[FONT=Times New Roman]PHẦN MỞ ĐẦU

1. Mục đích ý nghĩa đề tài:

Quan niệm nghệ thuật về con người là yếu tố cơ bản nhất, then chốt nhất của một chỉnh thể nghệ thuật chi phối toàn bộ tính độc đáo và hệ thống nghệ thuật của chỉnh thể ấy. Quan niệm về con người giúp ta thâm nhập vào cơ chế tư duy của văn học, khám phá quy luật vận động, phát triển của hình thức (thể loại, phong cách) văn học. Đó chính là nội dung ẩn chứa bên trong mỗi tác phẩm biểu hiện.

Quan niệm nghệ tthuật về con người là sự lí giải, cắt nghĩa, cảm thấy con người đã được hoá thân thành các nguyên tắc, phương tiện, biện pháp hình thức biểu hiện con người trong văn học tạo nên giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ cho hình tượng nhân vật trong đó. Nó mở ra một hướng khác, nó hướng người ta khám phá, phát hiện cách cảm thụ và biểu hiện chủ quan sáng tạo của chủ thể ngay cả khi miêu tả con người giống hay không giống với đối tượng có thật. Nó cũng là sản phẩm của văn hoá, tư tưởng. “Quan niệm con người là hình thức đặc thù nhất cho sự phản ánh nghệ thuật, trong đó thể hiện sự tác động qua lại của nghệ thuật với hình thái ý thức Xã hội khác”.[58;1]

Sang thế kỉ XX quan niệm nghệ thuật về con người hoàn toàn do hoàn cảnh quy định được nhìn lại, tính chủ thể của nó được đề cao. Đến Xã hội hậu công nghiệp với sự xuất hiện của trào lưu hậu hiện đại, vị thế của con người lại bị lật ngược.

Quan niệm nghệ thuật về con người tất nhiên cũng mang dấu ấn sáng tạo của dấu ấn nghệ sĩ, gắn với cái nhìn đầy tính phát hiện độc đáo của nghệ sĩ.

Ở mỗi thể loại văn học khác nhau, mỗi thời kì lịch sử khác nhau lại có những quan niệm con người khác nhau.

Quan niệm nghệ thuật về con người, một phương diện quan trọng của thi pháp học, nó giúp chúng ta hình dung đầy đủ về tư tưởng nghệ thuật của một nhà văn trong một giai đoạn, thời kỳ nhất định. Quan niệm nghệ thuật về con người cung cấp một điểm xuất phát để tìm hiểu nội dung tác phẩm văn học cụ thể, đồng thời cung cấp một cơ sở để nghiên cứu sự phát triển, tiến hoá của văn học. Bởi lẽ, điều chủ yếu trong sự tiến hóa của nghệ thuật và của văn học nói chung, là sự đổi mới cách tiếp cận, chiếm lĩnh thế giới và con người.

Quan niệm nghệ thuật về con người là hình thức bên trong của sự chiếm lĩnh đời sống, là quy chiếu ẩn chìm trong hình thức nghệ thuật, nó gắn với phạm trù phương pháp sáng tác, phong cáh nghệ thuật, là thước đo của hình thức văn học và là cơ sở của tư duy nghệ thuật, tạo nên cá tính sáng tạo của nhà văn.

Chính những quan niệm nghệ thuật riêng sẽ chi phối quá trình sáng tác và cũng là cơ sở để tạo nên tư duy nghệ thuật. Nó là khởi nguyên của hoạt động sáng tạo, là nền tảng của một chỉnh thể nghệ thuật mà thiếu nó thì nhà văn không thể xây dựng được một tác phẩm hoàn chỉnh.

lịch sử văn học nhân loại là lịch sử luôn luôn thay đổi về quan niệm nghệ thuật về con người. Khi quan niệm nghệ thuật về con người thay đổi thì nó sẽ kéo theo sự thay đổi của toàn bộ chỉnh thể nghệ thuật. Cho nên khi nghiên cứu tác phâm chúng ta phải nghiên cứu quan niệm nghệ thuật con người trong tác phẩm đó, để đi sâu khám phá tác phẩm, khám phá phong cách của nhà văn.

Tiểu thuyết Ngoài vùng phủ sóng của Marta Dzido là một tiểu thuyết còn khá mới, nhưng những giá trị chứa trong nó vẫn còn là một ẩn số chưa được khám phá hết, khi ta nghiên cứu quan niệm nghệ thuật về con người trong tác phẩm, chúng ta có thể hiểu được nhà văn đã có những nét mới về con người, phong cách sáng tác của chị chưa có gì đặc biệt và những đóng góp của nhà văn cho tiểu thuyết Ba Lan nói riêng và tiểu thuyết thế giới nói chung.

2. lịch sử nghiên cứu vấn đề.

