LỜI MỞ ĐẦU

1. Ý nghĩa và tính cấp thiết của đề tài

Ngày nay, thương mại quốc tế đã trở thành một bộ phận không thể thiếu đối với mỗi quốc gia. Mở rộng thương mại không chỉ đơn thuần là tìm kiếm lợi nhuận, phát huy lợi thế so sánh mà còn là cách tốt nhất để đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế. Thực hiện chủ trương đổi mới của Đảng và Nhà nước, trong những năm gần đây, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam đã mở rộng quan hệ buôn bán với nhiều nước trên thế giới, trong đó có các nước công nghiệp phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước trong khối Liên minh châu Âu – EU. Mở rộng quan hệ buôn bán với các nước đồng nghĩa với việc phải chấp nhận các luật chơi chung, trong đó có việc phải tuân thủ các quy định chặt chẽ của các phương thức thanh toán trong thương mại quốc tế.

Trong quá trình phát triển đó, thanh toán quốc tế là một dịch vụ ngày càng trở nên quan trọng đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam, nó là một mắt xích quan trọng thúc đẩy các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng phát triển; đồng thời nó còn hỗ trợ và thúc đẩy hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp phát triển. Thanh toán quốc tế ra đời dựa trên nền tảng thương mại quốc tế, nhưng thương mại quốc tế có tồn tại và phát triển còn phụ thuộc vào khâu thanh toán có thông suốt, kịp thời, an toàn và chính xác được hay không.

Vì vậy, trong nhiều năm qua các ngân hàng thương mại nói chung và NHNo & PTNT Việt Nam nói riêng đã không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế, đa dạng hóa các phương thức thanh toán như chuyển tiền, nhờ thu, tín dụng chứng từ, Trong đó, phương thức thanh toán quốc tế bằng tín dụng chứng từ là một nghiệp vụ cơ bản, phục vụ đắc lực cho hoạt độâng kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Do phương thức thanh toán này có nhiều ưu việt nên nhu cầu sử dụng rất cao (chiếm khoảng 65%) và có xu hướng ngày càng phát triển, là nguồn thu tiềm năng của ngân hàng.

Tuy nhiên, tín dụng chứng từ không phải là một nghiệp vụ đơn giản, nó đòi hỏi phải được đầu tư thích đáng về nghiệp vụ và công nghệ. Thực tế cho thấy, tín dụng chứng từ vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro, gây thiệt hại về tài chính và uy tín không chỉ cho các doanh nghiệp tham gia xuất nhập khẩu mà cho cả ngân hàng.

NHNo & PTNT Việt Nam là một trong những ngân hàng thương mại hàng đầu, với mạng lưới rộng lớn gần 2000 chi nhánh trên cả nước, đây là điều kiện tốt để giúp hoạt động thanh toán quốc tế phát triển. Qua hơn 10 năm tham gia hoạt động thanh toán quốc tế, bên cạnh những thành quả, việc vận dụng phương thức thanh toán tín dụng chứng từ cũng đã và đang gặp một số khó khăn, đặc biệt là vấn đề rủi ro – một vấn đề gây hậu quả nghiêm trọng cho ngân hàng không chỉ về tài sản, vật chất mà cả uy tín không chỉ ở phạm vi trong nước mà còn cả quốc tế. Chính vì vậy, việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ là một việc làm cần thiết mà các ngân hàng thương mại nói chung và NHNo & PTNT Việt Nam nói riêng, cũng như các doanh nghiệp phải đặc biệt chú trọng và quan tâm.

Xuất phát từ nhận thức đó, tôi muốn đi sâu vào nghiên cứu đề tài : “Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ – Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại NHNo & PTNT Việt Nam”, với mong muốn từ những thực tiễn phát sinh và bài học kinh nghiệm để đưa ra một số giải pháp phòng ngừa và hạn chế

rủi ro trong phương thức thanh toán này, góp phần đưa tín dụng chứng từ thành phương thức thanh toán hoàn thiện và tin cậy nhất hiện nay.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản sau :

- Phân tích những quy định của các văn bản pháp lý liên quan trong phương thức tín dụng chứng từ, đặc biệt là những quy định trong UCP500, 1993 với những điều khoản dễ gây rủi ro cho các bên. Từ đó, giúp các bên tham gia vào phương thức thanh toán này hiểu rõ tầm quan trọng của việc vận dụng UCP500 để phòng ngừa và hạn chế rủi ro xảy ra.

- Hoạt động thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam và những rủi ro phát sinh (2001 – 2005)

- Tổng hợp những loại rủi ro có thể xảy ra đối với các ngân hàng khi tham gia phương thức thanh toán theo tín dụng chứng từ khi là : Ngân hàng phát hành, ngân hàng thông báo, ngân hàng xác nhận, chiết khấu thư tín dụng,

- Giới thiệu và phân tích một số bài học kinh nghiệm từ những rủi ro trong thực tiễn, tìm ra những hạn chế cũng như nguyên nhân phát sinh để từ đó có biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Thanh toán quốc tế là một vấn đề rất rộng, tuy nhiên trong phạm vi đề tài này tập trung nghiên cứu về phương thức tín dụng chứng từ và những rủi ro phát sinh cũng như biện pháp hạn chế và phòng ngừa rủi ro đó.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Không gian : rủi ro trong thanh toán bằng L/C trong hệ thống NHNo & PTNT Việt Nam. Người viết đứng trên giác độ của ngân hàng nghiên cứu

về rủi ro trong thanh toán quốc tế tại NHNo & PTNT Việt Nam.

