thức đầu tiên

trong chương trình vật lý phổ thông bằng chiến lược dạy học sẽ lựa chọn.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu của đề tài, cần phải thực hiện những

nhiệm vụ sau:

 Nghiên cứu một số cơ sở lý luận về dạy học học sinh làm trung tâm (hay

dạy học hướng vào người học).

 Lựa chọn một quan niệm mà theo phân tích có thể chỉ ra rằng quan niệm

như vậy về vai trò trung tâm của học sinh là quan niệm vừa phù hợp với xu thế của

dạy học hiện đại vừa có khả năng áp dụng trong thực tiễn hiện nay.

 Xây dựng các thiết kế dạy học các bài học của chương “Động học chất

điểm” theo hướng phát huy tốt nhất vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình

dạy học thể hiện ở việc phát huy tốt nhất tính tích cực, tự lực, chủ động và sáng

tạo của học sinh.

 Tiến hành thực hiện các thiết kế dạy học để bước đầu đánh giá mức độ khả

thi của quan niệm dạy học này trong thực tiễn.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện được nhiệm vụ trên, tôi sẽ sử dụng các phương pháp nghiên

cứu sau:

 Phương pháp nghiên cứu lý luận.

 Phương pháp phỏng vấn.

 Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm.

 Thống kê toán học.

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

 Khách thể nghiên cứu:

 Cơ sở lý luận dạy học học sinh làm trung tâm.

 Một số chiến lược dạy học hướng vào người học.

 Học sinh lớp 10 Ban cơ baûn trong quá trình dạy học chương “Động học

chất điểm”.

 Chương trình, nội dung môn học vật lý 10 trung học phổ thông ban cơ

baûn.

 Đối tượng nghiên cứu:

Hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh nhằm phát huy

vai trò trung tâm của học sinh trong dạy học chương “Động học chất điểm” lớp 10

ban cơ baûn.

6. Giới hạn nghiên cứu

Một số quan niệm dạy học hướng vào người học vừa tiên tiến, phù hợp với

xu thế của dạy học hiện đại vừa có khả năng triển khai trong thực tiễn dạy học vật

lý hiện nay ở Việt Nam.

Thiết kế quá trình dạy học chương “Động học chất điểm” lớp 10 trung học

phổ thông (ban cơ baûn) nhằm phát huy tốt nhất vai trò trung tâm của học sinh

trong những điều kiện có thể.

Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở một lớp để bước đầu đánh giá tính khả

thi của quan niệm dạy học này khi dạy chương “Động học chất điểm”.

7. Dự kiến mức độ và kết quả đạt được

Đưa ra một số cơ sở lý luận cần thiết của quan niệm dạy học hướng vào

người học.

Có cái nhìn đầy đủ và toàn diện hơn các quan niệm khác nhau về vai trò

trung tâm của học sinh trong các chiến lược dạy học khác nhau để từ đó lựa chọn

một quan niệm vừa phù hợp với xu thế của dạy học hiện đại và vừa có khả năng

triển khai trong thực tiễn dạy học vật lý hiện nay ở Việt Nam.

Thiết kế quá trình dạy học theo quan niệm được lựa chọn.

Bước đầu đánh giá chất lượng và hiệu quả của việc đổi mới cách thức tổ

chức quá trình dạy học theo hướng phát huy vai trò trung tâm của học sinh trong

quá trình dạy học các bài học chủ yếu của chương “Động học chất điểm” lớp 10

trung học phổ thông ban cơ bản.

Đưa ra một vài đề xuất về khả năng vận dụng quan niệm dạy học này rộng

rãi hơn.

8. Giả thuyết nghiên cứu

Có thể phát huy tốt vai trò trung tâm của học sinh ngay khi giảng dạy các

chương đầu của một phần kiến thức nào đó thay cho cách dạy một chiều xưa nay,

nghĩa là thay vì thụ động tiếp nhận các khái niệm mới thì học sinh sẽ phát huy

được tính tích cực, tự lực xây dựng hầu hết các khái niệm quan trọng. Ðiều này sẽ

được tôi cố gắng chứng minh với việc thiết kế và thực hiện giảng dạy một số bài

quan trọng của chương “Ðộng học chất điểm”.