MS:LVDL-DLH009

SỐ TRANG: 155

TRƯỜNG: DHSP TPHCM

NGÀNH: ĐỊA LÝ

CHUYÊN NGÀNH: ĐỊA LÝ HỌC

NĂM: 2009

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất xuất hiện từ rất sớm. Sự xuất hiện và

phát triển của xã hội loài người luôn gắn liền với nông nghiệp. Từ một nền nông

nghiệp săn bắt hái lượm đến nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá. Nông nghiệp luôn

là ngành sản xuất giữ vai trò quan trọng và không thể thay thế được, ngay cả đối với

các nước có nền kinh tế phát triển, ngành nông nghiệp càng quan trọng hơn đối với

các nước kinh tế đang phát triển và các nước nghèo. Trong xu thế hội nhập hiện nay

nhiều vấn đề đặt ra cần giải quyết trong đó có vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững. Nhiều tổ chức quốc tế, nhiều nhà khoa

học vẫn tiếp tục nghiên cứu về vai trò của nông nghiệp và sự chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp như thế nào để cơ cấu kinh tế của mỗi quốc gia vận động hợp lí

và theo cơ chế thị trường mà vẫn đảm bảo sự phát triển bền vững.

Việt Nam là quốc gia nông nghiệp với hơn 70% dân số sống dựa vào nền

nông nghiệp, nên việc phát triển nền nông nghiệp bền vững là yêu cầu bức thiết, là

yếu tố sống còn. Kể từ năm 1986 nền kinh tế Việt Nam đã bắt đầu có sự đổi mới,

Chính phủ Việt Nam từng bước cải cách các chính sách một cách toàn diện, xây

dựng một nền kinh tế độc lập – tự chủ, thích ứng với hội nhập kinh tế thế giới, với

một cơ cấu kinh tế hiện đại hợp lí. Đặc biệt kể từ khi Việt Nam gia nhập vào tổ

chức thương mại hàng đầu thế giới WTO thì ngành chịu tác động mạnh mẽ nhất là

nông nghiệp. Hoà nhập với xu thế đổi mới, nông nghiệp nước ta có những chuyển

biến mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, từng bước thích ứng với cơ chế thị trường, bước

đầu gặt hái được nhiều kết quả tốt đẹp. Tuy nhiên, nông nghiệp Việt Nam vẫn còn

đứng trước những thử thách lớn trong tiến trình chuyển đổi và hội nhập kinh tế khu

vực và thế giới. Thứ nhất, cơ cấu kinh tế nông nghiệp chuyển dịch chậm, không cân

đối, quy mô sản xuất vừa nhỏ bé vừa chưa theo sát yêu cầu thị trường. Thứ hai, cơ

sở vật chất, kĩ thuật trong nông nghiệp còn thấp kém đã làm hạn chế việc tiếp cận

thị trường. Thứ ba, lao động thủ công còn phổ biến, máy móc cơ giới nông nghiệp

còn lạc hậu dẫn đến năng suất lao động nông nghiệp còn thấp. Thứ tư, hội nhập

kinh tế thế giới đòi hỏi ngành nông nghiệp phải cạnh tranh với các nước trong khu

vực có trình độ phát triển cao hơn, có lợi thế so sánh về các mặt hàng nông sản

tương tự như Việt Nam.

Tỉnh Khánh Hoà với trên 60% dân số sống ở nông thôn và hầu hết hoạt động

trong lĩnh vực nông nghiệp, tuy đời sống nông dân đã phần nào được cải thiện, song

vẫn còn nhiều vấn đề phải giải quyết. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp bước đầu chuyển

đổi theo hướng thị trường, song vẫn chưa đáp ứng các mục tiêu : khai thác có hiệu

quả tiềm năng, áp dụng tiến bộ kĩ thuật – công nghệ vào sản xuất, giải phóng sức

lao động nông nghiệp, nâng cao năng suất lao động, nâng cao sản lượng hàng hoá

quy mô lớn. Xuất phát từ yêu cầu trên, đề tài : ‘‘Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệp tỉnh Khánh Hoà theo hướng phát triển bền vững đến năm 2020’’ được

lựa chọn nghiên cứu nhằm tìm ra những giải pháp thích hợp để giải quyết những

vấn đề tồn tại, tận dụng thế mạnh, tiềm năng tỉnh Khánh Hoà để khai thác hợp lí các

nguồn lực có hiệu quả.

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Hệ thống hoá cơ sở lí luận và kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệp theo hướng phát triển bền vững ở một số nước và ở nước ta. Từ đó rút ra

những vấn đề có tính phương pháp luận cho việc nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh Hoà.

Phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở

Khánh hoà giai đoạn 1986 – 2007, rút ra những ưu điểm và chỉ ra những tồn tại

trong cơ cấu kinh tế, nguyên nhân dẫn đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp Khánh Hoà diễn ra chậm và trì trệ

Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy nhanh quá trình chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Khánh Hoà theo đúng mục tiêu xác định và đảm

bảo sự phát triển bền vững.

2.2.Nhiệm vụ nghiên cứu

Dựa trên các quan điểm, các lí thuyết về chuyển dịch cơ cấu và phát triển bền

vững cũng như kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp từ các quốc

gia trên thế giới, các vùng miền ở Việt Nam ; trên cơ sở đó phân tích thực trạng

chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh Hoà từ đó xác định những tồn

tại, khó khăn trong quá trình thực hiện chuyển dịch đưa ra cách tiếp cận giải quyết

vấn đề.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung đi sâu phân tích sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông

nghiệp theo nghĩa rộng, có nghĩa là nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo

ngành nông – lâm – nghiệp.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung nghiên cứu: luận văn nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp theo ngành, theo không gian lãnh thổ và theo thành phần kinh tế.

Về không gian nghiên cứu: luận văn nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế

ngành nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững trên địa bàn các huyện thuộc

tỉnh Khánh Hoà (không tính huyện đảo Trường Sa).

Về thời gian nghiên cứu: luận văn nghiên cứu từ năm 1986 đến nay, chủ yếu

tập trung giai đoạn từ năm 2000 đến nay.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Trước đây cũng có nhiều công trình nghiên cứu về sự chuyển dịch cơ cấu

kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Nhưng thực sự chưa có một đề

tài nào nghiên cứu về sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh Hoà

theo hướng phát triển bền vững. Đề tài nghiên cứu tìm ra những hạn chế trong quá

trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Khánh Hoà và đưa ra những

giải pháp cho sự phát triển bền vững nền nông nghiệp.

5. Lịch sử nghiên cứu đề tài

Cho tới nay có nhiều công trình nghiên cứu vấn đề CCKT và CDCCKT trong

đó có đề cập tới CCKT và CDCCKT NLN. Có thể kể ra các công trình nghiên cứu

tiêu biểu sau đây:

- Nghiên cứu vấn đề CCKT và CDCCKT, lao động trong xu hướng hội nhập

quốc tế của PGS.TS Phạm Quý Thọ: “Chuyển dịch cơ cấu lao động trong xu hướng

hội nhập quốc tế”(2006), Lê Du Phong, Nguyễn Thành Độ : “Chuyển dịch cơ cấu

kinh tế trong điều kiện hội nhập với khu vực và thế giới” (1999).

- Trong:“Bàn về phát triển kinh tế” (nghiên cứu con đường dẫn tới giàu sang)

của tác giả PGS.TS Ngô Doãn Vịnh bàn về vấn đề lí luận và thực tiễn cơ cấu của

nền kinh tế Việt Nam như cơ cấu của nền kinh tế, phân tích và đánh giá CCKT và

CDCCKT.

- Tại Viện nghiên cứu Quản lí kinh tế Trung Ương, “Kinh tế Việt Nam 2005”,

các tác giả có những phân tích, đánh giá nền kinh tế và CDCCKT NLN theo các

khía cạnh ngành, lãnh thổ và thành phần kinh tế năm 2005.

- Trương Văn Diện (tạp chí CN số tháng 9/2005), “Bàn về cơ sở khoa học,

CDCCKT theo hướng Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá ở nước ta hiện nay”. Trả lời

câu hỏi tại sao phải CDCCKT theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở nước ta.

- Phân tích các khái niệm CCKT, CDCCKT, thực trạng và phương hướng

CDCCKT NLN của các địa phương cụ thể có các công trình nghiên cứu như:

Trương Thị Minh Sâm, “CDCCKT nông nghiệp vùng nông thôn ngoại thành thành

phố Hồ Chí Minh” (2002), Lê Quốc Sử, “Chuyển dịch cơ cấu và xu hướng phát

triển của kinh tế nông nghiệp Việt Nam theo hướng Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá

từ thế kỉ XX tới Thế kỉ XXI trong thời đại kinh tế tri thức” (2001).

- “Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Cam Lộ,

tỉnh Quảng Trị”, Luận văn thạc sĩ Địa lí học 2004 có đề cập đến vấn đề CDCCKT

NN nhưng ở một khía cạnh nhỏ.

Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên có đề cập đến cơ cấu và CDCCKT

NLN song còn ở mức độ khái quát. Tại địa bàn nghiên cứu là huyện Quảng Trạch

thì đây là công trình nghiên cứu một cách có hệ thống đầu tiên về vấn đề cơ cấu và

CDCCKT NLN.

6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

Bên cạnh vận dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử trong

nghiên cứu, luận văn cũng kết hợp sử dụng các phương pháp điều tra khảo sát thực

tế ; phương pháp thống kê – thu thập - xử lí số liệu, so sánh và phương pháp bản đồ.

Nguồn dữ liệu chủ yếu thu thập bao gồm các tư liệu thống kê, điều tra kinh tế

– xã hội của cục thống kê tỉnh Khánh Hoà ; niên giám thống kê tỉnh Khánh Hoà

(1989 - 1992 – 1994 – 1996 – 1998 – 2002 – 2004 – 2005 – 2006 – 2007). Tư liệu

của các ngành, các cấp trong tỉnh, kết hợp số liệu khảo sát thực tế để chứng minh.

Luận văn có kế thừa và phát triển kết quả của các công trình nghiên cứu trước đây.

6.1. Quan điểm nghiên cứu

6.1.1. Quan điểm hệ thống

Dựa trên quan điểm này, luận văn xem xét cơ cấu và CDCCKT NLN tỉnh Khánh Hòa như là một bộ phận của cơ cấu và chuyển dịch cơ cấu NLN của nước ta

và được xem xét trong mối quan hệ với cơ cấu và CDCCKT NLN của cả nước.

6.1.2. Quan điểm tổng hợp - lãnh thổ

Các đối tượng được đưa vào nghiên cứu có mối quan hệ tác động qua lại lẫn

nhau. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của cơ cấu NLN là một quá trình luôn vận động

và biến đổi không ngừng theo thời gian. Vì vậy, để đề xuất được phương hướng và

giải pháp CDCCKT NLN cần phải dựa trên cơ sở phân tích đánh giá tổng hợp mối

quan hệ giữa các nhân tố tự nhiên và kinh tế - xã hội và phải đặt nó trong một không

gian cụ thể là địa bàn tỉnh Khánh Hòa.

6.1.3. Quan điểm lịch sử - phát triển

Luận văn xem xét các đối tượng và mối quan hệ giữa các đối tượng trong sự

vận động phát triển không ngừng và luôn đặt chúng trong các hoàn cảnh lịch sử cụ

thể. Do các nhân tố tác động đến cơ cấu và CDCCKT NLN luôn vận động và phát

triển theo cả không gian và thời gian.

6.1.4. Quan điểm phát triển bền vững

Sự phát triển kinh tế không những chỉ đáp ứng cho nhu cầu trong hiện tại mà

còn không làm tổn hại đến sự phát triển bền vững trong tương lai. Vì thế, yêu cầu

phát triển bền vững là một yêu cầu tất yếu thể hiện không những về hiệu quả kinh tế

- xã hội mà còn môi trường phát triển.

6.2. Phương pháp nghiên cứu

6.2.1. Phương pháp thu thập, tổng hợp và xử lí tài liệu

Trên cơ sở tiến hành thu thập, tham khảo tài liệu có liên quan, từ đó phân tích

có chọn lọc, tổng hợp bổ sung và hệ thống hóa các tài liệu đó phục vụ cho nội dung

nghiên cứu của luận văn.

6.2.2. Phương pháp bản đồ - biểu đồ

Đây là một phương pháp quan trọng trong nghiên cứu. Kết hợp các bản đồ và

các tài liệu đã thu thập được để phân tích, đánh giá cơ cấu và sự CDCCKT NLN

tỉnh Khánh Hòa.

6.2.3. Phương pháp so sánh

So sánh đối chiếu giữa tài liệu thu thập được và trên thực tế, giữa địa bàn nghiên

cứu với phạm vi cả nước nhằm đề xuất phương hướng và giải pháp CDCCKT NN

tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020.

6.2.4. Phương pháp thực địa

Đi khảo sát trực tiếp các huyện nghiên cứu, đặc biệt là các huyện điển hình về

chuyển dịch cơ cấu NLN để bổ sung những thông tin cần thiết trong quá trình

nghiên cứu.

7. Cấu trúc đề tài nghiên cứu

Ngoài phần mở đầu, kết luận, các bảng phụ lục và các danh mục tài liệu tham

khảo, luận văn được chia làm 03 chương :

Chương 1 : Cơ sở lí luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phát

triển bền vững.

Chương 2 : Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh

Hoà giai đoạn 1986 – 2007

Chương 3: Những giải pháp chủ yếu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệp tỉnh Khánh Hoà theo hướng phát triển bền vững đến năm 2020