Trung Quốc nhận thức về mình là một quá trình. Vào thời kỳ cận đại, Trung Quốc đã đi mất nửa thế kỷ mới bắt đầu hiểu được vai trò tạo nên sự chuyển mình của quốc gia. Công lao của phong trào Duy Tân Trung Quốc năm 1898 là nhận ra các nguyên nhân thua kém của Trung Quốc. Khang Hữu Vi có nhận định khá sắc sảo là: “Thái Tây mạnh, cái gốc không phải là vũ khí kỹ thuật mà là cách học của trí thức (kẻ sĩ) và tân pháp (tổ chức một chế độ xã hội mới)"1.

Khang Hữu Vi và các chiến hữu hướng tới Nhật với tấm gương tự cường có hiệu quả. Từ bài học thất bại của Trung Quốc trong cuộc chiến tranh Trung - Nhật (1894- 1895), với sự thất bại của hạm đội hải quân Trung Quốc trên eo biển Trung Quốc Triều Tiên, tuyên bố sự phá sản của phong trào Dương vụ; Phái Duy Tân đã đi một bước tiến mới về tư tưởng: phải cải cách toàn diện. Và tư tưởng đó đã khẳng định sự đòi hòi giải phóng tư tưởng. Nó tác động đến ngay cả vua Quang Tự và một số đại thần như Ông Đồng Hoà. Đối mặt với những thách thức lịch sử họ muốn tìm một con đường đi lên bắt kịp với thời đại, muốn tìm một con đường thoát hiểm.

Chiếu vua Quang Tự ngày 11-6-1898 đã nói rõ ý muốn cải cách và trách cứ các đại thần thủ cựu: “Theo các lão đại thần gánh vác lo lắng việc nước, khăng khăng phải giữ phép nước cũ, và lên án tân pháp, đòi phải phế bỏ. Mọi người bàn tán xôn xao, toàn những lời lẽ rỗng tuếch vô bổ. Thử hỏi tình hình đất nước ngày nay như vậy, nếu không luyện binh, quân lương có hạn, công nghệ không có thầy giỏi, thế mạnh yếu đã rõ, giàu nghèo cách biệt. Làm sao mà ổn định được triều chính, làm thế nào có quân đội giỏi, vũ khí tốt được?”2.

Công cuộc Duy Tân cải cách đã tiến hành trong 103 ngày. Và cuộc chính biến ngày 21-09-1898 đã kết thúc phong trào, các nhà Duy Tân hoặc bị bắt, bị xử tử, hoặc bỏ trốn ra nước ngoài. Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu phải chạy trốn ra nước ngoài. Trung Quốc lại phải mất nửa thế kỷ nữa mới được giải phóng và để đến được nhận thức cải cách hội lưu thế giới cũng còn phải 30 năm nữa (1949-1978).

Công cuộc Duy Tân Mậu Tuất và những nhận thức mới như là một mốc lịch sử về sự nghiệp giải phóng tư tưởng, mở đường hội nhập. Trung Quốc ngày nay tưng bừng phát triển đã phải trải qua từng bước dò đá qua sông, đã luôn phải kiểm nghiệm lại mình và đặt vấn đề kế thừa có phê phán và sáng tạo như một tiêu chí khoa học để tư duy.