Tỉnh Cà Mau - Vùng đất cuối cùng cực Nam của Tổ quốc, là nơi từng có vai trò quan trọng trong những cuộc đấu tranh liên tục chống thù trong giặc ngoài. Cư dân Cà Mau chủ yếu là nông dân bao thế hệ đã từng ủng hộ và tham gia hùng binh Tây Sơn, nghĩa quân Nguyễn Trung Trực, Đỗ Thừa Luông, Đỗ Thừa Tự ngày xưa, cho đến du kích Tân Hưng tây, khởi nghĩa Hòn Khoai, cảm tử quân bảo vệ Mặt trận Tân Hưng và đánh tàn Tây trên Kinh Xáng Mương Điền... Trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, nhân dân Cà Mau cũng đã đóng góp nhiều công sức cho cuộc kháng chiến này.

Tháng 1 năm 1927, chi hội Việt Nam Mác - Ăngghen thanh niên ở Cà Mau được thành lập, chủ nghĩa Mác - Lênin được truyền bá vào vùng đất xa xôi này. Tháng 1 năm 1930, chi bộ đảng đầu tiên được thành lập ở thị trấn Cà Mau (thuộc An Nam Cộng sản Đảng). Từ khi có Đảng lãnh đạo, nhân dân Cà Mau đã hòa nhập vào phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc.

Cũng như trong thời kỳ chống thực dân Pháp, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Cà Mau là căn cứ địa quan trọng. Các cơ quan lãnh đạo của khu Tây Nam bộ, các đơn vị chuyên ngành Trung ương và các khu, tỉnh bạn gắn bó nơi đây cùng chung sức bảo tồn, xây dựng và phát triển thực lực cách mạng. Nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước như đồng chí Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt... đã từng hoạt động ở mảnh đất thân thương này.

Với thế rừng biển, sông rạch chằng chịt, Cà Mau là "địa lợi" của ta. Nhân dân Cà Mau vốn có truyền thống quận khởi, cùng được tôi luyện trong quá trình chiến đấu dầy dặn, bền bỉ do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại lãnh đạo.

Nối chí cha ông, phát huy truyền thống yêu nước, nhân dân Cà Mau đã góp biết bao sức người, sức của cung ứng cho các chiến trường. Hình ảnh những người mẹ, chị, vợ hàng ngày gói bánh tú, bánh dừa... chở trên những con xuồng ba lá tiếp tế cho những anh bộ đội đã phần nào nói lên điều đó. Trong kháng chiến chống Mỹ, sự hy sinh của người dân Cà Mau thật to lớn. Sự hy sinh đó được nhà văn Nguyễn Tuân cô đúc bằng hình ảnh: Không ngày nào không có những giọt máu hòa vào những lòng kênh nước mặn.

Đặc biệt Cà Mau là nơi có phong trào du kích rộng lớn, đã xây dựng các đơn vị chủ lực chiến đấu cho miền Tây Nam bộ, góp phần tạo nên những "quả đấm" vũ trang, thúc đẩy phong trào chính trị, binh vận... dồn địch vào thế bất lợi.