[FONT="]Đ[FONT="]ể[FONT="] ch[FONT="]ọ[FONT="]n m[FONT="]ộ[FONT="]t lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t tri[FONT="]ế[FONT="]t h[FONT="]ọ[FONT="]c và m[FONT="]ỹ[FONT="] h[FONT="]ọ[FONT="]c đ[FONT="]ượ[FONT="]c du nh[FONT="]ậ[FONT="]p và có [FONT="]ả[FONT="]nh h[FONT="]ưở[FONT="]ng r[FONT="]ộ[FONT="]ng rãi nh[FONT="]ấ[FONT="]t trong lý lu[FONT="]ậ[FONT="]n và sáng tác văn h[FONT="]ọ[FONT="]c [FONT="]ở[FONT="] mi[FONT="]ề[FONT="]n Nam Vi[FONT="]ệ[FONT="]t Nam nh[FONT="]ữ[FONT="]ng năm 1954-1975, có l[FONT="]ẽ[FONT="] nhi[FONT="]ề[FONT="]u ng[FONT="]ườ[FONT="]i s[FONT="]ẽ[FONT="] không ng[FONT="]ầ[FONT="]n ng[FONT="]ạ[FONT="]i ch[FONT="]ọ[FONT="]n ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa hi[FONT="]ệ[FONT="]n sinh. [FONT="]Ả[FONT="]nh h[FONT="]ưở[FONT="]ng đó th[FONT="]ể[FONT="] hi[FONT="]ệ[FONT="]n [FONT="]ở[FONT="] ch[FONT="]ỗ[FONT="] đây là trào l[FONT="]ư[FONT="]u, tuy lúc đ[FONT="]ậ[FONT="]m lúc nh[FONT="]ạ[FONT="]t, nh[FONT="]ư[FONT="]ng đã hi[FONT="]ệ[FONT="]n di[FONT="]ệ[FONT="]n g[FONT="]ầ[FONT="]n nh[FONT="]ư[FONT="] tr[FONT="]ọ[FONT="]n c[FONT="]ả[FONT="] m[FONT="]ộ[FONT="]t giai đo[FONT="]ạ[FONT="]n l[FONT="]ị[FONT="]ch s[FONT="]ử[FONT="] đen t[FONT="]ố[FONT="]i và ph[FONT="]ứ[FONT="]c t[FONT="]ạ[FONT="]p. [FONT="]Ả[FONT="]nh h[FONT="]ưở[FONT="]ng đó th[FONT="]ể[FONT="] hi[FONT="]ệ[FONT="]n c[FONT="]ả[FONT="] trên bình di[FONT="]ệ[FONT="]n lý lu[FONT="]ậ[FONT="]n l[FONT="]ẫ[FONT="]n trên bình di[FONT="]ệ[FONT="]n sáng tác, c[FONT="]ả[FONT="] trong gi[FONT="]ớ[FONT="]i chuyên môn l[FONT="]ẫ[FONT="]n trong đ[FONT="]ộ[FONT="]c gi[FONT="]ả[FONT="] ph[FONT="]ổ[FONT="] c[FONT="]ậ[FONT="]p, c[FONT="]ả[FONT="] trong nhà tr[FONT="]ườ[FONT="]ng l[FONT="]ẫ[FONT="]n ngoài nhà tr[FONT="]ườ[FONT="]ng. Đi[FONT="]ề[FONT="]u đó còn th[FONT="]ể[FONT="] hi[FONT="]ệ[FONT="]n [FONT="]ở[FONT="] ch[FONT="]ỗ[FONT="] đây là m[FONT="]ộ[FONT="]t [FONT="]ả[FONT="]nh h[FONT="]ưở[FONT="]ng đa chi[FONT="]ề[FONT="]u, có thu[FONT="]ậ[FONT="]n có ngh[FONT="]ị[FONT="]ch, có hi[FONT="]ệ[FONT="]n sinh và ph[FONT="]ả[FONT="]n hi[FONT="]ệ[FONT="]n sinh, có nh[FONT="]ữ[FONT="]ng s[FONT="]ả[FONT="]n ph[FONT="]ẩ[FONT="]m chính c[FONT="]ấ[FONT="]p và s[FONT="]ả[FONT="]n ph[FONT="]ẩ[FONT="]m th[FONT="]ứ[FONT="] c[FONT="]ấ[FONT="]p, có nh[FONT="]ữ[FONT="]ng đ[FONT="]ứ[FONT="]a con chính th[FONT="]ứ[FONT="]c l[FONT="]ẫ[FONT="]n “nh[FONT="]ữ[FONT="]ng ng[FONT="]ườ[FONT="]i con hoang”.

