Lời Giới thiệu

Khu vực kinh tế t− nhân tại Việt Nam trong đó phần lớn bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và

vừa (DNNVV) ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với việc duy trì tốc độ tăng tr−ởng kinh

tế cao mà Việt Nam đã đạt đ−ợc trong thập niên vừa qua. Đảng Cộng sản và Chính phủ Việt

Nam đã nhiều lần khẳng định tầm quan trọng của các DNNVV trong các chiến l−ợc phát

triển, đặc biệt là về ph−ơng diện tạo công ăn việc làm và xoá đói giảm nghèo. Trong những

năm vừa qua đã có một loạt biện pháp cải cách mang lại kết quả đáng khích lệ nh− Luật

Doanh nghiệp (năm 2000) và và Nghị định Phát triển DNNVV (năm 2001), tạo môi tr−ờng

thuận lợi cho các DNNVV phát triển.

Mặc dù môi tr−ờng hoạt động đã dần đ−ợc cải thiện, các DNNVV trong khu vực kinh tế t−

nhân vẫn tiếp tục gặp nhiều khó khăn trong quá trình tăng tr−ởng. Các doanh nghiệp t− nhân

vẫn ch−a đ−ợc h−ởng một sân chơi bình đẳng với các doanh nghiệp nhà n−ớc. Những hạn chế

về khả năng tiếp cận nguồn tín dụng và công nghệ hiện đại là những rào cản làm chậm tốc độ

tăng tr−ởng của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ mới thành lập thiếu công cụ

quản lý hiện đại, khả năng tiếp cận thông tin và các mối liên hệ với thị tr−ờng xuất khẩu.

Trong bối cảnh đó, sự hoạt động yếu kém của thị tr−ờng dịch vụ phát triển kinh doanh

(DVPTKD) sẽ hạn chế sự phát triển của toàn khu vực doanh nghiệp.

Nhằm khuyến khích sự tăng tr−ởng của khu vực t− nhân, việc đẩy mạnh các thị tr−ờng dịch vụ

phát triển kinh doanh đ−ợc coi là ph−ơng pháp tốt nhất đảm bảo cho phần lớn các DNNVV

tiếp cận đ−ợc các dịch vụ mà họ muốn và cần. Để xây dựng cơ sở phát triển thị tr−ờng dịch vụ

phát triển kinh doanh, ba tổ chức xúc tiến và phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đang

hoạt động tại Việt Nam đã cùng uỷ nhiệm thực hiện một nghiên cứu thị tr−ờng Dịch vụ Phát

triển Kinh doanh. Ba tổ chức đó bao gồm: (i) Phòng Th−ơng mại và Công nghiệp Việt Nam;

(ii) Tổ chức Hợp tác Kỹ thuật Đức (GTZ) thông qua Dự án Phát triển Doanh nghiệp Vừa và

Nhỏ; (iii) Tổ chức Swisscontact (Thuỵ Sỹ) thông qua Ch−ơng trình Xúc tiến Doanh nghiệp

Vừa và Nhỏ tại Việt Nam.

Nghiên cứu đã khẳng định tầm quan trọng của Dịch vụ Phát triển Kinh doanh đối với các

DNNVV. Mặt khác, nghiên cứu này cũng cho thấy những bất cập về cung ứng dịch vụ và việc

sử dụng các dịch vụ này. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam vẫn ch−a sử dụng một

cách có hiệu quả các dịch vụ phát triển kinh doanh nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của

mình do hạn chế về nhận thức về tầm quan trọng của dịch vụ và về lợi ích của việc thuê ngoài

các dịch vụ chức năng. Đồng thời, việc cung cấp dịch vụ của các công ty trong n−ớc ch−a phát

triển và th−ờng h−ớng vào phục vụ nhu cầu của các doanh nghiệp nhà n−ớc, doanh nghiệp có

vốn đầu t− n−ớc ngoài hơn là đáp ứng nhu cầu của các DNNVV. Còn tồn tại nhiều bất cập về

chất l−ợng dịch vụ và định h−ớng thị tr−ờng trong quá trình cung cấp dịch vụ, đặc biệt là đối

với nguồn cung các dịch vụ có tính chuyên môn hoá cao. Bên cạnh đó là những vấn đề liên

quan tới vai trò của các nhà cung cấp dịch vụ trong khu vực công cộng và tới môi tr−ờng pháp

lý cho sự hoạt động của các nhà cung cấp dịch vụ phát triển kinh doanh t− nhân.

