1. Khái quát về sản xuất và thị trường vải quả trên thế giới

Cây vải (Litchi Chinensis) là loại cây ăn quả (CAQ) nhiệt đới quan trọng có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao. Cây vải có nguồn gốc ở phía Nam Trung Quốc. Trung Quốc là nước trồng vải sớm nhất thế giới.

Hiện nay trên thế giới có hàng chục nước trồng vải, nhưng sản xuất vải có tính chất hàng hoá thì chỉ có ở một số nước như Trung Quốc, ấn Độ, Australia, Thái Lan . Ngoài ra, vải cũng được trồng ở một số nước Nam Phi, Mauritin, Brasil Cây vải không kén đất quá, nhưng khí hậu và đất đai phù hợp để trồng được vải thơm ngon thì không nhiều. Yêu cầu về điều kiện phân hoá mầm hoa được tốt cần có nhiệt độ thấp trong thời gian nhất định và yếu tố nước. Ngoài ra cây vải chịu tác động của nắng và ánh sáng. Thời kỳ hình thành hoa càng nắng nhiều càng tốt và thời kỳ hoa nở có nắng thì thụ phấn thụ tinh mới tốt. ở các nước Châu á thì cây vải cho thu hoạch vào mùa hè, còn ở các nước phía Nam thì cây vải cho thu hoạch vào các tháng cuối năm.

Sản phẩm vải quả trên thị trường được nhiều nước ưa thích, đặc biệt là vải tươi. Các nước có sản lượng vải xuất khẩu lớn hơn cả đó là Trung Quốc, ấn Độ, Thái Lan, úc. Thị trường các nước nhập sản phẩm vải quả với số lượng lớn đó là Đức, Pháp, Hà Lan, Anh, Tây Ban Nha và Hông Kông.

Một số dạng sản phẩm của quả vải có mặt trên thị trường đó là vải tươi, vải sơ chế (vải khô) và vải chế biến dưới các dạng như siro, nước giải khát và cùi vải đông lạnh.

2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ vải ở Việt Nam

2.1. Tình hình sản xuất

a. Khái quát về tình hình sản xuất vải của Việt Nam

Theo các tài liệu thư tịch cũ, ở Việt Nam, cây vải được trồng cách đây khoảng 2000 năm. Trong quá trình điều tra cây ăn quả (CAQ) ở rừng của một số tỉnh miền Trung và miền Bắc, các nhà nghiên cứu có gặp cây vải rừng là cây vải dại. Có thể miền Bắc nước ta cũng là quê hương của một số giống vải mà các nhà thực vật học chưa hề biết đến.

Cây vải đã được trồng ở hầu khắp các tỉnh ở miền Bắc nước ta. Diện tích trồng vải đã được tăng nhanh là do kết quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đặc biệt là chương trình 327, 116, 135 và phong trào trồng CAQ trên cả nước. Diện tích vải tăng nhanh hơn cả tập trung vào giai đoạn 1992 – 1996. Một số vùng trồng vải chủ yếu là vùng Thanh Hà (Hải Dương), Bắc Giang, Quốc Oai (Hà Tây), Phú Hộ (Phú Thọ) và Đông Triều (Quảng Ninh) .

Giống vải chủ lực được trồng vào giai đoạn này là vải thiều Thanh Hà. Đồng thời với sự gia tăng về diện tích, sản lượng vải cũng được gia tăng và chủng loại giống vải cũng phong phú hơn. Trên thị trường, ngoài vải thiều Thanh Hà còn có vải lai Thanh Hà, U hồng, U thâm các giống này được trồng ở các địa phương khác nhau và có thời gian chín khác nhau tạo nên thời vụ thu hoạch vải khá dài. Cộng với các biện pháp kỹ thuật được áp dụng để kéo dài thời gian quả chín trên cây, vụ vải đã kéo dài được 50 – 60 ngày (trước đây thời vụ thu hoạch vải trong khoảng 25 – 30 ngày).

Năm 2004 được đánh giá là năm đạt diện tích trồng vải và diện tích cho thu hoạch quả lớn nhất và là năm được mùa nhất từ trước tới nay. Dẫn ra phân bổ về diện tích trồng vải tại các vùng của miền Bắc Việt Nam và cơ cấu về sản lượng của các vùng tương ứng. Hai đồ thị dưới đây minh hoạ cơ cấu này