KếT TINH PHÂN ĐOạN AXIT BéO KHÔNG NO NHIềU NốI ĐÔI Từ

DầU Cá TRíCH Và Cá BASA

Đến Tòa soạn 3-11-2006

Lại Mai Hơng

Bộ môn Công nghệ Thực phẩm, Khoa Công nghệ Hoá học, Đại học Bách khoa Tp. HCM

Summary

Low temperature fractionation was employed to obtain polyunsaturated fatty acid (PUFA)

concentrates from sardine and catfish oils. Different solutions of free fatty acids (FFAs) at

various FFAs: solvent ratio (w/v) from these two oils were crystallized at -20o

C and -70o

C,

respectively, using hexane and acetone as solvents. At the best crystallization condition,

eicosapentaenoic acid (EPA) and docosahexaenoic acid (DHA) purities were reached 14.1% and

8.7% from sardine oil and linolenic acid (LA) purity was 31% from catfish oil.

Keywords: Crystalline fraction, fish oil, polyunsaturated fatty acid, EPA, DHA, LA.

I - GIớI THIệU

Dầu cá từ lâu đ đợc biết đến nh một

nguồn cung cấp axit béo không no nhiều nối đôi

(PUFA), đóng vai trò quan trọng đối với sức

khoẻ v5 dinh dỡng con ngời. Trong dầu cá

biển thờng bao gồm một h5m lợng n-3PUFA

lớn, đặc biệt l5 EPA v5 DHA. Hai axit béo n5y

đ đợc chứng minh l5 có khả năng phòng

chống nhiều loại bệnh khác nhau nh các bệnh

về tim mạch, bệnh viêm nhiễm, dị ứng hay tiểu

đờng (Minnis et al., 1998; Rambjor et al.,

1996; Garcia, 1998). Ngo5i ra, những axit béo

không no n5y l5 phần không thể thiếu trong

khẩu phần ăn của trẻ em vì chúng có khả năng

tăng cờng thị giác v5 sự phát triển của trí no

(Ackman, 1999; Krawczyk, 2001). EPA v5

DHA thờng có mặt trong một số dầu cá biển

nh dầu cá trích. Bên cạnh việc đánh bắt cá

biển, ng5nh thuỷ sản nớc ta hiện nay đang chú

trọng phát triển việc nuôi trồng các lo5i cá nứơc

ngọt, trong đó cá basa chiếm một sản lợng lớn.

Phát triển song song với ng5nh khai thác thuỷ

sản, ng5nh công nghiệp chế biến thuỷ sản

thờng l5m phát sinh một lợng phế phụ phẩm

đáng kể trong đó có mỡ cá. Việc tận dụng

những phế phụ phẩm n5y để sản xuất những chế

phẩm gi5u PUFA vừa góp phần năng cao giá trị

kinh tế của ng5nh chế biến thuỷ sản vừa giải

quyết vấn đề về ô nhiễm môi trờng.

Trong dầu cá, ngo5i các PUFA còn có một

h5m lợng axit béo no lớn có những tác dụng

không có lợi về mặt dinh dỡng. Để phục vụ cho

nhu cầu nâng cao giá trị dinh dỡng của dầu cá

với mục đích sử dụng trong thực phẩm hoặc

dợc phẩm, nhất thiết cần có một quá trình phân

tách, loại một phần axit béo no v5 l5m tăng h5m

lợng PUFA. Có nhiều phơng pháp l5m gi5u

PUFA khác nhau, tuy nhiên kết tinh phân đoạn

l5 phơng pháp đơn giản nhất.

Nhiệt độ đông đặc của các axit béo chênh

lệch nhau một cách đáng kể khi có sự khác nhau

về số nối đôi v5 chiều d5i của mạch cacbon.

Trong hai yếu tố ảnh hởng trên thì số nối đôi

trong mạch cacbon có ảnh hởng lớn nhất tới

nhiệt độ đông đặc của các axit béo. Khi nhiệt độ

của một hỗn hợp các axit béo giảm xuống thì

các axit béo no v5 các axit béo không no một

nối đôi mạch d5i sẽ kết tinh trớc, còn lại các

axit béo không no nhiều nối đôi sẽ vẫn ở trạn