Kết quả nghiên cứu này sẽ đ−ợc ba cơ quan sử dụng để xác định các hoạt động hỗ trợ −u tiên

nhằm phát triển thị tr−ờng. Chúng tôi tin rằng nghiên cứu này sẽ hữu ích cho các tổ chức, cá

nhân hiện đang hoạt động trong lĩnh vực phát triển, xúc tiến DNNVV và khu vực kinh tế t−

nhân tại Việt Nam.

Lời Cảm ơn

Báo cáo này đ−ợc thực hiện với các số liệu, thông tin và sự hỗ trợ của nhiều cá nhân và

tổ chức.

Nghiên cứu thị tr−ờng DVPTKD đ−ợc khởi x−ớng bởi GTZ và Swisscontact tại Việt

Nam và đã đ−ợc hai tổ chức này đ−a vào kế hoạch thực hiện. Bà Corinna Kỹsel của

GTZ và Ông Paul Weijers của Swisscontact là hai động lực chính của đánh giá này và

đã điều phối toàn bộ quá trình thực hiện từ khi khảo sát thực địa, phân tích số liệu và

viết báo cáo. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn đối với Bà Kuesel và Ông Wejiers về sự

giúp đỡ và ý kiến h−ớng dẫn của họ.

Công ty InvestConsult tại Việt Nam đã hỗ trợ GTZ và Swisscontact trong quá trình

thiết kế đánh giá, tiến hành khảo sát thực địa và lập bảng số liệu. Công ty đã lập bảng

phân tích sơ bộ về kết quả điều tra, qua đó hé mở những vấn đề quan trọng về các thị

tr−ờng Dịch vụ Phát triển Kinh doanh (DVPTKD) tại Việt Nam. Trong quá trình hoàn

thiện báo cáo này, InvestConsult đã giúp tác giả phân tích số liệu, đáp ứng những đề

nghị bổ sung về phân tích số liệu và cung cấp thông tin. Tác giả xin cảm ơn các cán bộ

của InvestConsult đã tham gia vào thực hiện báo cáo. Đặc biệt, Bà Hồ Ngọc Lâm đã

đầu t− nhiều thời gian và công sức trong quá trình nghiên cứu.

Tác giả đánh giá cao sự hỗ trợ về kỹ thuật của Ông Prashant Rana của GTZ Nepal

trong quá trình thiết kế và triển khai nghiên cứu thị tr−ờng. Sự giúp đỡ của Ông góp

phần đảm bảo tính giá trị và chất l−ợng của các số liệu và kết quả phân tích. Tác giả

đặc biệt cảm ơn Ông Lê Duy Bình của GTZ Việt Nam về những đóng góp trong quá

trình khảo sát, nghiên cứu, phân tích số liệu và biên soạn báo cáo. Tác giả đánh giá

cao sự giúp đỡ của Ông Bình trong công tác điều phối thông tin, thu thập các ý kiến

đóng góp cho báo cáo dự thảo và về các ý kiến đóng góp của Ông về kết quả đánh giá.

Tác giả xin cảm ơn những đại biểu tham dự các hội thảo đ−ợc tổ chức tại Hà Nội và

TP. Hồ Chí Minh đ−ợc tổ chức vào tháng Năm, 2002 để thông báo về kết quả nghiên

cứu. Các ý kiến đóng góp cũng nh− các thông tin bổ sung đã giúp tác giả rất nhiều

trong việc phân tích kết quả nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn Holm Miehlbradt đã hỗ trợ tinh thần, kỹ thuật về nhiều

ph−ơng diện trong quá trình soạn thảo báo cáo này.

Cuối cùng tác giả xin đ−ợc cảm ơn các doanh nghiệp đã tham gia vào quá trình điều

tra phỏng vấn. Nhờ thời gian họ dành trả lời những câu hỏi phỏng vấn, chúng ta có thể

biết đ−ợc nhiều hơn về các thị tr−ờng DVPTKD tại Việt Nam.

