Tháng 8/1945, cuộc chiến tranh Thái Bình Dương kết thúc, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập nên các quốc gia độc lập đầu tiên ở khu vực Đông Nam á.

17/8/1945, Inđônêxia tuyên bố độc lập, nước cộng hoà Inđônêxia ra đời.

9/9/1945, nước Việt Nam Dân Chủ cộng hoà ra đời sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.

Sự ra đời của hai Nhà nước độc lập ở Đông Nam á có ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng. Sự kiện này không chỉ khẳng định thắng lợi chung của nhân dân thuộc địa mà còn phản ánh hai xu hướng phát triển của thời đại: xu hướng tư sản (ở Inđônêxia) và xu hướng vô sản ( ở Việt Nam). Cùng hoàn cảnh bị thực dân phương Tây xâm lược, nhưng hai nước Inđônêxia và Việt Nam hoàn toàn có thể giành độc lập theo hai con đường khác nhau tuỳ vào điều kiện cụ thể và tương quan lực lượng của mỗi nước. Như vậy, sự gặp nhau của hai khuynh hướng tư sản và vô sản ở Đông Nam á không phải là đưa đất nước theo con đường nào, mà là vấn đề cùng nhau chống đế quốc. Mệnh đề này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn lớn lao. Nó động viên cuộc đấu tranh giành độc lập của các dân tộc bị áp bức trên thế giới, trước hết là ở khu vực Đông Nam á. Bởi mỗi dân tộc, dù đấu tranh theo xu hướng nào, tư sản hay vô sản đều có khả năng giành độc lập cho đất nước mình, không nhất thiết chỉ có một con đường duy nhất. Điều quan trọng là lựa chọn hệ tư tưởng l•nh đạo cuộc đấu tranh giành độc lập có phù hợp với dân tộc đó hay không?

Hai nhà nước độc lập trẻ tuổi của Đông Nam á được khai sinh cũng là mốc đánh dấu bước ngoặt căn bản trong lịch sử, mở đầu thời kỳ tan r• của chủ nghĩa thực dân không những ở từng khu vực mà trên phạm vi thế giới.

Mặt khác, việc khẳng định xu hướng phát triển ngay khi thành lập Nhà nước độc lập của Inđônêxia và Việt Nam còn có tác động lớn đến vận mệnh của mỗi quốc gia cũng như cục diện của khu vực Đông Nam á sau này. Inđônêxia đi theo con đường tư sản nên đ• giành được thắng lợi sớm trong cuộc đấu tranh giành độc lập vào năm 1950 bằng thương lượng với thực dân Hà Lan. Còn Việt Nam kiên quyết đi theo chủ nghĩa cộng sản nên đ• trở thành chiến trường cho cuộc đối đầu giữa hai cực: một bên là chủ nghĩa cộng sản và một bên là chủ nghĩa tư bản. Bối cảnh của cuộc chiến tranh lạnh khiến cho cuộc chiến tranh Việt Nam không thể kết thúc ngay cả khi Pháp đ• thất bại mà phải kéo dài cho đến khi hiệp định Pari được kí kết. Bên cạnh đó, sự lôi cuốn và thúc ép của một vài nước lớn bên ngoài khu vực trong thời gian từ 1954-1975 cũng dẫn đến tình trạng căng thẳng và đối đầu giữa Việt Nam với các nước trong khu vực bởi cái gọi là “học thuyết đôminô”, nỗi lo sợ của các nước Đông Nam á về sự lan tràn làn sóng cộng sản.