[FONT=Times New Roman]1. Đặt vấn đề

[FONT=Times New Roman]Tài liệu lưu trữ là những tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và các cá nhân điển hình qua các giai đoạn lịch sử, được chọn lọc kỹ càng và đưa vào bảo quản ở các kho lưu trữ. Tài liệu lưu trữ có ý nghĩa rất quan trọng, đó là những chứng cứ chính xác và đáng tin cậy nhất để nghiên cứu chính trị, lịch sử và pháp luật, từ đó đưa ra các chính sách cụ thể để điều chỉnh các quan hệ xã hội phù hợp với xu hướng phát triển chung của toàn xã hội. Nhận thức được ý nghĩa, vai trò quan trọng của tài liệu lưu trữ đối với công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước, Đảng ta xác định phải “bảo vệ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ”1.

[FONT=Times New Roman]Tất cả các công việc liên quan đến thu thập, bảo quản, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ được gọi là công tác lưu trữ. Công tác lưu trữ là một phần hoạt động quan trọng của Nhà nước, của các cơ quan, tổ chức nhằm mục đích bảo quản an toàn và sử dụng hiệu quả tài liệu lưu trữ, đồng thời giải quyết các công việc của cơ quan một cách trôi chảy. Hoạt động hiệu quả, quy củ của Nhà nước nói chung và của các cơ quan nhà nước nói riêng có phần đóng góp rất lớn của tài liệu lưu trữ và công tác lưu trữ.

[FONT=Times New Roman]Toàn bộ lĩnh vực lưu trữ hiện nay được điều chỉnh bởi Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia ban hành từ năm 2001, đến nay đã có nhiều văn bản quy phạm pháp luật được ban hành điều chỉnh những vấn đề liên quan đến lưu trữ nhưng các văn bản đó chưa thật sự đồng bộ và thống nhất với pháp luật lưu trữ. Đồng thời, nhiều quan hệ xã hội mới hình thành mà khi ban hành Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia năm 2001 chưa thể dự liệu. Do đó, việc ra đời của Luật Lưu trữ là cần thiết và hứa hẹn sẽ thỏa mãn được các nhu cầu của thực tiễn luôn luôn biến động2.

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2. Dự thảo Luật Lưu trữ - những nội dung cần nghiên cứu kỹ lưỡng

[FONT=Times New Roman]Trên cơ sở nghiên cứu Dự thảo Luật lưu trữ (Dự thảo ngày 19/8/2009), nghiên cứu các văn bản và các quan hệ xã hội liên quan, chúng tôi có một vài ý kiến sau nhằm hoàn thiện hơn nữa Dự thảo Luật Lưu trữ.

[FONT=Times New Roman]2.1. Hệ thống cơ quan lưu trữ: chia ra hai hệ thống riêng biệt hay chỉ nên quy định một hệ thống thống nhất

[FONT=Times New Roman]Khoản 6 Điều 3 Dự thảo Luật Lưu trữ (sau đây gọi là Dự thảo Luật) quy định về “Phông lưu trữ quốc gia Việt Nam” bao gồm: Phông lưu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam và Phông lưu trữ Nhà nước Việt Nam. Theo đó hình thành hệ thống cơ quan lưu trữ riêng biệt là hệ thống cơ quan lưu trữ của Đảng Cộng sản Việt Nam và hệ thống cơ quan lưu trữ của Nhà nước Việt Nam. Tiếp theo sau đó tại Điều 14 Dự thảo Luật, nhà làm luật đã quy định thêm thẩm quyền thu thập tài liệu của những hệ thống này. Ngụ ý của nhà làm luật đã rõ, chia ra những hệ thống khác nhau thì phải có phạm vi thẩm quyền khác nhau. Tuy nhiên, theo chúng tôi, không nên phân chia cơ quan lưu trữ thành những hệ thống riêng biệt từ đó xác định thu thập tài liệu thuộc các phông lưu trữ khác nhau, vì điều này sẽ gây không ít khó khăn trong công tác lưu trữ nói chung. Theo khoản 7, 8 Điều 3 và Điều 14 Dự thảo Luật thì cơ quan lưu trữ của Đảng Cộng sản Việt Nam có trách nhiệm thu thập tài liệu thuộc Phông lưu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam gồm các tài liệu của các nhân vật lịch sử, tiêu biểu của Đảng và của các tổ chức xã hội, còn cơ quan lưu trữ của Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm thu thập tài liệu thuộc Phông lưu trữ Nhà nước Việt Nam gồm các tài liệu của các nhân vật lịch sử tiêu biểu.