Tóm tắt Báo cáo

Dịch vụ Phát triển Kinh doanh (DVPTKD) có thể giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi

phí, tăng hiệu quả hoạt động, tiếp cận các thị tr−ờng mới, tăng doanh thu, cải thiện

năng suất và tăng tr−ởng. Cùng với nhiều trở ngại khác, các thị tr−ờng DVPTKD kém

hiệu quả ở Việt Nam hiện đang gây cản trở cho sự phát triển của các doanh nghiệp

nhỏ và vừa (DNNVV).

GTZ và Swisscontact đều đang thực hiện các ch−ơng trình hỗ trợ ở Việt Nam với mục

đích chung là cải thiện tính cạnh tranh và đảm bảo sự phát triển bền vững của các

DNNVV ở khu vực kinh tế t− nhân. Nhằm hiểu rõ hơn về các thị tr−ờng DVPTKD tại

Việt Nam, GTZ và Swisscontact đã cùng uỷ nhiệm thực hiện nghiên cứu về khách

hàng của thị tr−ờng này. Mục đích của nghiên cứu bao gồm:

ã Đảm bảo sự hiểu biết rộng rãi về thị tr−ờng DVPTKD dành cho các DNNVV ở

Việt Nam.

ã Nhận biết những trở ngại và cơ hội phát triển thị tr−ờng DVPTKD ở Việt Nam.

ã Thu thập đủ thông tin để có thể thiết kế đ−ợc các biện pháp hỗ trợ hiệu quả đối với

một số thị tr−ờng DVPTKD tại Việt Nam.

Nghiên cứu tập trung vào 14 dịch vụ kinh doanh chính: kế toán/ kiểm toán, đào tạo

quản lý kinh doanh, t− vấn quản lý kinh doanh, dịch vụ pháp lý, quảng cáo/ khuyến

mại, nghiên cứu thị tr−ờng, thiết kế sản phẩm, các dịch vụ liên quan tới hội chợ, các

dịch vụ quản lý môi tr−ờng và quản lý chất l−ợng, phần mềm hệ thống thông tin quản

lý (MIS), thông tin kinh doanh trên Internet, các dịch vụ liên quan tới máy tính, đào

tạo kỹ thuật và dạy nghề và dịch vụ t− vấn công nghệ. Nghiên cứu đ−ợc thực hiện tại 6

tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình D−ơng.

Nghiên cứu đ−ợc thực hiện qua hai giai đoạn: khảo sát định l−ợng về ng−ời sử dụng và

nghiên cứu định tính d−ới hình thức thảo luận nhóm với các chủ doanh nghiệp. Toàn

bộ các doanh nghiệp tham gia trả lời phỏng vấn đều là các doanh nghiệp trong n−ớc

hoạt động có đăng ký theo Luật Doanh nghiệp và thuộc khu vực t− nhân. Nghiên cứu

này không bao gồm các doanh nghiệp nhà n−ớc, các doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc

ngoài hoặc các hộ kinh doanh.

Các kết quả chính đ−ợc tóm tắt nh− sau.

Hiện trạng của các Thị tr−ờng Dịch vụ Phát triển Kinh doanh tại Việt Nam?

ã Hầu hết các doanh nghiệp t− nhân (93%) đã từng thử mua dịch vụ phát triển kinh

doanh một lần. Trung bình, các DNNVV trong đợt khảo sát đã từng sử dụng 2,5

các loại hình Dịch vụ Phát triển Kinh doanh khác nhau.

ã Các hoạt động giao dịch đều diễn ra tại các thị tr−ờng dịch vụ đ−ợc nghiên cứu.

Các nhà cung cấp t− nhân, các doanh nghiệp nhà n−ớc và các cơ quan nhà n−ớc

đều tham gia thị tr−ờng, tuy nhiên ở các cấp độ khác nhau.

ã Mức độ thâm nhập thị tr−ờng (tỷ lệ các doanh nghiệp đã từng mua ít nhất một lần

đối với từng dịch vụ) dao động trong khoảng từ 50% tới 2%. Các dịch vụ đ−ợc sử

dụng nhiều nhất bao gồm thông tin trên Internet, quảng cáo và khuyến mại, dịch

vụ liên quan tới máy tính, dịch vụ pháp lý, kế toán và kiểm toán, dịch vụ liên qua