MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, kể từ buổi đầu dựng nước đến nay, vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân luôn giữ vị trí quan trọng hàng đầu. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, vấn đề nông nghiệp, nông thôn, nông dân càng có tầm quan trọng đặc biệt không chỉ đối với phát triển kinh tế- xã hội mà còn đối với việc ổn định chính trị đất nước.

Thực tiễn đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước cho thấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, giai cấp nông dân thực sự là một lực lượng hùng hậu, cùng với giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giải phóng dân tộc. Hiện nay, giai cấp nông dân nước ta chiếm 80% dân số cả nước, chiếm 71,7% tổng lao động toàn xã hội. Đây là giai cấp có tiềm năng rất to lớn của đất nước, đặc biệt tiềm năng về lao động, con người. Họ không chỉ là lực lượng lao động có vai trò quyết định đối với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nông thôn nói riêng mà còn là lực lượng cách mạng hùng hậu, góp phần quan trọng vào sự thành bại trong sự nghiệp xây dựng CNXH của cả dân tộc.

Trên thực tế, nông nghiệp và nông thôn nước ta đang đảm nhận trọng trách vô cùng lớn lao là đáp ứng nhu cầu về lương thực, thực phẩm cho hơn 76 triệu dân. Đồng thời nó còn có vai trò vô cùng quan trọng trong cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp; đẩy mạnh xuất khẩu; tạo thêm việc làm; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; mở rộng thị trường; tạo ra cơ sở vững chắc để nhanh chóng thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước.

Sau 15 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đã tạo nên những biến đổi quan trọng đánh dấu mét giai đoạn mới về vai trò vị trí của giai cấp nông dân và sự phát triển của nông nghiệp và nông thôn nước ta. Đặc biệt, chủ trương đưa kinh tế nông nghiệp vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), đưa nông nghiệp, nông thôn hội nhập nhanh chóng vào sự nghiệp CNH, HĐH kinh tế - xã hội của cả nước, làm thay đổi nhanh chóng bộ mặt kinh tế - xã hội nông thôn. Cùng với những biến đổi Êy, còng đang diễn ra quá trình biến đổi tâm lý nông dân. Đây là một quá trình rất phức tạp với sù thay đổi về tình cảm, tâm trạng, xúc cảm, động cơ, thái độ, nhu cầu, xu hướng tâm lý, niềm tin, ý chí; là sù tự điều chỉnh lại những mối quan hệ giữa cá nhân, tập thể và cộng đồng... của nông dân. Nó trực tiếp tác động, chi phối hành vi của người nông dân trong sản xuất, trong sinh hoạt thường ngày.

Những biến đổi trong tâm lý nông dân vừa là nhân tố tác động điều chỉnh hành vi hoạt động, quan hệ của người nông dân với tư cách là chủ thể của những biến đổi Êy vừa là sự phản ánh quá trình biến đổi kinh tế nông nghiệp và xã hội nông thôn.

Thực tế, khi chúng ta đã xác định rõ, trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn bằng con đường CNH, HĐH thì nguồn lực lớn nhất vẫn là nội lực từ mỗi người nông dân và toàn thể giai cấp nông dân; và trong nguồn lực Êy, trước hết phải kể đến tâm lý, ý thức của nông dân - động lực tinh thần trực tiếp nhất. Hơn nữa, ở nước ta, mỗi vùng, miền đều có các đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội khác nhau đã tạo nên tâm lý người nông dân ở mỗi vùng, miền không giống nhau, tâm lý nông dân miền Bắc khác với tâm lý nông dân ở miền Nam. Miền Bắc Việt Nam là nơi có lịch sử phát triển lâu đời, dân cư tập trung đông đúc, là cái nôi của lịch sử trồng lúa nước, trình độ thâm canh lúa nước của người nông dân ở đây cao hơn nhiều so với các vùng, miền khác trong cả nước. Hiểu được nông dân, nông thôn miền Bắc tức là chúng ta đã có cơ sở cơ bản và cần thiết để hiểu người nông dân Việt Nam nói riêng và xã hội Việt Nam nói chung, không chỉ trong việc ứng xử cộng đồng và tâm lý tập thể của người nông dân mà còn trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Chính vì vậy, vấn đề đặt ra hiện nay là những biến đổi tâm lý của nông dân miền Bắc xét từ cả hai góc độ tích cực và tiêu cực, tiên tiến và lạc hậu, cách mạng và bảo thủ rất cần quan tâm nghiên cứu để nhận diện chính xác, phát hiện những xu hướng chủ yếu