Khi nghiên cứu sự phát triển nhận thức của trẻ em đang lớn lên trong các hoàn cảnh xã hội - văn hóa khác nhau và trong những hệ thống giáo dục quốc dân giống nhau hay khác nhau nào đó, người ta có thể nhận thấy có bốn quy luật phát sinh cá thể chung:

- Về phương diện nào đó, sự phát triển nhận thức của mọi người trong thời niên thiếu diễn ra theo phương thức tương tự như nhau (khía cạnh phổ quát).

- Về phương diện nào đó, ta có thể nhận thấy trong sự phát triển nhận thức của trẻ em có những khác biệt đáng kể, phụ thuộc vào các điều kiện xã hội - văn hóa của đời sống (khía cạnh xã hội - văn hóa).

- Về phương diện nào đó, có những sự giống nhau và khác nhau mang tính đặc thù trong sự phát triển nhận thức của trẻ em từ một môi trường xã hội - văn hóa nhất định, phụ thuộc vào từng hệ thống nhà trường quốc dân và vào các năng lực học tập cá nhân (khía cạnh sai biệt).

- Về phương diện nào đó, mỗi đứa trẻ lại phát triển không giống đứa trẻ nào khác, nếu người ta nghĩ tới những thay đổi đặc ứng của các khả năng thành tích nhận thức (khía cạnh cá nhân).

Cuốn sách này bao gồm các công trình khoa học mô tả và thảo luận về lý luận những khía cạnh khác nhau của sự phát triển tinh thần. Nếu ở đây có đề cập tới các số liệu thì điều đó hoàn toàn chỉ liên quan tới những nghiên cứu đã được tiến hành ở nước Đức (trước hết tại vùng Munich) mà thôi. Như vậy, khả năng khái quát hóa kinh nghiệm và hiệu lực lý luận của các số liệu này phụ thuộc ở chỗ có đưa ra được những nhận định chung về tâm lý học phát triển hay không (ví dụ về sự phát triển của trí nhớ trong thời niên thiếu) và / hoặc những điều kiện phát triển xã hội - văn hóa và các yếu tố xã hội hóa cụ thể ở nhà trường cũng như ở ngoài nhà trường có thể so sánh tới mức nào.

Nhưng, việc giải đáp câu hỏi về những sự giống nhau và khác nhau trong sự phát triển nhận thức của trẻ em vẫn là một lĩnh vực của những sự tư biện đang gây nhiều tranh cãi cho tới khi có được những hiểu biết khoa học được khẳng định bởi các công trình nghiên cứu kinh nghiệm tinh tế liên văn hóa và trong mỗi nền văn hóa. Hiện nay, tình trạng đó không còn nữa.

Vì vậy, từ quan điểm khoa học, điều rất đáng hoan nghênh không chỉ là ở chỗ cuốn sách này với những kết quả nghiên cứu về tâm lý học phát triển và tâm lý học sư phạm được ra mắt bằng tiếng Việt mà đồng thời, có hai công trình nghiên cứu bổ dọc được nhắc đến trong nhiều chương của tác phẩm này đang được lặp lại ở Việt Nam theo một phương thức hơi rút gọn hơn và thích nghi với những điều kiện địa phương. Đó là công trình nghiên cứu trường diễn về sự phát sinh của các năng lực cá nhân (LOGIK: Longitudinalstudie. Zur Genese individueller Kompetenzen) và nghiên cứu những sự đáp ứng của việc học tập có tổ chức ở nhà trường nhằm xã hội hóa các tài năng, hứng thú và năng lực (SCHOLASTIK: Schulorganisierte Lernangebote zur Sozialisation von Talenten, Interessen und Kompotenzen).

Với những công trình nghiên cứu so sánh Đức - Việt này, trong tương lai, chúng ta sẽ có nhiều khả năng hơn từ trước tới nay để mô tả và phân tích các quy luật phổ quát của sự phát triển nhận thức, đặc thù xã hội - văn hóa, sự tiếp thu năng lực phụ thuộc vào nhà trường và sự phát sinh của những khác biệt giữa các cá nhân. Chỉ tới lúc đó, chúng ta mới thấy được những cứ liệu khoa học nào của cuốn sách này có thể được sử dụng thực tế ở Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và những kết quả nào cần được thích nghi một cách có phê phán vào các điều kiện xã hội - văn hóa.

Kết cấu đề tài là:

Phần I:Những cơ sở tâm lý học phát triển

Phần II:Những cơ sở tâm lý học học tập