1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngô là cây màu lương thực quan trọng của Việt Nam, mặc dù năm 2005 đã đạt

1.039.000 ha, năng suất (NS) bình quân 35,5 tạ/ha (Ngô Hữu Tình, 2005), nhưng giữa

các năm, các vùng thường thấp và không ổn định. Có nhiều nguyên nhân, trong đó gió

mạnh làm ngô đổ gãy, gây giảm NS là yếu tố thường xuyên sảy ra. Theo Trần Hồng

Uy, Ngô Hữu Tình và cs (1997),cho rằng khi ngô bị đổ ở giai đoạn trỗ cờ, sẽ gây tổn

thất từ 50 - 75% sản lượng. Sherry A. Flint- Gracia, et. al (2003), ước tính hàng năm

đổ gãy ở ngô đã làm mất từ 5 - 20 % NS trên toàn thế giới. Nếu khắc phục được cản

trở này sẽ góp phần phát triển ngô ổn định ở Việt Nam. Tuy nhiên, để hạn chế hiện

tượng ngô đổ gãy cần giải quyết đồng bộ một số vấn đề sau:

- Lựa chọn giống ngô có tính chống đổ tốt để phát triển

- Gieo trồng để né tránh vào thời điểm có gió mạnh

- Tìm kiếm biện pháp kỹ thuật như mật độ, bón phân hợp lý.

Xuất phát từ những yêu cầu thiết thực trên, chúng tôi tiến hành đề tài: _Nghiên

cứu một số đặc điểm nông, sinh học có liên quan đến tính chống đổ của ngô, nhằm

phát triển ngô ở Việt Nam_.

2. Mục tiêu nghiên cứu

1) Tìm hiểu ảnh hưởng của gió tới vấn đề đổ gãy ở cây ngô. 2) Xác định và

cung cấp dẫn liệu khoa học về sự đóng góp từng đặc điểm nông, sinh học với đổ gãy.

Tìm hiểu mối quan hệ tổng hợp giữa các đặc tính với NS dòng và tổ hợp lai (THL).

Tìm hiểu một số cơ chế đổ gãy ở chỉ tiêu sinh lý, thông qua các mối tương quan, tập

trung tuyển chọn các dòng, giống ngô có tính chống đổ. 3) Đề xuất biện pháp để góp

phần định hướng cho công tác nghiên cứu và sản xuất giống ngô chống đổ. 4) Lựa

chọn vật liệu tiến hành lai thử các THL có NS cao, chống đổ tốt.

3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. ý nghĩa khoa học

1) Đề tài đã nhận xét trong điều kiện nhiệt đới gió mùa của Việt Nam, tốc độ

gió mạnh có liên quan chặt với tỷ lệ đổ gãy. Nhu cầu có những giống ngô chống đổ

luôn là đòi hỏi bức thiết trong nghiên cứu cũng như trong sản xuất. 2) Các kết quả

nghiên cứu chứng minh được một số chỉ tiêu quan trọng: Lực bẻ thân, đường kính

thân, độ dày vòng mô cứng, áp suất thẩm thấu tương quan chặt đến tính đổ ở ngô. 3)

Đề tài đã nghiên cứu sự phục hồi sau đổ ở ngô và bổ sung vào cơ sở lý luận là có thể

đánh giá tính chống đổ ở mật độ cao (9,5 vạn cây/ha). 4) Đề tài bước đầu xác định và

khai thác ưu thế lai (ƯTL) về tính chống đổ giữa các nguồn vật liệu để thử nghiệm

một số THL có NS cao, chống đổ tốt.

3.2. ý nghĩa thực tiễn

1) Đề tài đã xây dựng được phương trình dự báo khả năng chống đổ của cây ngô

trong điều kiện gió mạnh với chế độ canh tác thông thường hiện nay. 2)Từ những

nghiên cứu về lực bẻ của thân, đường kính thân, khối lượng rễ, số bó mạch và áp suất

thẩm thấu, gợi ý cho các nhà tạo giống có những định hướng trong sản xuất ngô chống

đổ. 3) Kết quả nghiên cứu của đề tài đã lai tạo được một số THL chống đổ tốt có NS

cao đang khảo sát tại các tỉnh ở phía Nam.

2

4. Cấu trúc của luận án

Luận án gồm 137 trang, 39 bảng biểu, 16 hình ảnh minh hoạ, 117 tài liệu tham

khảo. Cấu trúc luận án gồm 8 phần: Mở đầu: 6 trang. Cơ sở khoa học và tổng quan tài

liệu: 28 trang.Vật liệu, nội dung và phương pháp nghiên cứu 10 trang. Kết quả và thảo

luận: 78 trang. Kết luận và đề nghị : 2 trang. Các công trình công bố có liên quan đến

luận án : 5 công trình. Tài liệu tham khảo (117 tài liệu): 12 trang. Phụ lục: 29 trang.

5. Những đóng góp mới của luận án

1). Nghiên cứu tính đổ của ngô lần đầu tiên được thực hiện một cách chi tiết, có

hệ thống tại Việt Nam; 2). Qua điều tra, thu thập số liệu về cường độ và tần suất gió

đã xây dựng được phương trình dự tính tỷ lệ đổ gãy ở ngô trong điều kiện có gió

mạnh; 3). Đề tài đã chứng minh một số đặc điểm nông sinh học quan trọng như: Lực

bẻ thân, đường kính thân, chiều cao cây, độ dày vòng mô cứng, áp suất thẩm thấu của

tế bào thân ngô có tương quan chặt với đổ rễ và đổ gãy thân. Dựa vào các chỉ số này

có thể chọn được các dòng, giống ngô chống đổ; 4). Đề tài đã nhận xét sự phục hồi

sau đổ gãy của ngô có tỷ lệ thấp, nhất là đổ gãy thân trong giai đoạn trước trỗ cờ

không có khả năng phục hồi; 5). Bước đầu thử nghiệm được một số THL NS cao,

chống đổ tốt đang khảo sát tại các tỉnh khu vực phía Nam vào năm 2004, 2005