?Mở đầu

1. Lý do chọn đề tài

* Lý do khoa học

Trong thời kì đổi mới, đất nước mở cửa hội nhập, giao lưu văn hóa quốc

tế, thì những gi¸ trị văn hóa truyền thống dân tộc đang có nguy cơ bị suy

thoái mai một dần và mất đi. Vì thế trong những năm gần đây, việc bảo tồn

và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc đã được các ban, ngành trong cả

nước chú trọng, quan tâm. Điều này được thể hiện râ qua nghị quyết của đại

hội lần thứ tư Ban chấp hành trung ương Đảng khóa VII: “ Văn hóa là nền

tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thóc đẩy kinh tế -

xã hội”. Đại hội lần thứ V Ban chấp hành trung ương Đảng khóa VIII cũng

đề ra nghị quyết về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến

đậm đà bản sắc dân tộc. Dựa trên nghị quyết của Trung ương, trong những

năm gần đây huyện uỷ, uỷ ban nhân dân, phòng văn hóa thông tin

huyện Lục Ngạn đã triển khai kế hoạch bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể.

Lục Ngạn là một huyện miền nói, nằm về phía Đông Bắc của tỉnh Bắc

Giang, có nhiều dân tộc anh em cùng chung sống như: Tày, Nùng, Dao, Cao

Lan, Sán Chí, Sán Dìu, Hoa (dân tộc Nùng gồm có 3 nhóm là Phàn

Slình,Nùng Inh và Nùng Cháo , trong đó nhánh Nùng Phàn Slình là đông

nhất). Ngoài những đặc điểm chung các dân tộc nói trên còn mang đậm

những nét riêng biệt

Nhánh tộc người Nùng Phàn Slình có hát sli (soong hao) rất phổ biến. Sli

là một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian, là trí thức trí tuệ tâm hồn trong

đời sống tinh thần của tộc người Nùng Phàn Slình. Là một hình thức hát giao

duyên đối đáp, kể chuyện, giao lưu, chúc tụng đậm chất trữ tình, thể hiện

tình yêu quê hương đất nước, yêu con người và giàu tình nhân ái, thể hiện

những tình cảm của con người với con người, con người với thiên nhiên để

cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Trải qua các thời kỳ lịch sử nó được nhiều thế hệ

nối tiếp và sáng tạo, lưu truyền và trở thành một loại hình nghệ thuật dân

gian được giữ gìn bền vững qua các thời đại.

Loại hình dân ca này trước đây rất thịnh hành và được bà con nhân dân

hát thường xuyên ở mọi nơi, mọi lúc. Nhưng từ thập kỷ 80 của thế kỷ XX

trở lại đây, hát sli (soong hao) của người Nùng Phàn Slình gần như bị lãng

quên trong đời sống xã hội. Những người hát và những người thuộc bài hát

còn lại đến nay hầu như không còn. Hát sli trở nên xa lạ đối với tầng lớp trẻ.

Vì vậy, việc nghiên cứu và bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, trong đó

có thể loại dân ca này là rất cần thiết. Công trình này không nằm ngoài

mục đích chung là làm thế nào để cho những bài ca và các thể loại hát sli

Nùng Phàn Slình được tồn tại và sống mãi trong đời sống văn hóa của đồng

bào dân tộc thiểu số trong huyện nói riêng và các nơi khác nói chung.

Việc nghiên cứu hát sli (soong hao) của người Nùng Phàn Slình nhằm

khơi dậy những giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống của dân tộc, góp

phần giữ gìn bản sắc văn hóa của người Nùng Phàn Slình nói riêng và dân

tộc Việt Nam nói chung. Chính vì vậy, là một sinh viên khoa Văn hóa du lịch

nên việc nghiên cứu,tìm hiểu để đưa ra được tiềm năng và giá trị của tục hát

sli đối với việc phát triển du lịch văn hóa ở Lục Ngạn (Bắc Giang) là một

việc làm rất cần thiết và hữu ích. Tuy khả năng của bản thân còn nhiều hạn

chế về kiến thức nhưng tôi vẫn mong muốn đem hết khả năng của mình để

nghiên cứu, góp phần bảo tồn và phát huy tác dụng của hát sli (soong hao)

của người Nùng Phàn Slình đối với hoạt động du lịch.

