MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Cơ sở lý luận

Việt Nam đang bước vào thế kỷ XXI trước những thách thức vô cùng gay gắt. Thế giới đang tiến như vũ bão trên các mặt trận sản xuất vật chất và tinh thần trong khi nước ta đang ở tình trạng lạc hậu về nhiều mặt. Để vượt được những thách thức đó phải phát huy nguồn lực con người. GD&ĐT phải phát huy được tiềm năng trí tuệ của toàn dân tộc để vượt qua thách thức và vượt qua được nguy cơ tụt hậu, bắt nhịp kịp trình độ phát triển, hoà nhập vào trình độ các nước trong khu vực và trên thế giới.

Sự nghiệp giáo dục được Đảng và nhà nước ta đặc biệt coi trọng. Điều 35 Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã nêu: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhà nước và xã hội phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Hội nghị TW4 (Khoá VII - 1/1993) có Nghị quyết “Tiếp tục đổi mới sự nghiệp GD&ĐT” và chỉ rõ vị trí của giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Giáo dục THCS là bộ phận cơ bản của giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường THCS tiếp tục hoàn thiện nhân cách cho học sinh, giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục Tiểu học, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân tạo ra nguồn lực con người có khả năng tiếp nhận và chiếm lĩnh công nghệ cao, đáp ứng xu thế hội nhập quốc tế trong thế kỷ XXI. Với xu hướng cải cách và phát triển của ngành giáo dục hiện nay, vai trò của đội ngũ CBQL có tính chất quyết định đến chất lượng tổ chức giảng dạy, học tập, quản lý và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của nhà trường. Công việc của CBQL khá phức tạp, đôi khi căng thẳng và nhiều áp lực. Một ngày làm việc của hiệu trưởng đầy ắp những yếu tố bất ngờ. Những sự kiện đa dạng và linh hoạt vừa thách thức vừa chứng minh khả năng lãnh đạo, ra quyết định, cải thiện tình hình và nâng cao chất lượng được diễn ra liên tục.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi việc tốt hay xấu đều xuất phát từ công tác cán bộ. Cán bộ nào phong trào ấy”. Để có một nhà trường mạnh, phát triển toàn diện, đạt các mục tiêu đề ra thì điều quan trọng phải có một người hiệu trưởng giỏi. Hiệu trưởng phải có đầy đủ lý luận và cẩm nang cơ bản cùng với sự năng động sáng tạo, nhiệt tình, trách nhiệm thì kết quả giáo dục của các nhà trường sẽ ngày một nâng cao.

Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định và chỉ ra rằng: Giáo dục - Đào tạo và Khoa học - Công nghệ là “Quốc sách hàng đầu” trong sự nghiệp đổi mới là “khâu đột phá” phục vụ CNH, HĐH là “nền tảng và động lực” cho CNH, HĐH để từng bước phát triển kinh tế tri thức. Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng cũng đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát triển nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng”. Chỉ thị đã nhấn mạnh: “Tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt vừa mang tính chiến lược lâu dài, nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 và chấn hưng đất nước”.

Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2001 - 2010 đã xác định 7 giải pháp cần được thực hiện đồng bộ, nhằm thực hiện các mục tiêu, nội dung, chỉ thị đặt ra của chiến lược trong đó nhấn mạnh: “Đổi mới chương trình giáo dục, phát triển đội ngũ nhà giáo là các giải pháp trọng tâm, đổi mới quản lý là khâu đột phá”.

Nghị quyết hội nghị lần thứ hai BCH Trung ương khóa VIII đã khẳng định: “Muốn tiến hành CNH, HĐH thắng lợi phải phát triển giáo dục - đào tạo, phát huy nguồn nhân lực con người, yếu tố cơ bản phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản phát triển nhanh chóng bền vững và khâu then chốt để thực hiện thắng lợi chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt quan tâm chăm lo đào tạo và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giáo viên cũng như đội ngũ CBQL giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và năng lực chuyên môn nghiệp vụ”.

Để có nguồn nhân lực chất lượng cao giáo dục phổ thông nói chung và giáo dục THCS nói riêng phải thực sự là nền tảng, trong đó đội ngũ CBQL có vai trò hết sức quan trọng không những phục vụ cho việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài mà còn là cơ hội tốt để nền giáo dục của nước ta tiếp cận nhanh chóng với nền giáo dục tiên tiến của thế giới.