[FONT="]

Khi chính quy[FONT="]ề[FONT="]n Ngô Đình Di[FONT="]ệ[FONT="]m “ti[FONT="]ế[FONT="]p thu” mi[FONT="]ề[FONT="]n Nam t[FONT="]ừ[FONT="] tay th[FONT="]ự[FONT="]c dân Pháp, lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t tri[FONT="]ế[FONT="]t h[FONT="]ọ[FONT="]c ph[FONT="]ươ[FONT="]ng Tây mà ng[FONT="]ườ[FONT="]i Sài Gòn nghe nói đ[FONT="]ế[FONT="]n đ[FONT="]ầ[FONT="]u tiên không ph[FONT="]ả[FONT="]i là ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa hi[FONT="]ệ[FONT="]n sinh, m[FONT="]ặ[FONT="]c dù đây là lúc ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa này đang hình thành m[FONT="]ộ[FONT="]t trào l[FONT="]ư[FONT="]u sôi n[FONT="]ổ[FONT="]i [FONT="]ở[FONT="] Tây Âu. Lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t đ[FONT="]ượ[FONT="]c gia đình h[FONT="]ọ[FONT="] Ngô đ[FONT="]ề[FONT="] cao và qu[FONT="]ả[FONT="]ng bá lúc đó là ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa nhân v[FONT="]ị[FONT="] (Personnalisme) c[FONT="]ủ[FONT="]a Emmanuel Mounier.

Nh[FONT="]ư[FONT="]n[FONT="]g trong ti[FONT="]ế[FONT="]p nh[FONT="]ậ[FONT="]n c[FONT="]ủ[FONT="]a công chúng lúc đó, ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa này qu[FONT="]ả[FONT="] th[FONT="]ự[FONT="]c là m[FONT="]ộ[FONT="]t cái gì m[FONT="]ơ[FONT="] h[FONT="]ồ[FONT="]. M[FONT="]ộ[FONT="]t m[FONT="]ặ[FONT="]t, nh[FONT="]ữ[FONT="]ng cán b[FONT="]ộ[FONT="] tuyên truy[FONT="]ề[FONT="]n c[FONT="]ủ[FONT="]a “phong trào Cách m[FONT="]ạ[FONT="]ng qu[FONT="]ố[FONT="]c gia” do Ngô Đình Nhu l[FONT="]ậ[FONT="]p ra đã gi[FONT="]ớ[FONT="]i thi[FONT="]ệ[FONT="]u lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t c[FONT="]ủ[FONT="]a E. Mounier m[FONT="]ộ[FONT="]t cách phi[FONT="]ế[FONT="]n di[FONT="]ệ[FONT="]n: m[FONT="]ộ[FONT="]t lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t đi tìm con đ[FONT="]ườ[FONT="]ng th[FONT="]ứ[FONT="] ba không thi[FONT="]ế[FONT="]u thi[FONT="]ệ[FONT="]n chí nh[FONT="]ư[FONT="]ng cũng đ[FONT="]ầ[FONT="]y [FONT="]ả[FONT="]o t[FONT="]ưở[FONT="]ng đã b[FONT="]ị[FONT="] b[FONT="]ẻ[FONT="] qu[FONT="]ặ[FONT="]t m[FONT="]ộ[FONT="]t