LUẬN VĂN THẠC SỸ: "Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn tỉnh Bình Dương trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa"

MS: LVDL-DLH001

TRƯỜNG: ĐH SP TPHCM

SỐ TRANG: 134

NGÀNH: ĐỊA LÝ

CHUYÊN NGÀNH: ĐỊA LÝ HỌC

NĂM: 2008

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Xét trên các mặt KT - XH, môi trường, NN có vai trò hết sức quan trọng đối

với sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi vùng lãnh thổ. CDCCKT NN - NT theo

hướng CNH - HĐH là một xu thế tất yếu khách quan của quá trình phát triển KT -

XH mỗi nước.

Đối với nước ta, từ một nước có nền kinh tế chủ yếu là NN và tuyệt đại bộ

phận dân cư đang sống ở NT thì NN - NT càng có vị trí quan trọng trong sự phát

triển kinh tế. Ở mỗi giai đoạn lịch sử của đất nước, trong đường lối phát triển KT -

XH của Đảng đều chú trọng CDCCKT NN - NT theo hướng SX hàng hóa, chuyển

từ nền NN truyền thống, lạc hậu sang nền NN hiện đại.

Bình Dương là một tỉnh thuộc vùng Đông Nam Bộ và vùng KTTĐPN nên có

thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất cả nước. Đây không chỉ là điều kiện thuận lợi

đối với các yếu tố “đầu ra” cho SXNN mà cũng là thuận lợi giảm chí phí “đầu

vào” cho nông - lâm - thuỷ sản. Mặc dù Bình Dương có rất nhiều lợi thế để phát

triển một nền NN hiện đại. Trong những năm qua, tỉnh cũng đã tiến hành CDCCKT

NN - NT và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể nhưng cho tới nay NN - NT Bình

Dương vẫn chưa thực sự phát triển tương xứng với tiềm năng hiện có, CCKT NN -

NT vẫn còn nhiều bất cập. Việc xác định một CCKT NN - NT phù hợp và thực hiện

các biện pháp thúc đẩy chuyển dịch là nhân tố quan trọng quyết định tới sự phát

triển của NN - NT Bình Dương trong thời gian tới. Với những lý do trên và mong

muốn đóng góp một phần nhỏ công sức vào sự phát triển KT - XH của địa phương,

tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông

thôn tỉnh Bình Dương trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa”.

2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

2.1. Mục tiêu nghiên cứu

Trên cơ sở tổng quan những vấn đề lí luận, phương pháp luận và phương

pháp nghiên cứu về CCKT và CDCCKT NN - NT, đề tài bước đầu tìm hiểu hiện

trạng CDCCKT NN - NT tỉnh Bình Dương và cơ sở khoa học cho sự chuyển dịch trong những năm tiếp theo. Đề ra những định hướng và giải pháp chuyển dịch cho

phù hợp với xu hướng CNH - HĐH của đất nước hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện được các mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài cần thực hiện được

những nội dung nghiên cứu cơ bản sau:

- Hệ thống hóa những vấn đề lí luận cơ bản về CCKT nói chung và CCKT

NN - NT nói riêng làm cơ sở vận dụng vào quá trình xem xét, phân tích CDCCKT

NN - NT Bình Dương.

- Đánh giá thực trạng CDCCKT NN - NT Bình Dương từ năm 1997 đến

2006. Từ đó rút ra những đặc trưng cơ bản của CCKT NN - NT và xu hướng

CDCCKT NN - NT Bình Dương.

- Đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình CDCCKT NN -

NT Bình Dương diễn ra nhanh chóng theo hướng CNH - HĐH.