- Thời gian : các báo cáo hoạt động thanh toán quốc tế giai đoạn 2001 – 2005.

4. Tính mới của luận văn

Mặc dù thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ không phải là vấn đề mới mẻ, đã có một số công trình nghiên cứu cũng như tác phẩm viết về vấn đề này, như:

- “Thanh toán quốc tế trong ngoại thương” của PGS.TS. Đinh Xuân Trình

- “Hỏi đáp về thanh toán xuất nhập khẩu qua phương thức tín dụng chứng từ “ của GS.TS. Võ Thanh Thu

- “Thanh toán quốc tế bằng L/C – Các tranh chấp thường phát sinh và cách giải quyết” của PGS.TS. Nguyễn Thị Quy

- “Đánh giá và phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh ngân hàng” của PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến

- Chuyên đề tốt nghiệp “Một số biện pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng Ngoại thương Chi nhánh Khu chế xuất Tân Thuận” của Trần Thị Ngọc Diệp năm 2004

Tuy nhiên, để phục vụ cho hoạt động thương mại cũng như hoạt động thanh toán ngày càng trở nên phổ biến và phát triển thì việc nghiên cứu về những mặt trái, những rủi ro khi áp dụng phương thức thanh toán này là việc vô cùng cần thiết, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay.

Nhìn chung các công trình trên đã tập trung và nghiên cứu những khía cạnh của hoạt động thanh toán quốc tế nói chung cũng như phương thức tín dụng chứng từ nói riêng nhưng chưa đi sâu vào nghiên cứu rủi ro trong thanh toán quốc tế bằng phương thức L/C, đặc biệt là với một ngân hàng thương mại hàng đầu ở Việt Nam.

Hơn nữa, trong bối cảnh bản sửa đổi UCP600 đã được Uỷ ban thương mại ngân hàng – Phòng Thương mại quốc tế (ICC) thông qua vào ngày 25/10/2006,

và chính thức có hiệu lực từ 01/07/2007 với những sửa đổi bổ sung so với UCP500 thì việc phân tích những điểm mới cơ bản của UCP600 đặc biệt về khía cạnh ngăn ngừa rủi ro là một việc làm vô cùng cần thiết.

Trên cơ sở tiếp thu và kế thừa những tinh hoa của các công trình trên, điểm mới của luận văn này là nghiên cứu một mảng của rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế – đó chính là rủi ro trong phương thức TDCT tại một ngân hàng thương mại nhà nước, hàng đầu của VN – Ngân hàng No & PTNT. Hơn nữa, có lẽ đây là lần đầu tiên một luận văn nghiên cứu về Quy tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ bản sửa đổi năm 2007, số xuất bản 600 – UCP600, tuy chưa đầy đủ nhưng cũng đánh dấu sự tìm tòi nghiên cứu của người viết, đặc biệt trong vấn đề phòng ngừa rủi ro.

5. Phương pháp nghiên cứu

Các phương pháp được sử dụng kết hợp trong đề tài : điều tra, phân tích thực tế, thống kê, tổng hợp, so sánh dựa trên cơ sở số liệu thống kê của NHNo

và PTNT Việt Nam.

Bên cạnh đó, tôi nghiên cứu những kinh nghiệm từ những tình huống đã phát sinh trên thực tế ở một số ngân hàng bạn trong nước, cũng như nước ngoài

để từ đó rút ra được bài học cần thiết, vận dụng trong công việc.

6. Nội dung nghiên cứu

Chương 1 : Những lý luận về phương thức tín dụng chứng từ và rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ

Chương này nêu ra nhưng vấn đề lý luận cơ bản về phương thức thanh toán tín dụng chứng từ và những rủi ro trong phương thức đó. Đây chính là cơ sở lý luận nền tảng cho việc đi sâu phân tích những rủi ro trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ ở chương tiếp theo.

Chương 2 : Thực trạng rủi ro trong thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam

- Giới thiệu về hoạt động thanh toán quốc tế của NHNo nói chung cũng như vị trí của phương thức tín dụng chứng từ.

- Phân tích đi sâu vào những rủi ro và kết hợp với những ví dụ minh họa thực tế đã xảy ra tại NHNo trong thời gian 2001 -2005 để từ đó rút ra những bài học, nguyên nhân và hạn chế, làm tiền đề cho các giải pháp và kiến nghị ở chương tiếp theo.

Chương 3 : Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam

- Nêu ra những định hướng phát triển hoạt động thanh toán theo tín dụng chứng từ cũng như định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế

tại NHNo & PTNT Việt Nam đến 2010.

- Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện phương thức tín dụng chứng từ cũng như phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong phương thức này tại NHNo.

[URL="/downloads.php?do=file&id=4053"]