Du lịch là một trong những nhu cầu tất yếu của con người, của xã hội. Một khi xã hội phát triển thì nhu cầu này càng phong phú và đa dạng. Nhu cầu du lịch thực chất là nhu cầu văn hóa, bởi đó là nhu cầu tìm hiểu, thưởng thức những giá trị văn hóa nghệ thuật thông qua các lọai hình cụ thể như di tích lịch sử, lễ hội, phong tục tập quán, nghệ thuật ẩm thực, nghệ thuật biểu diễn… và tìm hiểu những bản sắc văn hoá của một dân tộc, một địa phương, một quốc gia.

Trong thời đại ngày nay, khi kinh tế càng phát triển và các quốc gia trên thế giới ngày càng xích lại gần nhau thì văn hóa dân tộc ngày càng trở thành trung tâm của sự chú ý. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa nhưng một cách chung nhất ta có thể hiểu văn hóa theo 2 định nghĩa:

• Văn hóa phản ánh và thể hiện một cách tổng quát sống động mọi mặt của cuộc sống (của mỗi cá nhân và các cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ, cũng như đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao thế kỉ nó đã cấu thành nên một hệ thống các giá trị truyền thống, thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó từng dân tộc tự khẳng định bản sắc riêng của mình. (định nghĩa của Unesco).

• Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình.(định nghĩa của PGS.TS Trần Ngọc Thêm)

Như vậy, văn hóa có vai trò, tầm quan trọng vô cùng lớn và tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, đặc biệt là đối với ngành du lịch của Việt Nam.

Văn hóa giải quyết vấn đề gia tăng lượng khách du lịch

Hiện nay, có rất nhiều loại hình du lịch: du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm, du lịch công vụ, du lịch văn hóa,….Khi sản phẩm du lịch có sức hấp dẫn về mặt văn hóa sẽ dẫn đến số lượng khách du lịch đến Việt Nam sẽ tăng lên. Đặc biệt, với loại hình du lịch văn hóa thì văn hóa chính là động cơ, mục đích của chuyến đí. Hơn thế nữa, những ấn tượng về văn hóa sẽ làm cho khách du lịch khó quên về chuyến đi của mình và quay trở lại Việt Nam, và sẽ giới thiệu và quảng cáo những giá trị ấy.

Văn hóa giải quyết vấn đề bảo tồn và phát huy môi trường du lịch:

Trong tất cả các loại hình du lịch thì du lịch văn hóa là một hình thức du lịch mang lại nhiều lợi ích cho môi trường du lịch nhất. Du lịch văn hóa là công cụ để khôi phục, duy trì và phát huy những giá trị văn hóa của cộng đồng địa phương một cách hữu hiệu nhất. Du lịch văn hóa nếu khai thác tốt nó là một hình thức du lịch bền vững có lợi cho môi trường tự nhiên và môi trường nhân văn của cộng đồng chủ nhà. Khách du lịch văn hóa thường có ý thức bảo vệ môi trường du lịch tốt hơn khách du lịch đại chúng.

Văn hóa giải quyết vấn đề kiểm soát tác động tiêu cực

Vấn đề kiểm soát sự tác động tiêu cực của du lịch đối với môi trường tự nhiên và nhân văn là một trong những nhiệm vụ lớn của ngành du lich và của mọi người dân. Những giải pháp kiểm soát tác động tiêu cực của du lịch đều có bóng dáng của công cụ văn hóa. Chẳng hạn như việc làm thế nào để duy trì được bản sắc văn hóa ứng xử của người Việt trong môi trường du lịch - không thể không sử dụng công cụ văn hóa. Hay làm thế nào để bảo vệ môi trường tự nhiên và nhân văn ở các điểm đến du lịch? Ngoài các biện pháp chế tài bắt buộc chúng ta cũng phải sử dụng đến công cụ văn hóa đề tuyên truyền, giáo dục…

Văn hóa giải quyết vấn đề nâng cao hình ảnh thương hiệu du lịch quốc gia.

Ngành du lịch đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Bên cạnh việc thực hiện nhiệm vụ chỉ tiêu tăng trưởng, vấn đề nâng cao hình ảnh thương hiệu quốc gia là một nhiệm vụ lớn nữa của ngành du lịch. Phần lớn Khách du lịch đến Việt Nam hay quyết định quay trở lại Việt Nam vì những cuốn hút về mặt văn hóa. Hình ảnh Việt Nam sẽ đẹp hơn trong mắt du khách thông qua những ấn tượng về mặt văn hóa. Khách du lịch sẽ khó quên những khoảnh khắc được thưởng thức và hòa mình vào trong sinh hoạt văn hóa cồng chiêng, kỷ niệm những đêm ngủ tại ngôi nhà lá ở vùng sông nước Mekong (Tour homestay), những giây phút được dạo quanh thành phố bằng xe xích lô, hay được lắng nghe những giai điệu trữ tình của Việt Nam, …Chính những nét văn hóa này sẽ góp phần quan trọng làm tăng thêm hình ảnh thương hiệu du lịch Việt Nam. Hình ảnh thương hiệu du lịch quốc gia sẽ đẹp và ấn tượng hơn trong lòng du khách vì nhân tố văn hóa chứ không phải chỉ vì cơ sở vật chất hay một logo du lịch đẹp.