3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

CDCCKT NN - NT Bình Dương là một quá trình mang tính toàn diện, diễn

ra trên các mặt: cơ cấu ngành, cơ cấu thành phần kinh tế, cơ cấu lãnh thổ và cả sự

thay đổi chất lượng cuộc sống dân cư. Quá trình chuyển dịch không chỉ ở cấp vĩ mô

mà còn cả ở cấp vi mô. Tuy nhiên, do hạn chế của bản thân, nguồn tư liệu và một số

yếu tố khách quan khác nên:

Về nội dung: trọng tâm của đề tài chủ yếu tập trung làm rõ sự CDCCKT

NN trên phương diện ngành và lãnh thổ, sự chuyển dịch về thành phần kinh tế chỉ

đề cập ở mức độ nhất định và chủ yếu quan tâm đến các thành phần kinh tế chiếm

vị trí quan trọng trong kinh tế NN. Về CDCCKT NT chủ yếu nghiên cứu sự biến

động của các ngành nghề phụ ở NT như tiểu thủ công nghiệp, CNCB nông sản, một

số hoạt động dịch vụ và tìm hiểu chất lượng cuộc sống dân cư NT.

NT là một khái niệm rộng bao gồm các hoạt động KT - XH và cuộc sống của

dân cư NT, khả năng nghiên cứu của bản thân tác giả cùng với những hạn chế khác

nên sự nghiên cứu CDCCKT NT Bình Dương còn chưa thật đầy đủ và chi tiết.

Về không gian: đề tài tập trung nghiên cứu trên phạm vi toàn bộ 7 huyện, thị của tỉnh Bình Dương.

Về thời gian: đề tài nghiên cứu quá trình CDCCKT NN - NT từ năm 1997

(khi tỉnh Bình Dương được tái lập) đến năm 2006 và những định hướng, các giải

pháp chuyển dịch đến năm 2020.

4. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU

Do CDCCKT NN - NT là một vấn đề quan trọng đối với sự phát triển KT -

XH của đất nước nên hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu trong nước về vấn

đề này đã được công bố. Hầu hết các công trình nghiên cứu đều tập trung vào

nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của quá trình CDCCKT NN - NT của một

vùng miền cụ thể hay một khu vực nhỏ như tỉnh, huyện, xã. Các công trình đã được

công bố và có ý nghĩa cao về mặt lí luận và thực tiễn có thể kể đến như:

Về mặt lí luận: CNH - HĐH ở Việt Nam: lí luận và thực tiễn (TS. Nguyễn

Trọng Chuẩn, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2002); CDCCKT theo hướng

CNH - HĐH nền kinh tế quốc dân (tập I, II) (Ngô Đình Giao, Nxb Chính trị Quốc

gia, Hà Nội năm 1994); Về đẩy nhanh CNH - HĐH NN - NT (TS. Nguyễn Thiện

Luân, Báo NN và Phát triển NT, số 12 năm 2004),...

Về mặt thực tiễn: có nhiều công trình nghiên cứu về CDCCKT NN - NT của

một số vùng trong cả nước như CDCCKT NT Bắc Trung Bộ theo CNH - HĐH (TS.

Nguyễn Đăng Bằng, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội năm 2002).

5. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

5.1. Quan điểm nghiên cứu

5.1.1. Quan điểm hệ thống

CCKT NN - NT chính là một hệ thống hoàn chỉnh gồm nhiều tầng bậc, bản

thân nó là sự hợp thành của nhiều hệ thống khác nhau và đồng thời lại là bộ phận

của hệ thống lớn hơn. CCKT NN - NT tỉnh có mối quan hệ chặt chẽ với môi trường

xung quanh, bao gồm cả môi trường tự nhiên và môi trường KT - XH.

5.1.2. Quan điểm lãnh thổ

Cơ cấu lãnh thổ kinh tế NN - NT Bình Dương được coi như một thể tổng

hợp tương đối hoàn chỉnh, trong đó các yếu tố tự nhiên, KT - XH có mối quan hệ chặt chẽ, tác động chi phối lẫn nhau. Đặc biệt, lĩnh vực NN Bình Dương là ngành

thu hút một lực lượng lao động cơ bản và địa bàn NT Bình Dương tập trung phần

lớn dân cư của toàn tỉnh. Do vậy, cần phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát

triển và CDCCKT NN - NT Bình Dương để từ đó đưa ra những định hướng phát

triển có tính tổng hợp nhằm khai thác tốt những tiềm năng của vùng.

