NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ CHỐNG PHÂN BIỆT ĐỐI XỬ LAO ĐỘNG TRONG PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM Ở MỸ

1. Lịch sử vấn đề

Phân biệt đối xử, theo nghĩa chung nhất, đó là bất kỳ sự khác biệt, sự loại trừ, hạn chế hoặc thiên vị nào nhằm phủ nhận hay từ chối các quyền bình đẳng và sự bảo vệ các quyền đó. Những sự phân biệt đối xử đó là: phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, dân tộc, giới tính, màu da, tôn giáo, xu hướng giới tính Phân biệt đối xử biểu hiện rõ nhất trong vấn đề lao động và việc làm, nhất là ở những nước công nghiệp phát triển và có nguồn lao động dồi dào, phong phú điển hình như nước Mỹ.

Lực lượng lao động Mỹ đã thay đổi sâu sắc trong suốt quá trình tiến hóa của dân tộc từ một xã hội thuần nông trở thành một quốc gia công nghiệp hiện đại. Các nhóm tộc người mới, đặc biệt là người gốc Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và người nhập cư từ các nước châu Á khác nhau, gia nhập lực lượng lao động với số lượng ngày càng đông và ngày càng có rất nhiều phụ nữ tham gia vào những công việc vốn chỉ dành cho nam giới.

Với một thị trường lao động dồi dào cả về số lượng lẫn chất lượng, có thể nói Mỹ có một thị trường lao động mang tính chất khá linh hoạt. Các nhà sử dụng lao động cho biết khả năng cạnh tranh của họ phụ thuộc một phần vào quyền tự do thuê mướn cũng như quyền sa thải lao động khi các điều kiện thị trường thay đổi. Giữa người chủ lao động và người lao động không có các cam kết về hợp đồng lao động hay thỏa ước lao động tập thể. Giữa họ không tồn tại bất cứ một ràng buộc về mặt pháp lý nào. Vì thế người chủ lao động có điều kiện thuê và sa thải công nhân bất cứ lúc nào họ cho là hợp lý. Mặt khác, về phía người lao động Mỹ theo truyền thống thường tự di chuyển, nghĩa là họ cũng nhất quán với sự linh hoạt trong việc thuê mướn lao động này từ phía chủ sử dụng lao động, nhiều người coi thay đổi việc làm là cách để cải thiện cuộc sống của mình. Nếu thấy công việc hiện tại không đáp ứng được những nhu cầu họ cần, họ sãn sàng bỏ ngang. Tuy nhiên, cũng tồn tại một phạm trù trái ngược đó là các nhà sử dụng lao động cũng thừa nhận rằng công nhân sẽ làm việc hiệu quả hơn nếu họ tin là công việc của họ mang lại cho họ những cơ hội thăng tiến và công nhân coi sự bảo đảm công việc là một trong các mục tiêu kinh tế quan trọng nhất của họ, bởi xét đến cùng họ cũng chỉ muốn có một công việc ổn định, có tương lai, đảm bảo nguồn thu nhập lâu dài cho họ.

Lịch sử lao động Mỹ luôn có sự giao tranh giữa hai phạm trù giá trị này – tính linh hoạt và sự cam kết lâu dài. Nhiều nhà phân tích đã nhất trí rằng giữa thập kỷ 1980, các nhà sử dụng lao động đã nhấn mạnh nhiều hơn đến tính linh hoạt. Có lẽ vì thế mà mối ràng buộc giữa họ và người làm công đã dần trở nên yếu đi. Trong khi đó, với tính chất của một thị trường lao động đa dạng và sôi động như thế dĩ nhiên sẽ không tránh khỏi những mâu thuẫn, tranh chấp lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động. Số lượng người lao động đưa đơn kiện người thuê lao động vì những phân biệt đối xử với họ trên cơ sở chủng tộc, giới tính, lứa tuổi, hoặc khuyết tật ngày càng tăng. Số vụ kiện tại Uỷ ban về cơ hội việc làm bình đẳng (Equal Employment Opportunity Commission – EEOC), là cơ quan thuộc chính quyền liên bang Hoa Kỳ, nơi được phân quyền xét xử sơ thẩm, tăng lên rất nhanh từ gần 6.900 vụ trong năm 1991 lên tới hơn 16.000 vụ năm 1998.

Từ những vấn đề phức tạp luôn diễn ra trong mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động trong một thị trường lao động khá phong phú như ở Mỹ, trong lịch sử pháp luật lao động và việc làm của Mỹ đã có rất nhiều những quy định và chế tài được đưa ra nhằm giải quyết vấn đề này. Bài viết này ngoài việc giới thiệu các đạo luật liên quan đến vấn đề phân biệt đối xử trong lao động và việc làm ở Mỹ, còn đi sâu làm rõ các hình thức phân biệt đối xử trong lĩnh vực nêu trên và các quy định, chế tài đi kèm