TÓM TẮT

Mục tiêu: Viêm xoang là bệnh lý thường gặp và hay tái phát. Mục đích nghiên cứu là đánh giá tính hiệu quả và an toàn của thuốc Broncho-Vaxom trong điều trị và phòng ngừa viêm xoang mạn hoặc viêm xoang tái phát.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đay là một nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi, có so sánh nhóm chứng với thuốc Broncho-Vaxom trên 440 bệnh nhân tuổi từ 18-50 bị viêm mũi xoang mạn hay hồi viêm cấp tại bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM từ tháng 6/2005 đến tháng 8/2006. Bệnh nhân được ngẫu nhiên chia vào hai nhóm điều trị với Broncho-Vaxom (một viên mỗi ngày trong 10 ngày, lặp lại trong 3 tháng) + Augmentin hoặc chỉ dùng Augmentin.

Kết quả Độ an toàn và dung nạp của thuốc thử nghiệm là tốt.

Kết luận Với những kết quả điều trị trên đợt cấp của viêm mũi xoang mạn và hồi viêm cấp cho thấy hiệu quả điều trị và phòng ngừa của Broncho-Vaxom.

ABSTRACT

TO DETERMINE THE SAFETY AND EFFICACY OF BRONCHO- VAXOM IN TREATMENT AND PROPHYLAXIS WITH THE CHRONIC OR RECURRENT SINUSITIS

Nguyen Thi Thanh Thuy, Vo Quang Phuc

* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 267 -274

Objectives: Sinusitis is the common and recurrent disease. The purpose of this study was to determine the safety and efficacy of Broncho-Vaxom in treatment and prophylaxis with the chronic or recurrent sinusitis.

Methods This is a randomized, double-blind, placebo-controlled with Broncho-Vaxom in 440 patients aged 18-50 with chronic or recurrent acute sinusitis, at ENT Hospital – HCMC, from June 2005 to August 2006. Patients were randomized devided in 2 groups and treated with Broncho- Vaxom (1 capsule daily for a period of 10 days per month during 3 consecutive months) + Augmentin or Augmentin only.

Results:Safety and tolerance of test medication were good.

