PHẦN I: MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đổi mới giáo dục là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Để đổi mới nội dung, phương pháp dạy học có hiệu quả cao cần trang bị cho học sinh hệ thống kiến thức cơ bản vững chắc.Trên cơ sở đó học sinh biết vận dụng sáng tạo kiến thức giải quyết các vấn đề học tập và thực tiễn cuộc sống.

Mục tiêu của nhà trường phổ thông là trang bị kiến thức phổ thông cơ bản tương đối hoàn chỉnh để giúp học sinh nắm vững hiểu biết khoa học. Môn hóa học góp một phần quan trọng trong mục tiêu đào tạo ở trường phổ thông. Chương trình hóa học phổ thông bao gồm các khái niệm hoá học cơ bản ban đầu và dần phát triển những khái niệm đó, việc giảng dạy hóa học phổ thông phải chú ý đến nhiều khái niệm, axit – bazơ là một trong những khái niệm cơ bản, có tầm quan trọng đối với khoa học hóa học. Để hiểu và truyền thụ đầy đủ nội dung về sự hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ. Giáo viên cần nắm vững quá trình hình thành phát triển khái niệm này để đảm bảo việc giảng dạy có hiệu quả đáp ứng nhu cầu giáo dục.

Trong chương trình phổ thông khái niệm axit – bazơ được đề cập rất sớm ngay từ phần mở đầu về hóa học lớp 8 và được củng cố ở các lớp và cấp học tiếp theo. Khái niệm axit – bazơ trong chương trình phổ thông được hình thành và phát triển qua nhiều giai đoạn, là một trong những đề tài có tầm quan trọng đặc biệt.

Axit – bazơ là các hợp chất quan trọng và phổ biến, có nhiều ứng dụng trong đời sống, trong sản xuất và nghiên cứu khoa học.Các phản ứng xảy ra trong dung dịch thường liên quan đến khái niệmaxit – bazơ.

Khái niệm axit – bazơ và phản ứng axit – bazơ cho phép hệ thống hóa các hợp chất hóa học, phân loại các phản ứng các chất, giải thích các hiện tượng hóa học, chọn tác nhân phản ứng, chất xúc tác…

Sản phẩm tương tác axit – bazơ hoặc axit hay bazơ với hợp chất khác đều có ý nghĩa về mặt thực tiễn. Nhiều phản ứng hóa học về thực chất cũng là phản ứng axit – bazơ .

Việc hình thành khái niệm axit – bazơ ở phổ thông đạt hiệu quả cao khi người giáo viên nắm vững nội dung và hệ thống quá trình hình thành và phát triển khái niệm đó trong toàn bộ chương trình phổ thông. Đồng thời giáo viên sử dụng phương pháp dạy học có hiệu quả, giảng dạy có kế hoạch và lưu ý tới đặc điểm của từng giai đoạn để có một hệ thống bài tập cơ bản đa dạng phong phú theo các mức độ nhận thức khác nhau trong quá trình hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ.

Với những lí do trên, tôi chọn đề tài: „„Sưu tầm, xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học để hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học vô cơ trung học phổ thông (nâng cao)‟‟

2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Hệ thống bài tập hóa học hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học vô cơ THPT (nâng cao).

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

a. Mục đích nghiên cứu:

Nghiên cứu lựa chọn xây dựng hệ thống bài tập hóa học và phương pháp sử dụng chúng trong việc hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơtrong chương trình hóa học vô cơ THPT (nâng cao).

b. Nhiệm vụ nghiên cứu.

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quá trình hình thành khái niệm hóa học và ý nghĩa tác dụng của bài tập hóa học trong việc hình thành khái niệm hóa học cho học sinh bậc THPT.

- Phân tích chương trình sách giáo khoa phần hóa học vô cơ bậc THPTxác định nội dung và dung lượng khái niệm axit – bazơ .

- Lựa chọn, xây dựng hệ thống bài tập hóa học về axit – bazơ trong chương trình hóa học vô cơ THPT chương trình nâng cao.

- Nghiên cứu phương pháp sử dụng hệ thống bài tập trên để hình thànhkhái niệm axit – bazơ.

- Thực nghiệm sư phạm để xác định tính phù hợp của hệ thống bài tập trên và kiểm nghiệm tính hiệu quả của các đề xuất.

6. Phương pháp nghiên cứu

Sử dụng phối hợp các phương pháp sau:

- Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận.

- Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

- Phương pháp hội thảo chuyên đề, trao đổi kinh nghiệm.

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm và xử lý thông tin.

7. Giả thuyết khoa học

Trong dạy học hóa học nếu giáo viên xác định đúng nội hàm và ngoại diên của khái niệm đồng thời lựa chọn xây dựng được 1 hệ thống bài tập hóa học đa dạng phong phú ở các mức độ nhận thức khác nhau từ đó sử dụng chúng 1 cách hợp lí và áp dụng những biện pháp rèn luyện tích cực theo hướng dạy học tích cực, chúng ta có thể phát huy được tố chất, năng lực sángtạo, khả năng tư duy của học sinh. Từ đó nâng cao hiệu quả của việc dạy học.