5.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh

Vận dụng quan điểm vào trong nghiên cứu đề tài để thấy được nguồn gốc

nảy sinh, quá trình diễn biến của các yếu tố kinh tế trong từng giai đoạn, trong

những điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Từ đó đánh giá chính xác các khả

năng phát triển của ngành kinh tế NN, của địa bàn NT Bình Dương.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

5.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu

Trong luận văn chúng tôi đã tiến hành thu thập các số liệu, tư liệu từ các

nguồn khác nhau, trong đó chủ yếu là nguồn số liệu từ Niên giám thống kê của địa

phương, từ báo cáo thường niên của Sở NN và Phát triển NT. Trên cơ sở đó tiến

hành các phương pháp nghiên cứu trong phòng, xử lí số liệu để có được hệ thống

các số liệu có đủ độ tin cậy phục vụ cho mục đích nghiên cứu của đề tài.

5.2.2. Phương pháp phân tích hệ thống

Thực trạng cơ cấu NN - NT tỉnh được nhận biết thông qua phân tích các mối

quan hệ về không gian và thời gian, về các ngành và các lĩnh vực kinh tế. Đề tài chú

ý các mối quan hệ tự nhiên và nhân văn, mối quan hệ hình thức và bản chất.

5.2.3. Phương pháp thống kê toán học

Để nhận biết được đặc điểm và xu thế phát triển của quá trình KT - XH trong

lĩnh vực kinh tế NN - NT Bình Dương, trên cơ sở số liệu đã thu thập được từ các

nguồn, quá trình nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê như một công cụ để

nhận biết những giá trị gần đúng, xác thực nhất.

5.2.4. Phương pháp bản đồ

Quá trình thực hiện đề tài đã sử dụng bản đồ như một phương tiện phản ánh

các kết quả nghiên cứu về các hiện tượng KT - XH của NN - NT Bình Dương. 5.2.5. Phương pháp thực địa

Do lĩnh vực NN - NT tương đối phức tạp, bao gồm nhiều ngành nghề khác

nhau cùng tồn tại đan xen trên địa bàn nên quá trình thực địa là hết sức quan trọng

để tìm hiểu sâu sắc về thực trạng phát triển.

6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI

Về mặt lí luận: đề tài đã làm rõ những lí thuyết căn bản về CCKT nói chung

và CDCCKT NN - NT nói riêng. Trên cơ sở những lí thuyết đó đề tài tìm hiểu và

làm rõ những vấn đề chủ yếu trong quá trình CDCCKT NN - NT Bình Dương từ

1997 - 2006 và đề ra những giải pháp chuyển dịch trong những năm tới.

Về mặt thực tiễn: trên cơ sở tổng hợp các số liệu thống kê về các chỉ tiêu

phát triển KT - XH trong những năm 1997 - 2006, đề tài đã nêu lên được những đặc

trưng cơ bản nhất trong quá trình CDCCKT NN - NT của Bình Dương. Từ những

kết quả nghiên cứu đó kết hợp với những định hướng phát triển đề ra những giải

pháp có tính khả thi nhất thúc đẩy quá trình chuyển dịch.

7. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài gồm 3 phần chính: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận.

Trong đó phần nội dung có bố cục 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận CCKT và CDCCKT NN - NT.

Chương 2: Thực trạng quá trình CDCCKT NN - NT trong thời kì CNH -

HĐH tỉnh Bình Dương từ 1997 - 2006.

Chương 3: Định hướng và những giải pháp nhằm thúc đẩy CDCCKT NN -

NT tỉnh Bình Dương đến năm 2020.

Ngoài ra còn có phần phụ lục là những nội dung có liên quan đến các nội

dung nghiên cứu của đề tài do không có đủ điều kiện để trình bày hết trong đề tài