* Lý do thực tiễn.

Để tạo ra một nền kinh tế phát triển và hưng thịnh Đảng và nhà nước ta

đã có những chính sách nhằm khuyến khích phát triển kinh tế, đặc biệt để

tạo ra một nền kinh tế phát triển đồng bộ, Đảng và nhà nước ta đã quan tâm

đến việc phát triển kinh tế ở vùng cao, nơi có rất nhiều đồng bào dân tộc

thiểu số sinh sống. Việc phát triển kinh tế không tách rời với việc gìn giữ,

bảo tồn và phát huy những nền văn hóa riêng của từng tộc người. Mỗi tộc

người lại có những đặc điểm về văn hóa riêng, tạo nên sự đa dạng và muốn

không bị mai một thì việc nghiên cứu về nó là rất cần thiết.

Đặc biệt với vị trí địa lý thuận lợi, lại là nơi có nhiều di tích lịch sử văn

hóa, Lục Ngạn ở Bắc Giang sẽ là một điểm đến thú vị đối với du khách,

ở đây có một làn điệu rất nổi tiếng, gắn với những đặc trưng văn hóa của

người Nùng có thể phục vụ cho hoạt động du lịch. Vì vậy muốn phát triển du

lịch chúng ta cần phải nghiên cứu nó.

Tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: Tục hát sli của người Nùng đối với việc phát

triển du lịch văn hóa ở Lục Ngạn, Bắc Giang.

2.Tình hình nghiên cứu

Hát sli (soong hao) của người Nùng Phàn Slình hầu như chưa có ai sưu

tầm, nghiên cứu. Chỉ có một số ít các nhà nghiên cứu quan tâm đến và mới

chỉ mang tính chất là khảo sát, tìm hiểu. Các công trình nghiên cứu của các

tác giả đi trước mới dừng lại ở mức độ khái quát chung về văn hóa các dân

tộc trong tỉnh và huyện như :

- Di sản văn hóa Bắc Giang về văn hóa phi vật thể ( Bảo tàng Bắc Giang,

xuất bản năm 2006). Trong cuốn sách này các tác giả đã nói qua các làn điệu

dân ca của các dân tộc.

- Truyền thống văn hóa Thông tin huyện Lục Ngạn (Bắc Giang xuất bản

tháng 8 năm 2007). Cuốn sách này có nói về văn hóa các dân tộc trong

huyện trong đó có dân tộc Nùng.

- Địa chí Bắc Giang - phần văn hóa - xã hội các tác giả cũng nói về văn

hóa các dân tộc trong tỉnh.

-Sổ tay các dân tộc thiểu số.(Viện dân tộc học)

Thông qua những cuốn sách trên, nội dung của nó cũng đề cập tới nhiều

phong tục tập quán của các dân tộc thiểu số đang cư trú tại tỉnh cũng như tại

huyện, trong đó có dân tộc Nùng.

Trong những công trình kể trên, các tác giả chỉ mới liệt kê những vấn đề

chính về thành phần các dân tộc, phong tục tập quán, lời ca ở dạng tổng quát

chưa đi sâu vào vấn đề cụ thể. Các công trình trên cũng giúp cho người viết

nhìn vào vấn đề một cách cụ thể hơn.

3. Mục đích nghiên cứu

Khảo sát, điền dã ,tìm hiểu hệ thống các thể loại hát sli ( soonghao) của

người Nùng Phàn Slình ở huyện Lục Ngạn - Bắc Giang đi sâu vào lời ca,

cách hát, cấu trúc giai điệu, giá trị văn học dân gian nhằm cung cấp cho các

nhà nghiên cứu, những người làm công tác quản lý có thêm tài liệu về hát

dân ca sli ( soonghao) của người Nùng Phàn Slình.

Trên cơ sở tìm hiểu phân tích nguồn gốc, lịch sử phát triển, lề lối

tổ chức, quá trình diễn xướng, những đặc điểm cơ bản của dân ca sli (

soonghao) trong đời sống văn hóa cư dân vùng Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang.