8. Đóng góp mới của đề tài

- Phân tích quá trình hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học phổ thông.

- Xây dựng và sưu tầm: Hệ thống các bài tập cơ bản, nâng cao nhằm hình thành khái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học vô cơ trung học phổ thông (nâng cao).

- Đề xuất phương pháp sử dụng hệ thống bài tập trong việc hình thànhkhái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học phổ thông.

MỤC LỤC

PHẦN I: MỞ ĐẦU . 1

1. Lý do chọn đề tài .. 1

2. Khách thể nghiên cứu. 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .. 2

6. Phương pháp nghiên cứu.. 3

7. Giả thuyết khoa học 3

8. Đóng góp mới của đề tài .. 4

PHẦN II: NỘI DUNG.. 5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 5

1.1. Những cơ sở phương pháp luận của sự hình thành khái niệm

hóa học 5

1.1.1. Định nghĩa khái niệm .. 5

1.1.2. Cấu trúc của khái niệm 5

1.1.3. Cơ sở phương pháp luận hình thành khái niệm hoá học 6

1.1.4. Nguyên tắc hình thành khái niệm hoá học ở trường phổ thông . 8

1.2. Các giai đoạn quan trọng của sự hình thành khái niệm hoá

học . . 9

1.2.1. Sự hình thành khái niệm . 9

1.2.2. Sự phát triển khái niệm . 12

1.2.3. Sự liên kết các khái niệm . 13

1.3. Khái niệm axit-bazơ trong chương trình HHPT. .. 13

1.3.1. Khái niệm axit – bazơ trong chương trình THCS (Thuyết nguyên

tử, phân tử) . 13

1.3.2 Thuyết axit – bazơ của Areniuyt .. 16

1.3.3 Thuyết axit – bazơ của Bronstet và Lauri 17

1.3.5. Hằng số phân li axit và bazơ . 24

1.3.6. Khái niệm về pH, pK và chất chỉ thị axit-bazơ : 29

1.3.7. Dung dịch đệm . 32

1.3.8. Phản ứng axit-bazơ . 35

1.4. Bài tập hoá học [8, 23].. 45

1.4.1. Khái niệm bài tập hoá học. 45

1.4.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hoá học trong dạy học hoá học. . 45

KẾT LUẬN CHƯƠNG I 46

Chương 2:XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC VỀ AXIT – BAZƠ TRONG CHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC VÔ CƠ THPT (NÂNG CAO).. 48

2.1. Phân tích sự hình thành và phát triển khái niệm axit – bazơ trong chương trình hóa học phổ thông . 48

2.1.1 Sự hình thành khái niệm axit – bazơ ở cấp THCS. 48

2.1.2 Sự củng cố khái niệm axit – bazơ ở chương trình hóa học lớp 10

THPT . 52

2.1.3 Sự phát triển khái niệm axit – bazơ ở chương trình hóa học lớp 11

THPT. 53

2.1.4 Sự phát triển và củng cố khái niệm axit – bazơ ở chương trình hóa

học lớp 12 THPT. 55

2.2. Cơ sở xây dựng và sắp xếp bài tập .. 55

2.2.1 Căn cứ vào sự hình thành và phát triển khái niệm. 55

2.2.2 Căn cứ vào cấu trúc nội dung chương trình SGK THPT 56

2.2.3 Căn cứ vào cơ sở phân loại bài tập hóa học.. 56

2.3. Hệ thống bài tập hóa học. .. 56

2.3.1 Bài tập hình thành khái niệm axit – bazơ 56

2.3.2. Bài tập củng cố khái niệm axit-bazơ 77

2.3.3. Bài tập mở rộng khái niệm axit-bazơ.. 97

2.3.4. Bài tập tổng hợp khái niệm axit-bazơ . 116

2.4. Sử dụng hệ thống bài tập trong việc hình thành khái niệm axit-

bazơ : . 121

2.4.1. Sử dụng bài tập hoá học để hình thành khái niệm axit-bazơ : . 121

2.4.2.Sử dụng bài tập hoá học để phát triển các khái niệm về axit-bazơ :.. 127

2.4.3. Sử dụng bài tập hóa học để ôn tập, hệ thống hóa nội dung của khái niệm axit – bazơ 130

GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM SỐ 3 .. 131

BÀI 5: LUYỆN TẬP AXIT – BAZƠ – MUỐI 131

KẾT LUẬN CHƯƠNG II 139

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 141

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm . 141

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm . 141

3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm 141

3.3.1. Chọn đối tượng và địa bàn thực nghiệm sư phạm. 141

3.3.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.. 142

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm, phân tích, đánh giá.. 143

3.4.1. Xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm .. 143

3.4.2. Lập bảng, biểu và vẽ đồ thị đường lũy tích 144

3.5. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .. 159

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 161

TÀI LIỆU THAM KHẢO 163

PHỤ LỤC