Giáo dục ngày nay không chỉ đơn thuần là dạy kiến thức cơ bản cho người học mà giúp người học có được hành trang nhanh chóng đi vào cuộc sống lao động hoặc trang bị cho họ kiến thức cơ bản để có thể tiếp tục học lên cao hơn. Do đó quản lý giáo dục nói chung và nhất là quản lý giáo dục tại các tường THCS nói riêng là rất quan trọng và cấp thiết, nhằm đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý giáo dục.

Để đáp ứng được những yêu cầu trên cần phải xây dựng đội ngũ CBQL một cách nhanh chóng, đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, nhất là trình độ và năng lực quản lý đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ giáo dục nói chung và ở trường THCS nói riêng.

Nghị quyết Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ X đã khẳng định nhiệm vụ trong những năm tới của giáo dục và đào tạo là: “Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới cơ cấu tổ chức, nội dung phương pháp dạy và học, thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam”.

1.2. Cơ sở thực tiễn

Các trường THCS trên địa bàn huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai được thành lập trên cơ sở tách ra từ các trường phổ thông cơ sở trước đây (trường phổ thông có nhiều cấp học từ mầm non, tiểu học và THCS), được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đầu tư cho giáo dục và đạo tạo vùng dân tộc, vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn nên giáo dục và đạo tạo đã có những bước chuyển biến nhất định. Sự nghiệp giáo dục của huyện đã đạt được một số thành tựu quan trọng, từng bước nâng cao dân trí, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho địa phương, góp phần xóa đói, giảm nghèo một cách bền vững ở một huyện vùng núi cao biên giới của Tổ quốc, đội ngũ CBQL và giáo viên từng bước được cải thiện cả về số lượng và chất lượng, song bên cạnh đó giáo dục THCS vẫn còn những hạn chế nhất định, trong đó có nguyên nhân là do trình độ, năng lực, cơ cấu của đội ngũ CBQL tại các trường THCS chưa đáp ứng được yêu cầu.

Những năm gần đây GD&ĐT đã có những đổi mới mạnh mẽ, cơ bản và sâu sắc. Song bên cạnh những thành tựu chúng ta đã đạt được thì cũng còn không ít những yếu kém khó khăn nhiều mặt, trong đó nguyên nhân cơ bản là những hạn chế của công tác quản lý nói chung và quản lý nhà trường nói riêng, không theo kịp thực tiễn phát triển GD&ĐT. Trong những năm qua công tác đào tạo bồi dưỡng đội ngũ lãnh đạo các trường THCS đã được chú trọng nhưng hiệu quả của công tác bồi dưỡng còn thấp. Đội ngũ hiệu trưởng các trường THCS ở một số vùng và địa phương còn yếu về chất lượng, đặc biệt về năng lực và tư duy quản lý, còn có những biểu hiện quan liêu, mệnh lệnh, thiếu dân chủ, chưa thực sự quan tâm tới đời sống CBGV và xây dựng môi trường làm việc thuận lợi cho giáo viên.v.v Một số hiệu trưởng tuổi cao chủ yếu làm việc bằng kinh nghiệm, thiếu sự năng động, đôi khi còn bộc lộ tư tưởng bảo thủ, trì trệ. Một số hiệu trưởng trẻ có khả năng nắm bắt cái mới nhanh, nhưng còn thiếu kinh nghiệm, đôi khi còn bị chi phối bởi những tác động bởi những mặt trái nền kinh tế thị trường.

Để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp CNH-HĐH, giáo dục phải có những thay đổi mà trước hết là từ công tác QLGD. Văn kiện Hội nghị lần thứ 2 BCHTW khoá VIII đã chỉ rõ: “Đổi mới công tác QLGD” và “Đổi mới cơ chế QLGD”. Kết luận Hội nghị lần thứ 6 BCHTW khoá IX đã xác định:“Thực hiện mạnh mẽ phân cấp QLGD, phát huy tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục” và “Tiếp tục xây dựng đồng bộ và kịp thời hoàn thiện các văn bản pháp lý giáo dục. Xác định và thể chế hoá vai trò, chức năng các cấp quản lý. Hoàn thiện tổ chức bộ máy giáo dục từ Bộ GD&ĐT đến các cơ sở giáo dục”.

Một trong những giải pháp phát triển giáo dục của Chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010 là: “Đổi mới QLGD. Đổi mới về cơ bản và phương thức QLGD theo hướng nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, phân cấp mạnh mẽ nhằm phát huy tính chủ động và tự chịu trách nhiệm của các địa phương, của các cơ sở giáo dục, giải quyết một cách có hiệu quả các vấn đề bức xúc, ngăn chặn và đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực hiện nay”.