Conclusion The results of treatment of acute episodes of chronic and recurrent acute sinusitis demonstrated the curative and prophylatic efficacy of Broncho-Vaxom.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Viêm mũi xoang là một thử thách thường gặp của các bác sĩ Tai Mũi Họng. Nó chiếm tỉ lệ cao nhất trong các bệnh lý Tai Mũi Họng và tỉ lệ này không ngừng tăng cao ở mỗi quốc gia. Chỉ riêng tại Mỹ, tỉ lệ này là 14,1% trong dân số trưởng thành và tiêu tốn 3,4 tỉ đô mỗi năm(1). Riêng tại Việt Nam, số liệu thống kê viêm mũi xoang ở mỗi vùng và tại mỗi thời điểm có khác nhau song số lượng bệnh nhân đến khám và điều trị bệnh lý mũi xoang tại các bệnh viện chuyên khoa luôn dẫn đầu. Những vi khuẩn chủ yếu gây viêm mũi xoang cấp gồm: H. influenza, S. pneumoniae và Moraxella catarhalis. Trong viêm mũi xoang mạn, vi khuẩn thường là: những dòng Staphylococcus, vi khuẩn gram âm, vi khuẩn kỵ khí và ngay cả nấm(4). Một số yếu tố thuận lợi gây viêm mũi xoang, bao gồm yếu tố thuộc về đối tượng như viêm mũi dị ứng, nhiễm siêu vi, trào ngược dạ dày thực quản, tắc nghẽn do giải phẫu, suy giảm miễn dịch, di truyền và bệnh bẩm sinh. Ngoài ra cũng có các yếu tố môi trường như tác nhân kích ứng (khói thuốc lá), vi sinh vật (siêu vi, vi nấm, vi khuẩn) và thậm chí là do thuốc như tình trạng viêm mũi do thuốc(8). Miễn dịch liệu pháp là một phần trong điều trị nội khoa viêm mũi xoang và ngày càng đươc quan tâm nghiên cứu phát triển sâu hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy sự thay đổi nồng độ các kháng thể trong máu và dịch tiết liên quan mật thiết đến một số dạng viêm mũi xoang. IgG3 huyết thanh thấp, có liênquan với tình trạng nhiễm khuẩn tái phát. Shapiro và cộng sự8 đã xác định, nồng độ IgG3 trong huyết thanh thấp, liên quan với bệnh nhân viêm mũi xoang mạn bất trị bằng thuốc. Đối với bệnh nhân có tăng IgE trong máu, có chiều hướng dễ bị nhiễm khuẩn và gần đây người ta đã xác định có hiện tượng ức chế trực tiếp ảnh hưởng trên chức năng neutrophil bởi IgE(1). Ở bệnh nhân với viêm mũi dị ứng bội nhiễm và viêm mũi xoang mạn, liệu pháp giải mẫn cảm có thể mang lại hiệu quả có lợi. Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu phòng ngừa nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp, hiện vẫn còn giới hạn ở một số loại vắc-xin (Influenza, Pneumococcus, Haemophilus) và thường chỉ dùng trên một số bệnh nhân chọn lọc như bệnh nhân suy giảm miễn dịch hay người lớn tuổi.20 Liệu pháp miễn dịch không đặc hiệu nhằm phòng ngừa nhiễm khuẩn đường hô hấp tái phát bằng tác nhân kích thích miễn dịch đã thu hút sự chú ý của các nhà khoa học suốt 20 năm qua, không ngừng phát triển và được ứng dụng điều trị trong những bệnh lý lâm sàng khác nhau(2) Tác nhân kích thích miễn dịch bao gồm một nhóm có nhiều loại thuốc khác nhau: các loại vắc-xin, interferon, các hợp chất hóa học và thuốc chiết xuất từ vi khuẩn. Một loại thuốc được chiết xuất từ vi khuẩn đã được làm giảm độc tính thế hệ mới nhất là OM-85, có tên thương mại là Broncho-Vaxom do công ty OMPharma của Thuỵ Sĩ sản xuất. Broncho-Vaxom được chiết xuất từ 8 loại vi khuẩn thường gặp nhất trong nhiễm khuẩn đường hô hấp trên là:

Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella ozaenae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Streptococcus viridans, Moraxella catarrhalis. Loại thuốc này không những kích thích miễn dịch tại chỗ, thông qua kích hoạt các mô lympho ở niêm mạc hô hấp, mà còn kích thích miễn dịch toàn cơ thể, thông qua việc kích hoạt hoạt động của các đại thực bào và hiện tượng thực bào, quá trình thanh lọc tế bào, cũng như làm gia tăng nồng độ IgA trong nước bọt & huyết tương, IgG trong máu. Broncho –Vaxom có tác dụng làm tăng nồng độ Interferon gamma, Interleukin (IL-2, IL-6, IL-8 và cả IL-11, IL-12), kích thích T-helper & T-killer và kích thích hoạt động của Lympho B(3,10). Loại thuốc này đã được chứng minh là hiệu quả không những trong phòng ngừa

& làm giảm tần suất đợt nhiễm khuẩn hô hấp trên ở bệnh nhân suyễn mà còn có hiệu quả làm giảm và phòng ngừa những đợt tái phát của viêm mũi xoang(5) Với mong muốn tìm hiểu về hiệu quả và an toàn của một loại thuốc mới có thể hỗ trợ trong điều trị và phòng ngừa viêm mũi xoang, giảm thời gian dùng kháng sinh và số lần dùng kháng sinh, lâu dài giúp giảm tình trạng đề kháng kháng sinh, chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu trên một số bệnh nhân viêm mũi xoang tại bệnh viện Tai mũi Họng TP HCM.

Mục tiêu tổng quát

Đánh giá hiệu quả và an toàn của thuốc kích thích miễn dịch trong điều trị và phòng ngừa viêm mũi xoang ở người lớn. (Trong nghiên cứu này chúng tôi dùng: Broncho-Vaxom viên 7mg, do công ty OM Pharma-Thuỵ Sĩ sản xuất).