Nghiên cứu đề tài này, tôi cũng muốn làm rõ thực trạng tồn tại của dân

ca sli ( soonghao) Nùng Phàn Slình trong thời đại hiện nay, tìm ra nguyên

nhân, từ đó làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất phương hướng bảo tồn

và phát huy giá trị, vai trò cuả hát sli ( soonghao) người Nùng Phàn Slình

trong xã hội.

Và điều quan trọng nhất là tôi muốn đưa ra những ý kiến của cá nhân

mình nhằm đưa tục hát sli trở thành một tài nguyên du lịch văn hoá phục

vụ cho hoạt động du lịch văn hóa của người dân ở Lục Ngạn nói riêng và cho

khách du lịch nói chung, và các lợi ích của việc phát triển loại hình du lịch

này.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Khóa luận chủ yếu đi sâu nghiên cứu sinh hoạt hát sli ( soonghao)

người Nùng Phàn Slình - một di sản văn hóa đã tồn tại phát triển qua nhiều

thế kỉ.

- Người Nùng không chỉ cư trú ở huyện Lục Ngạn mà còn con trú ở một

số xã thuộc huyện Lục Nam, Yên Thế, Sơn Động và một số tỉnh lân cận bao

gồm: Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Hà Giang .

Vì điều kiện không cho phép và khả năng có hạn nên em đi sâu nghiên

cứu dân ca hát sli ( soonghao) người Nùng Phàn Slình ở huyện Lục Ngạn -

Bắc Giang. (Chủ yếu là ở xã Kiên Lao)

5. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện luận văn đạt kết quả, tôi đã chọn và sử dụng các phương

pháp sau:

+ Lấy phương pháp điều tra, khảo sát, điền dã, sưu tầm các tài liệu

về hát sli ( soonghao) người Nùng Phàn Slình ở huyện Lục Ngạn làm phương

pháp chủ yếu.

+ Tiến hành ghi âm, kí âm một số bài dân ca tiêu biểu, những bài hát

có tiết tấu giai điệu, cách hát của người Nùng Phàn Slình huyện Lục Ngạn

tỉnh Bắc Giang.

+ Phương pháp liên ngành: hát dân ca sli ( soonghao) Nùng Phàn Slình

là hình thức sinh hoạt văn hóa tổng hợp, nhiều vấn đề trong đó có liên quan

đến xã hội học, sử học, dân tộc học, văn hóa học, nghệ thuật học ( văn học,

âm nhạc).

Vì thế người viết phải sử dụng phương pháp liên ngành để phân tích hát

sli (soonghao) Nùng Phàn Slình từ nhiều góc độ khác nhau.

+ Quá trình phân tích và tổng hợp, so sánh được thực hiện để tìm ra

những đặc điểm chung và riêng của dân ca sli ( soonghao) Nùng Phàn Slình.

+Phương pháp xã hội học: Dùng bảng hỏi xem họ có muốn phát triển

du lịch hay không? Và họ muốn phát triển như thế nào?

+Thu thập thư tịch, tư liệu có sẵn đã nghiên cứu về vấn đề mình đang

nghiên cứu, những tư liệu đã công bố.

+ Bước đầu phát hiện những nét đặc trưng của hát dân ca sli ( soong hao)

từ đó nhận biết được giá trị sáng tạo văn hóa của cư dân Nùng Phàn Slình

huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. Xác lập một hệ thống biện pháp, mô hình

nhằm bảo lưu, phát triển các giá trị của hát dân ca sli ( soong hao) Nùng

Phàn Slình trong đời sống văn hóa hiện nay của dân cư huyện Lục Ngạn,

tỉnh Bắc Giang.

6. Nội dung và bố cục khoá luận

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Phụ lục, nội dung của khoá luận đ-

ược trình bày trong 3 chương:

Chương 1: Khái quát về tự nhiên, xã hội và người Nùng ở Lục Ngạn.

Chương 2: Tục hát sli của người Nùng ở Lục Ngạn

Chương 3: Tiềm năng du lịch của tục hát sli ở Lục Ngạ