MỞ ĐẦU Cà chua (Lycopersicon esculentum Mill) là cây rau được gieo trồng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới và có giá trị kinh tế cao. Quả cà chua ngoài tác dụng làm các món ăn, làm quả tươi tráng miệng, nước giải khát và những dạng thực phẩm chế biến cung cấp dinh dưỡng, vitamin, và chất khoáng, còn có tác dụng chữa bệnh thiếu vitamin C, bệnh về tim mạch, ung thư. Diện tích trồng cà chua liên tục tăng lên trong những năm gần đây. Từ năm 1990 đến 2002 diện tích cà chua trên thế giới từ 2,8 triệu ha tăng lên 3,7 triệu ha và sản lượng từ 76 triệu tấn tăng lên 100 triệu tấn. Ở Việt Nam, năm 1996 diện tích trồng cà chua khoảng 8 nghìn ha thì đến năm 2001 lên đến 18 nghìn ha, đóng góp hàng trăm tỉ đồng vào nền kinh tế quốc dân .

Năng suất cà chua bị giảm sút đáng kể do nhiều nguyên nhân như: giống, điều kiện canh tác, chế độ chăm sóc, bệnh do nấm, vi khuẩn, tuyến trùng. Trong đó bệnh do vi rút được xác định là tác nhân gây hại nghiêm trọng. Bệnh do vi rút không những làm giảm năng xuất mà còn làm giảm chất lượng của sản phẩm. Xoăn lá cà chua do vi rút (Tomato yellow leaf curl virus-TYLCV) gây ra là bệnh phổ biến và gây thiệt hại nặng nề nhất ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới .

Việc sử dụng các biện pháp canh tác, cách li vùng bị bệnh, loại bỏ cây bị bệnh, phun thuốc trừ sâu để phòng trừ bệnh vi rút vừa hiệu quả thấp vừa gây ảnh hưởng đến cây trồng, môi trường và cả con người. Những biện pháp này chỉ làm giảm sự lan truyền của bệnh và mang tính chất phòng chứ không thể ngăn chặn bệnh một cách triệt để. Hiện nay, cùng với sự tiến bộ của Công nghệ sinh học, tạo cây chuyển gen kháng lại vi rút được coi là một biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn chặn và hạn chế tác hại do vi rút gây ra đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển một nền nông nghiệp sạch và bền vững. Vấn đề đặt ra là các giống cây chuyển gen thường có tính kháng đặc hiệu. Các giống cây chuyển gen được tạo ra bằng cách sử dụng các vật liệu di truyền từ các vi rút gây bệnh (gen CP, gen mã hoá replicase .) chỉ kháng lại được các dòng vi rút gây bệnh có gen được sử dụng để tạo cây chuyển gen hoặc là các dòng vi rút có quan hệ di truyền gần gũi. Xuất phát từ thực tế trên, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Đánh giá tính đa dạng của các virus gây bệnh xoan lá cà chua ở Việt Nam thong qua tách dòng, xác định và so sánh trình tự đoạn gen mã hóa cho protein vỏ” với mục đích thu được hiểu biết sâu sắc ở mức độ di truyền phân tử của các vi rút gây bệnh xoăn lá cà chua của Việt Nam từ đó làm cơ sở cho việc hoạch định các chiến lược thích hợp cho nghiên cứu tạo cây chuyển gen kháng bệnh xoăn lá cà chua ở Việt Nam