Mục tiêu chuyên biệt

1. Đánh giá hiệu quả giảm thời gian sử dụng kháng sinh trên bệnh nhânviêm mũi xoang có điều trị với Broncho-Vaxom.

2. Đánh giá hiệu quả làm giảm đợt tái phát của Broncho-Vaxom.

3. Đánh giá độ dung nạp của Broncho-Vaxom. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng

440 bệnh nhân đến khám và được chẩn đoán viêm mũi xoang mạn hay hồi viêm cấp tại bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM tuổi từ 18-50, trong thời gian từ tháng 6/2005 đến tháng 8/2006. Bệnh nhân được chọn vào nghiên cứu phải đáp ứng các tiêu chuẩn sau:

- Hỏi bệnh sử, thăm khám, chụp x.quang(Blondeau, Hirtz) và nội soi mũixoang xác nhận đang bị viêm mũi xoang.

- Thời gian bị viêm mũi xoang ≥12 tuần (viêm mạn) hoặc có tiền sử viêm mũi xoang ≥4 lần/năm (hồi viêm cấp)

- X.quang và nội soi mũi xoang không phát hiện bất thường cấu trúc hoặctình trạng bệnh lý mũi xoang nặng cần phải phẫu thuật ngay.

- Chưa từng phẫu thuật mũi xoang trước đó.

- Không bị các bệnh toàn thân như: suy giảm miễn dịch, tiểu đường,…

- Bệnh nhân nữ không trong giai đoạn thai kỳ hoặc cho con bú.

- Bệnh nhân không ở trong môi trường thường xuyên tiếp xúc hoá chất.

Thời gian tiến hành

Từ tháng 6-2005 đến tháng 8-2006

Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu tiền cứu, ngẫu nhiên, mù đôi, có so sánh nhóm chứng. Phương pháp tiến hành

440 bệnh nhân viêm mũi xoang thoả các điều kiện chọn bệnh đến khám và điều trị tại bệnh viện Tai Mũi Họng trong thời gian từ 6-2005 đến 8-2006 được mời tham gia nghiên cứu. Bệnh nhân bốc thăm và ngẫu nhiên được chia vào hai nhóm điều trị:

- Nhóm 1: Augmentin (50mg/kg/ngày)

- Nhóm 2: Augmentin (50mg/kg/ngày + Broncho-Vaxom 1 viên/ngày/10 ngày x 3 tháng

Sau 3 tuần nếu không đáp ứng điều trị với Augmentin sẽ được chuyển sangnhóm Quinolone (Tavanic 0,5mg, 1 viên/ngày)

Bệnh nhân được khám theo lịch sau:

- Lần 1: hỏi bệnh sử, chụp x.quang, nội soi mũi xoang, bốc thăm đưa vào nhóm điều trị

- Lần 2: sau 1 tuần - đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.

- Lần 3: sau 2 tuần - đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.

- Lần 4: sau 3 tuần – nội soi mũi xoang, chụp lại x.quang hoặc CT scan +đánh giá hiệu quả điều trị, cho chỉ định điều trị.

- Sau đó bệnh nhân sẽ được tái khám sau 1, 2, 3 và 6 tháng.

Điều kiện ngừng điều trị kháng sinh: các triệu chứng lâm sàng cải thiện hoàn toàn + nội soi mũi xoang (hết xuất tiết đục) & X.quang (không còn hình ảnh mờ xoang hàm trên phim Blondeau) cho kết quả tốt.

Trường hợp can thiệp phẫu thuật: bệnh nhân chỉ được can thiệp phẫu thuật khi điều trị nội khoa thất bại. Trong nghiên cứu này, những bệnh nhân được điều trị nội khoa với thời gian ≥ 3 tháng mà triệu chứng lâm sàng & cận lâm sàng không cải thiện sẽ được cho chụp CT scan xác định thêm và hội chẩn phẫu thuật nếu cần.