Dzido chưa phải là đỉnh cao của văn học, cũng chưa phải là đỉnh cao của chính mình. Bởi vì tác giả còn quá trẻ nhưng chị đã mang lại cho độc giả nhiều tác phẩm có giá trị. Dzido trở thành một hiện tượng văn học đất nước Ba Lan nói riêng và thế giới nói chung và đã gây dư luận xôn xao trong thời kỳ đổi mới và đặc biệtđề tài viết về người phụ nữ và giới trẻ tuổi 8X. Chính vì thế mà hầu hết những tác phẩm của chị đều gây nhiều sự chú ý trên văn đàn văn học Ba Lan và được giới phê bình, lý luận quan tâm tìm hiểu và khám phá. Song những bài nghiên cứu chủ yếu nằm rải rác trên các trang báo, tạp chí, điện ảnh và ít được tập thành sách. Do nhà văn còn quá trẻ tuổi nên các sách và trên mạng bình luận không có nhiều nên chúng tôi chỉ đi sâu vào nghiên cứu phong cách sáng tác của Dzido.

Trong sự đổi mới về quan niệm và ý thức nghệ thuật của văn học được phát triển theo hướng dân chủ hoá. Chính sự chuyển biến ấy theo các nhà nghiên cứu xuất phát từ nguyên nhân khách quan đó là khuyến khích dân chủ của công cuộc đổi mới và nguyên nhân chủ quan cùng cá tính sáng tạo của người nghệ sĩ. Cái nhìn trong khi phản ánh của nhà văn về hiện thực không còn bị ảnh hưởng của ý thức cộng đồng mà còn phụ thuộc vào ý thức của cá nhân. Chẳng thế mà Nguyễn Thị Thanh Thư có bình luận trong Ngoài vùng phủ sóng đó là: “Ngoài vùng phủ sóng là một bức tranh được vẽ bằng những nét ráo hoảnh đến đau lòng về những người trẻ tuổi chống chếnh và họ cũng vẫy vùng, nổi loạn mong thoát được sự chống chếnh ấy”.

Đồng thời, do Xã hội phát triển nên văn học thời kì tác giả Dzido cũng đổi mới như: sự suy giảm của cốt truyện, sự đa dạng các hình thức cấu trúc của tác phẩm, tính chất đa thanh trong nghệ thuật trần thuật, những khám phá hệ thống nhân vật…

Và văn học hiện đại đã khám phá con người từ nhiều bình diện. Ở đó con người đã tự xác lập giá trị của cá nhân mình và bộc lộ rõ tình cảm duy ý chí, ảo tưởng. Tuy nhiên, con người trong văn học hiện đại đã mang đặc sắc tính chất con người rõ ràng hơn, những thuộc tính của con người nhân loại đã đậm nét hơn hẳn bởi không chỉ có con người đặc trưng và con người tự nhiên mà còn đặc trưng bởi con người Xã hội mới. Tức là không chỉ được miêu tả ở bình diện tự nhiên mà còn nhìn con người là sản phẩm của tổng hoà các mối quan hệ xã hội.

Qua đó ccon người được tái hiện một cách chân thực và chính xác với đúng nghĩa của nó. Và nó đổi mới theo đúng thời đại chứ không phải là những con người cũ trong văn học các giai đoạn trước. Với một tác phẩm thì hiện tượng văn học là yếu tố vô cùng quan trọng và thường những hiện tượng đó là các nhân vật được lấy đúng bản chất người làm nên. Điều đó còn do quan niệm của từng tác giả.

Từ các báo lớn như: Thanh niên, Dân chí, văn học nghệ thuật…, đến các trang thư viện online, những website văn chương được quan tâm nhiều như: Evan.com, Nhân văn.com…, đã thường xuyên có ý kiến về nhà văn trẻ Ba Lan này.

Tiểu thuyết Ngoài vùng phủ sóng của Marta Dzido được nhà xuất bản hội nhà văn ấn định tháng 9 năm 2009.

3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

3.1 Phạm vi: Tiểu thuyết Ngoài vùng phủ sóng của Marta Dzido.

3.2 Đối tượng: quan niệm nghệ thuật về con người của Marta Dzido trong tác phẩm Ngoài vùng phủ sóng.

4. Phương pháp nghiên cứu.

Để hoàn thành đề tài này chúng tôi phải sử dụng một số phương pháp như:

4.1 Vận dụng kiến thức lí luận về thi pháp học đối với vấn đề nghệ thuẫtây dựng nhân vật.

4.2 Sử dụng thao tác của văn học sử bằng cách so sánh quan niệm nghệ thuật về con người với thời kì trước để làm nổi bật quan niệm tiến bộ hơn.

4.3 Phân tích và thống kê những nét chung và riêng trong các tác phẩm để xây dựng những luận điểm.

5. Kết cấu đề tài:

Ngoài phần mở đầu, kết luận, đề tài của tôi có 3 chương:

Chương 1. Đôi nét về tác phẩm và cơ sở lí luận

Chương 2. Quan niệm nghệ thuật về con người trong tiểu thuyết Ngoài vùng phủ sóng nhìn từ phương diện nội dung.

Chương 3. Quan niệm nghệ thuật về con người nhìn từ phương thức thể hiện.