cách c[FONT="]ố[FONT="] ý sang con đ[FONT="]ườ[FONT="]ng th[FONT="]ứ[FONT="] nh[FONT="]ấ[FONT="]t đ[FONT="]ể[FONT="] thành m[FONT="]ộ[FONT="]t lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t ch[FONT="]ố[FONT="]ng C[FONT="]ộ[FONT="]ng s[FONT="]ơ[FONT="] l[FONT="]ượ[FONT="]c và thi[FONT="]ể[FONT="]n c[FONT="]ậ[FONT="]n. M[FONT="]ặ[FONT="]t khác, nh[FONT="]ữ[FONT="]ng ng[FONT="]ườ[FONT="]i trí th[FONT="]ứ[FONT="]c hi[FONT="]ể[FONT="]u bi[FONT="]ế[FONT="]t nh[FONT="]ấ[FONT="]t, tuy không th[FONT="]ể[FONT="] không h[FONT="]ưở[FONT="]ng [FONT="]ứ[FONT="]ng ch[FONT="]ủ[FONT="] tr[FONT="]ươ[FONT="]ng c[FONT="]ủ[FONT="]a m[FONT="]ộ[FONT="]t ch[FONT="]ế[FONT="] đ[FONT="]ộ[FONT="] mà lúc đó h[FONT="]ọ[FONT="] ch[FONT="]ư[FONT="]a nh[FONT="]ậ[FONT="]n ra đ[FONT="]ầ[FONT="]y đ[FONT="]ủ[FONT="] nh[FONT="]ữ[FONT="]ng nanh vu[FONT="]ố[FONT="]t tinh th[FONT="]ầ[FONT="]n c[FONT="]ủ[FONT="]a nó, h[FONT="]ẳ[FONT="]n cũng th[FONT="]ấ[FONT="]y ng[FONT="]ượ[FONT="]ng ngùng khi lên ti[FONT="]ế[FONT="]ng qu[FONT="]ả[FONT="]ng bá ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa này bên c[FONT="]ạ[FONT="]nh nh[FONT="]ữ[FONT="]ng cán b[FONT="]ộ[FONT="] tuyên truy[FONT="]ề[FONT="]n h[FONT="]ạ[FONT="]ng hai.

Không k[FONT="]ể[FONT="] nh[FONT="]ữ[FONT="]ng tài li[FONT="]ệ[FONT="]u tuyên truy[FONT="]ề[FONT="]n c[FONT="]ủ[FONT="]a “Trung tâm Nhân v[FONT="]ị[FONT="]” [FONT="]ở[FONT="] Vĩnh Long, ngay nh[FONT="]ữ[FONT="]ng công trình nghiên c[FONT="]ứ[FONT="]u v[FONT="]ề[FONT="] Mounier và ch[FONT="]ủ[FONT="] nghĩa nhân v[FONT="]ị[FONT="] lúc đó, nh[FONT="]ư[FONT="] H[FONT="]ọ[FONT="]c thuy[FONT="]ế[FONT="]t xã h[FONT="]ộ[FONT="]i nhân v[FONT="]ị[FONT="] c[FONT="]ủ[FONT="]a Lê Thành Tr[FONT="]ị[FONT="] (1956), Nh[FONT="]ữ[FONT="]ng nhà văn hoá m[FONT="]ớ[FONT="]i[FONT="] cu[FONT="]ả[FONT="] Nguy[FONT="]ễ[FONT="]n Nam Châu (1958), giá tr[FONT="]ị[FONT="] th[FONT="]ự[FONT="]c s[FONT="]ự[FONT="] còn l[FONT="]ạ[FONT="]i cũng r[FONT="]ấ[FONT="]t ít. Lý Chánh Trung t[FONT="]ừ[FONT="]ng phàn nàn r[FONT="]ằ[FONT="]ng d[FONT="]ướ[FONT="]i ch[FONT="]ế[FONT="] đ[FONT="]ộ[FONT="] Ngô