[FONT=Times New Roman]Theo chúng tôi, không nên phân chia cơ quan lưu trữ thành hai hệ thống riêng biệt như quy định của Dự thảo Luật mà nên thống nhất thành một hệ thống cơ quan lưu trữ bởi các lý do sau đây:

[FONT=Times New Roman]Thứ nhất, như chúng ta đều biết, ngày 3/2/1930 Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời và lãnh đạo toàn bộ hoạt động của Nhà nước. Thắng lợi của dân tộc Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến và thành công của Nhà nước trong công cuộc đổi mới đất nước đều nhờ vào sự lãnh đạo tài tình của Đảng. Chính vì vậy, lịch sử của Nhà nước Việt Nam luôn gắn liền với lịch sử của Đảng, thành công của Nhà nước cũng chính là thành công trong sự lãnh đạo của Đảng. Những nhân vật lãnh đạo của Đảng và của các tổ chức chính trị-xã hội cũng có thể chính là những nhân vật lãnh đạo Nhà nước, cho nên tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động của Đảng và tài liệu hình thành trong hoạt động của Nhà nước có nhiều điểm tương đồng. Tài liệu của các nhân vật tiêu biểu của Đảng cũng có thể chính là các nhân vật tiêu biểu của Nhà nước. Vì vậy nhiều lúc chúng ta rất khó phân biệt ranh giới giữa tài liệu của Đảng và Nhà nước.

[FONT=Times New Roman]Thứ hai, hệ thống chính trị của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một thể thống nhất bao gồm Nhà nước, các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội Hoạt động của tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị đều hướng đến một mục tiêu duy nhất là bảo vệ và xây dựng đất nước, tiến lên chủ nghĩa xã hội. Vì vậy sự phân chia các yếu tố trong hệ thống chính trị khác nhau cũng chỉ có ý nghĩa về mặt tổ chức và hoạt động, còn về mục tiêu thì hoàn toàn thống nhất. Trong đó tài liệu hình thành từ hoạt động của các cơ quan, tổ chức của Đảng và của Nhà nước không thể là ngoại lệ, tất cả đều phục vụ cho mục đích chung của cả dân tộc.

[FONT=Times New Roman]Thứ ba, cho dù là tài liệu được lưu trữ ở hệ thống cơ quan lưu trữ nào đi chăng nữa cũng đều có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội và khoa học như nhau, đều được khai thác sử dụng phục vụ cho công việc chung của đất nước. Chính vì vậy, nên thống nhất về tổ chức giữa lưu trữ Đảng và lưu trữ Nhà nước, tổ chức thành một hệ thống cơ quan lưu trữ thống nhất từ trung ương đến địa phương, ở trung ương gọi là Tổng Cục lưu trữ, ở cấp tỉnh gọi là Cục lưu trữ, ở cấp huyện có Chi cục lưu trữ và ở cấp xã thì có kho hoặc bộ phận lưu trữ thuộc Văn phòng Ủy ban nhân dân. Thực hiện được việc này sẽ tiết kiệm ngân sách nhà nước, đơn giản được bộ máy các cơ quan làm việc và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành lưu trữ. Tuy nhiên khi thống nhất thành một hệ thống cơ quan lưu trữ thì phải có những quy định chặt chẽ về thời hạn giải mật đối với tài liệu quan trọng, quy định về những tài liệu hạn chế khai thác sử dụng và hủy tài liệu lưu trữ