MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Trong những năm gần đây, hoạt động của các loại tội phạm trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh diễn biến phức tạp, gây thiệt hại đáng kể đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của nhà nước và nhân dân, ảnh hưởng đến tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; điển hình như một số vụ án: Minh phụng- Epco, Tân Trường Sanh, Trương Văn Cam và đồng bọn Trong đó tình hình tội phạm trộm cắp tài sản (TCTS) chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng số tội phạm xảy ra, bình quân là 58,53% năm, xâm phạm tài sản tương đối lớn, đang là vấn đề nhức nhối, gây lo lắng trong nhân dân và là thách thức đối với toàn xã hội.

Theo thống kê từ năm 2000 - 2004 tại thành phố Hồ Chí Minh xảy ra 40.064 vụ phạm pháp hình sự, Công an thành phố Hồ Chí Minh đã điều tra khám phá 19340 vụ phạm pháp hình sự, bắt 25.662 tên đạt tỷ lệ 48,27%; trong đó TCTS xảy ra 23451 vụ, điều tra khám phá 7694 vụ, đạt tỷ lệ 32,80%.

Như vậy việc điều tra khám phá các vụ án TCTS xảy ra tại địa bàn thành phố đạt tỷ lệ thấp; đa số các vụ án đã khám phá là các vụ phạm tội quả tang; còn một số lượng lớn án chưa rõ người phạm tội chưa được điều tra khám phá. Mặt tồn tại trong hoạt động điều tra khám phá loại tội phạm này bắt nguồn từ những nguyên nhân như: do lực lượng ĐTV, trinh sát còn thiếu; một bộ phận tinh thần đấu tranh chống tội phạm chưa cao, không tích cực ngay từ khi phát hiện tội phạm; hoạt động điều tra tố tụng và điều tra trinh sát chưa có sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất; sự phối hợp điều tra giữa ĐTV, trinh sát, CAP và các lực lượng khác chưa nhịp nhàng, đồng bộ; công tác khám nghiệm hiện trường chưa định hướng được cho hoạt động điều tra truy tìm vật chứng và xác định người phạm tội.

Việc vận dụng lý luận hình pháp học về hoạt động điều tra ban đầu vào

thực tiễn đấu tranh chống tội phạm không linh hoạt, chưa phát huy tác dụng trong việc nâng cao hiệu quả điều tra khám phá tội phạm. Hệ thống lý luận về điều tra tội phạm cụ thể nhất là điều tra ban đầu chưa được bổ sung kịp thời, chưa hoàn chỉnh, còn mang tính đại cương, nên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu khách quan và tất yếu của thực tiễn.

Nhận thức về hoạt động điều tra ban đầu đối với tội phạm TCTS trong đội ngũ ĐTV chưa thực sự được quán triệt sâu sắc, chưa nắm bắt được tầm quan trọng có tính tất yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến việc khám phá loại tội phạm này. Từ đó trong quá trình điều tra giải quyết các vụ án TCTS việc áp dụng một số quy định có tính chất căn bản của Luật tố tụng hình sự chưa được thực hiện nghiêm túc. Mặt khác việc vận dụng các quy định, chỉ thị, biện pháp nghiệp vụ của ngành Công an trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm còn lúng túng, chưa phát huy tác dụng tối đa. Việc phối hợp giữa các lực lượng nghiệp vụ của Công an quận tại thành phố Hồ Chí minh trong điều tra ban đầu các vụ án TCTS chưa chặt chẽ. Công tác xây dựng lực lượng, trang bị phương tiện kỹ thuật, . chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời. Công tác phát động phong trào quần chúng bảo vệ an ninh tổ quốc trong đấu tranh chống tội phạm chưa sâu rộng, hiệu quả còn hạn chế. Công tác tổng kết, rút kinh nghiệm thường kỳ hoặc khi kết thúc điều tra vụ án TCTS chưa được làm thường xuyên, chưa có chiều sâu; do đó việc điều tra các vụ án TCTS vẫn theo kiểu “lối mòn” thiếu sáng tạo.

Để không ngừng nâng cao hiệu quả điều tra ban đầu khám phá tội phạm TCTS, đòi hỏi ĐTV và các lực lượng phối hợp khác phải vận dụng đúng đắn, sáng tạo, linh hoạt các chiến thuật, biện pháp điều tra của khoa học điều tra hình sự trong quá trình điều tra ban đầu. Mặt khác để đáp ứng yêu cầu thực tiễn điều tra khám phá loại tội phạm này, đòi hỏi lý luận của khoa học điều tra

hình sự về điều tra ban đầu phải không ngừng hoàn thiện cho phù hợp với thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn, phục vụ thực tiễn có hiệu quả nhất.

Với lý do nêu trên, chúng tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Hoạt động điều tra ban đầu của Công an cấp quận ở thành phố Hồ Chí Minh đối với các vụ án trộm cắp tài sản”