TÓM TẮT

Cây đước đôi (Rhizophora apiculata Blume.) là cây có giá trị về kinh tế và môi

trường rất cao. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, rừng đước tại Khu Dự trữ sinh quyển

rừng ngập mặn Cần Giờ được xem là “lá phổi xanh của thành phố” với chức năng điều

hoà không khí, giảm ô nhiễm và hấp thu CO2 do các hoạt động công nghiệp thải ra.

Tuy nhiên, sau gần 30 năm phát triển rừng đước tại Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập

mặn Cần Giờ, TP Hồ Chí Minh đã xuất hiện dấu hiệu lụi tàn (Viên Ngọc Nam và cộng

sự, 2005). Vì vậy việc xây dựng chiến lược phát triển lâu dài đem lại hiệu quả kinh tế

và môi trường cao, vấn đề đánh giá tổng quát quỹ gene và mức độ đa dạng của quần

thể đước tại Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, TP Hồ Chí Minh được

xem là một việc làm cấp thiết. Song song với quá trình xác định đa dạng di truyền của

quần thể để từ đó có chiến lược cụ thể cho việc bảo vệ nguồn gene đối với cây đước

đôi, chúng ta cũng có thể tìm ra các chỉ thị phân tử (molecular marker) và phát triển

chúng thành những công cụ hữu hiệu cho phép rút ngắn thời gian của quá trình chọn,

tạo giống phục vụ cho công tác trồng rừng.

Những kết quả đạt được:

- Thu thập được 45 mẫu lá đước với những đặc điểm hình thái khác nhau.

- Xác định điều kiện tối ưu để bảo quản mẫu lá đước.

- Hoàn thiện quy trình ly trích DNA từ lá đước.

- Bước đầu xây dựng quy trình RAPD phù hợp cho cây đước. Qua thử nghiệm

trên primer 11 (OPN 06) và primer 5 (OPA 05) thì thấy primer 11 cho sản phẩm

thể hiện sự đa dạng về di truyền cao.

- Kết quả chạy RAPD với primer 5 chỉ cho 1 band đồng hình kích thước 600 bp.

Kết quả này không thể dùng để nghiên cứu sự đa dạng di truyền.

- Kết quả chạy RAPD với primer 11 cho trung bình 3,5 band/mẫu. Số lượng

band/mẫu không cao nhưng lại thể hiện rõ sự đa hình giữa các mẫu. Chúng tôi

thu được 8 band đa hình chiếm tỷ lệ 88,9% và 1 band đồng hình chiếm tỷ lệ

11,1%. Kết quả phân tích trên phần mềm NTSYS (Numercial Taxonomy

System) phiên bản 2.1, 7 mẫu đước được khảo sát được chia làm 2 nhóm chính

với khoảng cách phân nhóm là 0,41. Nhóm 1 gồm 6 mẫu: 78RA01, 78RA02,

79RA01, 80RA01, 80RA02, 91RA01. Đây là những mẫu đước được lấy từ

những cây trồng từ nguồn giống tại Cà Mau. Các cây này có hệ số đồng dạng di

truyền cao từ 0,66 – 0,89. Các cây trồng cùng năm có hệ số đồng dạng di

truyền là 0,89. Nhóm 2 chỉ có 1 mẫu 96RA01 được trồng từ nguồn giống tại

Cần giờ.

- Phân tích kết quả RAPD với primer 11 cho thấy đã có sự phân ly và lai chéo

giữa các cây đước đôi trong quần thể. Điều này sẽ làm phong phú thêm sự đa

dạng di truyền trong quần thể đước đôi tại rừng Cần Giờ.