Tại chỉ thị 40/CT-TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD đã nhấn mạnh: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi việc tốt hay xấu đều xuất phát từ công tác cán bộ. Cán bộ nào phong trào ấy”. Để có một nhà trường mạnh, phát triển toàn diện, đạt các mục tiêu đề ra thì điều quan trọng phải có một người hiệu trưởng giỏi. Hiệu trưởng phải có đầy đủ lý luận và cẩm nang cơ bản cùng với sự năng động sáng tạo, nhiệt tình, trách nhiệm thì kết quả giáo dục của các nhà trường sẽ ngày một nâng cao.

Từ lý luận và thực tiễn cho thấy việc phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường THCS trong những năm tới là rất cần thiết. Đội ngũ này là lực lượng nòng cốt, hạt nhân chính trị góp phần vào công cuộc đổi mới giáo dục, tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao để xây dựng đất nước trong thời kỳ mới.

Bát Xát là huyện thuộc khu vực miền núi phía Bắc, nơi mà điều kiện địa lý và kinh tế xã hội còn gặp nhiều khó khăn. Việc áp dụng các kết quả nghiên cứu đã có cũng còn nhiều điểm chưa phù hợp. Các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS của huyện Bát Xát hiện nay còn nhiều bất cập, chưa được nghiên cứu, trong phạm vi rộng hơn có rất ít đề tài đề cập đến vấn đề này. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai là cần thiết và góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục trong những năm tới và tạo ra được nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ cho các tỉnh miền núi nhằm rút ngắn khoảng cách về sự chênh lệch giữa các vùng miền. Phấn đấu xây dựng Tổ quốc Việt Nam vì một mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL đề tài đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS của huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai nhằm phát huy năng lực quản lý của đội ngũ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng phù hợp với xu thế và đòi hỏi của xã hội trong giai đoạn mới.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

§ội ngũ CBQL c¸c tr­êng THCS.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai

4. Giả thuyết khoa học

Đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Bát Xát đã có những bước phát triển nhất định về cơ cấu, về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, về năng lực quản lý, . xong vẫn còn nhiều bất cập trước những yêu cầu đổi mới giáo dục. Nếu đề xuất được các biện pháp phù hợp như: Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng, chính quyền về việc phát triển đội ngũ CBQL trường THCS; Phát triển đội ngũ CBQL trường THCS đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục; Tiến hành rà soát, sắp xếp lại đội ngũ CBQL trường THCS đảm bảo có chất lượng và đồng bộ về cơ cấu đáp ứng được yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục THCS của huyện Bát Xát . thì sẽ góp phần tích cực cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL các trường THCS ở huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Hệ thống hoá một số vấn đề l‎ý luận về công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THCS.

5.2. Khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL trường THCS và thực trạng công tác phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS của huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai giai đoạn 2005-2010, phân tích nguyên nhân của thực trạng.

5.3. §Ò xuÊt c¸c biện ph¸p phát triển đội ngũ CBQL trường THCS huyện Bát Xát và khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS huyện Bát Xát.

6. Phương pháp nghiên cứu

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

Nghiên cứu văn kiện, văn bản, tài liệu.

Nghiên cứu các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

6.2.1. Điều tra bằng phiếu hỏi.

6.2.2. Tham khảo ý kiến chuyên gia.

6.2.3. Phân tích và tổng kết kinh nghiệm.

6.2.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp.

6.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học.

Xử lý số liệu bằng thống kê toán học để thống kê, tổng hợp, phân tích và xử lý số liệu thống kê thu thập được từ nhiều nguồn khác nhau giúp cho việc nghiên cứu đạt được hiệu quả cao và đảm bảo độ tin cậy.

7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài

7.1. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS của Trưởng Phòng GD&ĐT huyện Bát Xát.

7.2. Giới hạn nghiên cứu

Giới hạn địa bàn nghiên cứu: Thuéc 26 tr­êng trung häc c¬ së cña huyÖn B¸t X¸t tØnh Lµo Cai.

Khảo sát thực trạng biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THCS ở huyện Bát Xát giai đoạn 2006 - 2010.

7.3. Giới hạn về khách thể khảo sát thực trạng

Khách thể khảo sát là cán bộ quản lý, GV các trường THCS, lãnh đạo, chuyên viên phòng GD&ĐT huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.

8. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn cấu trúc gồm 3 chương.

Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ CBQL trường THCS.

Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai.

Chương 3: Các biÖn ph¸p phát triển đội ngũ CBQL trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.