Lời giới thiệu

CỦA NGƯỜI HIỆU ĐÍNH VĂN BẢN

Trong việc nghiên cứu lịch sử, văn hoá và xã hội Việt Nam thời tiền thực dân, có một nguồn tư liệu phong phó, đa dạng và quan trọng mà chúng ta không thể coi nhẹ, đó là các tài liệu ghi chép và những chuyên khảo của các tác giả phương Tây. Trong thế kỷ XVII - XVIII, nguồn tư liệu đó chính là các du ký của các thương nhân (đi theo tàu buôn), giáo sĩ Gia Tô (trên con đường truyền đạo) và những nhà du hành phiêu lưu đến Đại Việt. Từ giữa thế kỷ XIX, khi Pháp tiến hành xâm lược Việt Nam, có thêm các quan chức, sĩ quan, phóng viên đến Việt Nam trong cuộc chiến tranh và buổi đầu thời đô hộ. Những tác giả này chủ yếu phục vụ cho các hoạt động buôn bán, truyền giáo và can thiệp vò trang của các quốc gia thực dân hư Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp, thuộc nhiều quốc tịch khác nhau. Ngoài các nước kể trên còn có cả những tác giả người Ý, Bỉ, Đức, Tiệp...

Nguồn tư liệu này có những mặt hạn chế và những ưu điểm của nó. Là người nước ngoài, họ không thể hiểu rõ và chi tiết về tình hình diễn biến lịch sử của Việt Nam, nên không tránh khỏi những thiếu sót, lầm lẫn. Là người đi tới những miền đất xa lạ, viết du ký để khi về nước in Ên cho những đồng bào của mình đọc, họ cũng không khỏi có những quan sát chưa thật chính xác, những điều ngộ nhận, những lời thậm xưng ngoa du, hoặc những đánh giá chưa thặt khách quan (quá khen hoặc quá chê một cách vô tình hoặc cố ý). Đổi lại, giá trị của nó là qua sù chắt lọc, chúng ta đã có được những chi tiết quý báu, độc đáo, sinh động thể hiện cuộc sống đương đại, những quan sắt sắc sảo, mắt thấy tai nghe của những người ngoại quốc hiếu kỳ, mà không thể có được ở những bộ chính sử, dã sử và ký sự của các tác giả người Việt.

Những tài liệu phong phó vàcó giá trị nhất của các tác gia phương Tây phần lớn đều tập trung vào thế kỷ XVII, thế kỷ chuyển mình trong phạm vi toàn cầu cũng như ở các quốc gia Châu Á. Đó cũng là thế kỷ bước ngoặt, thể