MỤC LỤC

CHUƠNG TRANG

Trang tựa ii

Trang tựa tiếng Anh iii

Lời cảm tạ .iv

Tóm tắt .v

Mục lục vii

Danh sách các chữ viết tắt ix

Danh sách các hình x

Danh sách các bảng và sơ đồ .xi

PHẦN 1: MỞ ĐẦU . 1

1.1. Đặt vấn đề. . 1

1.2. Mục đích .2

1.3. Yêu cầu .2

1.4. Giới hạn của đề tài. .2

PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

2.1 Giới thiệu về Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ. .3

2.1.1 Vai trò của khu dự trữ sinh quyển. 3

2.1.2 Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ. .4

2.1.3 Cấu trúc của Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ . 7

2.1.4 Công tác quản lý Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ 8

2.2 Cây đước 11

2.2.1 Hình thái học. 12

2.2.2 Nơi sống và sinh thái. 13

2.2.3 Phân bố. . 13

2.2.4 Giá trị kinh tế . 13

2.2.5 Tình trạng hiện nay. 13

2.3 Quy trình ly trích DNA thực vật. 14

2.3.1 Định lượng DNA ly trích bằng phương pháp quang phổ 15

2.3.2 Định tính DNA ly trích bằng phương pháp điện di . 16

2.4 Polymerase Chain Reaction (PCR) . 17

2.4.1 Khái niệm. . 17

2.4.2 Thành phần và vai trò của các chất trong phản ứng PCR. 17

2.4.3 Nguyên tắc của phản ứng PCR 18

2.4.4 Ứng dụng của kỹ thuật PCR 19

2.4.5 ưu và nhược điểm của kỹ thuật PCR 19

2.4.5.1 ưu điểm của kỹ thuật PCR 19

2.4.5.2 Nhược điểm của kỹ thuật PCR 19

2.5 Một số DNA marker sử dụng trong nghiên cứu sự đa dạng di truyền. 19

2.5.1 Phân loại 19

2.5.2 Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP) . 20

2.5.3 Amplified Fragment Length Polymorphism (AFLP ) . 21

2.5.4 Microsatellite . 21

2.5.5 Kỹ thuật RAPD (Random Amplified Polymorphism DNA). . 22

2.5.5.1 Giới thiệu. 22

2.5.5.2 Ứng dụng của kỹ thuật RAPD . 24

2.5.6 Một số nghiên cứu về DNA marker trên cây đước. 25

2.6 Khái niệm đa dạng sinh học .27

2.7 Khái niệm đa dạng di truyền 28

PHẦN 3:VẬT LIỆU VÀ PHưƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM . 30

3.1 Thời gian và địa điểm thực hiện 30

3.1.1 Thời gian thực hiện. 30

3.1.2 Địa điểm thực hiện. . 30

3.2 Vật liệu thí nghiệm. 30

3.3 Phương pháp thí nghiệm. .31

3.3.1 Quy trình ly trích DNA. 31

3.3.1.1 Vật liệu dùng trong ly trích DNA 31

3.3.1.2 Quy trình ly trích DNA 34

3.3.1.3 Kiểm tra kết quả ly trích DNA. . 35

3.3.2 Thực hiện kỹ thuật RAPD. 36

3.3.2.1 Dụng cụ và hóa chất dung trong kỹ thuật RAPD 36

3.3.2.1 Bố trí thí nghiệm. . 37

PHẦN 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .41

4.1 Kết quả thu thập mẫu đước tại Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần

Giờ. 41

4.2 Bảo quản mẫu và hoàn thiện quy trình ly trích DNA. 42

4.2.1 Bảo quản mẫu. .42

4.2.2 Hoàn thiện quy trình ly trích. 43

4.3 Kết quả chạy RAPD 47

4.3.1 Thí nghiệm 1: Sử dụng primer 11 với chu kỳ nhiệt 1 .47

4.3.2 Thí nghiệm 2: Sử dụng primer 5 với chu kỳ nhiệt 2. 48

4.3.3 Thí nghiệm 3: Sử dụng primer 11 với chu kỳ nhiệt 2 .49

PHẦN 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ . 51

5.1 Kết luận. .51

5.2 Đề nghị. 52

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 53

PHỤ LỤC 5