Đình Di[FONT="]ệ[FONT="]m h[FONT="]ầ[FONT="]u nh[FONT="]ư[FONT="] không m[FONT="]ấ[FONT="]y ng[FONT="]ườ[FONT="]i hi[FONT="]ể[FONT="]u đ[FONT="]ượ[FONT="]c th[FONT="]ự[FONT="]c ch[FONT="]ấ[FONT="]t t[FONT="]ư[FONT="] t[FONT="]ưở[FONT="]ng Mounier, khi mà chính t[FONT="]ạ[FONT="]p chí Esprit do ông này sáng l[FONT="]ậ[FONT="]p l[FONT="]ạ[FONT="]i b[FONT="]ị[FONT="] c[FONT="]ấ[FONT="]m đoán [FONT="]ở[FONT="] đây. Cho nên, m[FONT="]ặ[FONT="]c dù có đ[FONT="]ề[FONT="] c[FONT="]ậ[FONT="]p [FONT="]ở[FONT="] ch[FONT="]ỗ[FONT="] này ch[FONT="]ỗ[FONT="] khác v[FONT="]ấ[FONT="]n đ[FONT="]ề[FONT="] con ng[FONT="]ườ[FONT="]i trong t[FONT="]ươ[FONT="]ng quan v[FONT="]ớ[FONT="]i y[FONT="]ế[FONT="]u t[FONT="]ố[FONT="] “nhân v[FONT="]ị[FONT="]”, y[FONT="]ế[FONT="]u t[FONT="]ố[FONT="] “c[FONT="]ầ[FONT="]n lao”, gi[FONT="]ớ[FONT="]i trí th[FONT="]ứ[FONT="]c Tây h[FONT="]ọ[FONT="]c [FONT="]ở[FONT="] mi[FONT="]ề[FONT="]n Nam lúc đó h[FONT="]ầ[FONT="]u nh[FONT="]ư[FONT="] gi[FONT="]ữ[FONT="] m[FONT="]ộ[FONT="]t thái đ[FONT="]ộ[FONT="] “kính nhi vi[FONT="]ễ[FONT="]n chi” v[FONT="]ớ[FONT="]i lý thuy[FONT="]ế[FONT="]t c[FONT="]ủ[FONT="]a Mounier. Ph[FONT="]ả[FONT="]i hai năm sau khi chính quy[FONT="]ề[FONT="]n Ngô Đình Di[FONT="]ệ[FONT="]m s[FONT="]ụ[FONT="]p đ[FONT="]ổ[FONT="], Lý Chánh Trung m[FONT="]ớ[FONT="]i vi[FONT="]ế[FONT="]t trên t[FONT="]ạ[FONT="]p chí Hành trình bài E. Mounier, con ng[FONT="]ườ[FONT="]i c[FONT="]ủ[FONT="]a đ[FONT="]ố[FONT="]i tho[FONT="]ạ[FONT="]i[FONT="](1), v[FONT="]ớ[FONT="]i l[FONT="]ờ[FONT="]i l[FONT="]ẽ[FONT="] n[FONT="]ồ[FONT="]ng nhi[FONT="]ệ[FONT="]t, trong ý h[FONT="]ướ[FONT="]ng hoà gi[FONT="]ả[FONT="]i nh[FONT="]ữ[FONT="]ng xung đ[FONT="]ộ[FONT="]t [FONT="]ở[FONT="] mi[FONT="]ề[FONT="]n Nam lúc đó, nh[FONT="]ằ[FONT="]m v[FONT="]ậ[FONT="]n đ[FONT="]ộ[FONT="]ng cho m[FONT="]ộ[FONT="]t cu[FONT="]ộ[FONT="]c “cách m[FONT="]ạ[FONT="]ng không c[FONT="]ộ[FONT="]ng s[FONT="]ả[FONT="]n” mà nh[FONT="]ữ[FONT="]ng ng[FONT="]ườ[FONT="]i ch[FONT="]ủ[FONT="] tr[FONT="]ươ[FONT="]ng t[FONT="]ạ[FONT="]p chí này đ[FONT="]ề[FONT="] xu[FONT="]ấ[FONT="]t.