Từ những nhận định trên ta có thể thấy được rằng xu hướng du lịch văn hóa ngày càng phát triển mạnh. Đồng thời yếu tố văn hóa ngày càng được chú trọng trong vấn đề kinh doanh, đặc biệt trong kinh doanh du lịch.

Trong văn hóa Việt Nam thì yếu tố văn hóa tinh thần rất được coi trọng, gắn với mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là mảng văn hóa nghệ thuật biểu diễn. Nền văn hóa biểu diễn của Việt Nam rất phong phú như Múa rối nước, hát quan họ, hát ca trù,… Nhưng thực tế, chỉ có múa rối nước là khá thu hút khách du lịch. Trong dòng chảy của cuộc sống nhiều biến động, con người sẽ tìm về với những truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, vì thế cần phát triển hơn nữa các loại hình văn hóa nghệ thuật biểu diễn, mà trong đề tài này tôi xin được đề cập đến nghệ thuật biểu diễn ca trù.

Nhiều nhà nghiên cứu đã khẳng định ca trù là một bộ môn nghệ thuât lâu đời, độc đáo và có ý nghĩa đặc biệt trong kho tàng ca nhạc của người Việt Nam. Ca trù gắn liền với lễ hội, phong tục, tín ngưỡng, văn chương, âm nhạc, tư tưởng, triết lý sống của người Việt. Do vậy nghiên cứu ca trù cũng là góp phần vào việc nghiên cứu các giá trị truyền thống trong văn hóa Việt Nam.

Ca trù là một DI SẢN VĂN HÓA ĐẶC SẮC của Việt Nam. Đặc sắc ở sự phong phú làn điệu, thể cách, cả không gian, thời gian biểu diễn và phương thức thưởng thức; Đặc sắc còn vì từ cội nguồn nó gắn bó mật thiết với lễ nghi, phong tục, với sinh hoạt cộng đồng. Ca trù làm người ta nhớ tới những tao nhân mặc khách với lối chơi ngông, chơi sang, rất tinh tế và giàu cá tính sáng tạo của những danh nhân như Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Chu Mạnh Trinh, Tản Đà…Và cùng với đó là mối quan hệ giữa văn nhân (nhà thơ, nhà báo, họa sĩ) với Ả đào - mối quan hệ quan trọng nhất của lối thưởng thức ca trù. Bởi quá trình tham gia sinh hoạt ca trù là quá trình văn nhân sáng tạo, thể nghiệm và thưởng thức các tác phẩm của mình.

Sau năm 1945, trong một thời gian khá dài sinh hoạt ca trù vốn tao nhã và sang trọng trước đây đã bị hiểu lầm và đánh đồng với các sinh hoạt thiếu lành mạnh ở một số ca quán đô thị khiến cho xã hội chối bỏ và quyết loại sinh hoạt ca trù ra khỏi đời sống văn hóa. Ca trù đã không được nuôi dưỡng và phát triển một cách tự nhiên, không được tôn vinh đúng mức, phải chịu tồn tại thiếu sinh khí và tàn lụi. Nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ đã phải cố quên đi nghiệp đàn hát và giấu đi lai lịch của mình. Khoảng chục năm trở lại đây dư luận xã hội và các cơ quan thông tấn báo chí đã từng lên tiếng về nguy cơ thất truyền của ca trù. Nguy cơ mai một dần và vĩnh viễn mất đi ca trù là một nguy cơ có thực, đòi hỏi chúng ta phải nhanh chóng sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn ca trù như một vốn quý văn hóa của dân tộc, góp phần chấn hưng nghệ thuật và sinh hoạt ca trù. Trong thời gian gần đây, ca trù đang thu hút nhiều sự quan tâm, nó đã được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể của Việt Nam ngày 1/10/2009.

Chính vì những lý do trên, tôi muốn tìm hiểu sâu sắc hơn về ca trù. Đồng thời, với vai trò là sinh viên du lịch, cùng với lòng yêu du lịch, sự yêu thích ca trù, tôi mong muốn đưa ca trù vào hoạt động kinh doanh du lịch, một mặt tạo nên sức hút cho du lịch, một mặt nhằm góp phần bảo tồn và phát triển ca trù.