1. Tính cấp thiết của đề tài

Công nghệ đơn bội, đặc biệt là các kỹ thuật nuôi cấy bao phấn, hạt phấn

tách rời và noãn chưa thụ tinh có ý nghĩa quan trọng đối với nghiên cứu di

truyền và chọn tạo giống (Bajaj, 1990; Khush và cs, 1996). Công nghệ này

cho phép tạo ra hàng loạt các dòng thuần đơn bội kép có khả năng cố định

ưu thế lai và khả năng kết hợp cao trong tạo giống ưu thế lai F1. Công nghệ

này còn cho phép rút ngắn thời gian tạo giống và đơn giản hoá quá trình

chọn giống. Ngoài ra, công nghệ đơn bội còn cho phép tạo ra nguồn tế bào

mô sẹo đơn bội, đơn bào hoặc nhị bội kép có khả năng tái sinh mạnh dùng

trong chuyển gen (Khush và cs, 1996).

ở nước ta, ngô là cây lương thực quan trọng thứ hai sau lúa. Năng suất

ngô của Việt Nam đã tăng đáng kể trong những năm qua nhờ hàng loạt các

giống ngô lai năng suất cao đã được đưa vào sản xuất. Tuy vậy, năng suất

ngô trung bình của nước ta còn thấp (34,9 tạ /ha - số liệu của năm 2004).

Theo tinh thần QĐ 09 của Chính phủ sản lượng ngô phải đạt 5 - 6 triệu tấn

trong giai đoạn 2006 - 2010, trong đó cần tăng tỷ lệ diện tích ngô lai lên 85

- 90% (Ngô Hữu Tình, 2005).

Để tạo được các giống ngô lai có năng suất cao, ổn định và thích nghi

với các vùng sinh thái khác nhau thì yêu cầu số một là phải có bố mẹ có độ

đồng hợp tử cao, khả năng kết hợp cao để thể hiện ưu thế lai cao. Theo

phương pháp truyền thống việc sản xuất các dòng thuần như vậy thường

đòi hỏi 6-8 thế hệ tự thụ để thu được mức đồng hợp tử mong muốn. Trong

khi đó sử dụng kỹ thuật đơn bội có thể rút ngắn việc tạo dòng thuần chỉ

còn 1 thế hệ (Lê Huy Hàm và cs, 2005).

Thực tiễn tạo giống ngô lai ở nước ta đang đòi hỏi phải có được nguồn

dòng thuần đa dạng phong phú, có khả năng kết hợp cao để sử dụng trong

chương trình phát triển giống ngô lai. Để đạt được mục tiêu này việc

nghiên cứu phát triển các phương pháp mới tạo dòng thuần là rất cần thiết.

Trên cơ sở những phân tích trên chúng tôi đã tiến hành thực hiện đề tài:

“Nghiên cứu phương pháp nuôi cấy noãn chưa thụ tinh trong ống

nghiệm để tạo dòng ngô đơn bội kép”.

2. Mục tiêu của đề tài

Xây dựng quy trình công nghệ nuôi cấy trong ống nghiệm noãn chưa

thụ tinh ở ngô nhằm tạo dòng đơn bội kép từ đó đề xuất quy trình tạo dòng

thuần phục vụ cho công tác chọn tạo giống ngô lai ở nước ta.

1

3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp các dẫn

liệu khoa học có giá trị về khả năng tạo dòng đơn bội kép bằng nuôi cấy

noãn chưa thụ tinh ở một số giống ngô Việt Nam. Kết quả nghiên cứu là tài

liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy về phương pháp tạo dòng

đơn bội kép ở ngô bằng nuôi cấy noãn chưa thụ tinh.

ý nghĩa thực tiễn: Xây dựng được quy trình tạo dòng đơn bội kép ở ngô

bằng phương pháp nuôi cấy noãn chưa thụ tinh và ứng dụng trong việc tạo

giống ngô lai.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đề tài tập trung nghiên cứu ở 25 giống ngô đại diện cho 5 nhóm giống

do Viện nghiên cứu ngô và Trung tâm khảo kiểm nghiệm giống cây trồng

cung cấp.

Nội dung nghiên cứu: tập trung nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng

đến nuôi cấy noãn chưa thụ tinh ở ngô, đánh giá mức độ bội thể, độ thuần

và một số tổ hợp lai sử dụng dòng tạo ra từ nuôi cấy noãn chưa thụ tinh.

5. Những đóng góp mới của luận án

Đề tài đã nghiên cứu khả năng tạo dòng đơn bội kép của một số giống

ngô bằng phương pháp nuôi cấy noãn chưa thụ tinh trong ống nghiệm.

Kết quả của đề tài làm cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện và xây dựng

quy trình tạo dòng đơn bội kép ở ngô bằng phương pháp nuôi cấy noãn

chưa thụ tinh trong ống nghiệm cũng như ứng dụng các dòng đơn bội kép

vào công tác chọn tạo giống ngô lai