Chương 1: Lý thuyết cơ bản về hợp đồng quyền chọn và các chiến lược quản trị

rủi ro bằng hợp đồng quyền chọn.

1.1Hợp đồng quyền chọn

1.1.1 Định nghĩa

Hợp đồng quyền chọn là hợp đồng cho phép người mua nó có quyền, nhưng không

bắt buộc, được mua hoặc được bán:

· Một số lượng xác định các đơn vị tài sản cơ sở

· Tại hay trước một thời điểm xác định trong tương lai

· Với một mức giá xác định ngay tại thời điểm thỏa thuận hợp đồng.

Tại thời điểm xác định trong tương lai, người mua quyền có thể thực hiện hoặc

không thực hiện quyền mua (hay bán) tài sản cơ sở. Nếu người mua thực hiện quyền

mua (hay bán), thì người bán quyền buộc phải bán (hay mua) tài sản cơ sở. Thời điểm

xác định trong tương lai gọi là ngày đáo hạn; thời gian từ khi ký hợp đồng quyền chọn

đến ngày thanh toán gọi là kỳ hạn của quyền chọn. Mức giá xác định áp dụng trong

ngày đáo hạn gọi là giá thực hiện (exercise price hay strike price).

1.1.2 Các loại quyền chọn

Quyền chọn cho phép được mua gọi là quyền chọn mua (call option), quyền chọn

cho phép được bán gọi là quyền chọn bán (put option).

· Quyền chọn mua trao cho người mua (người nắm giữ) quyền, nhưng không

phải nghĩa vụ, được mua một tài sản cơ sở vào một thời điểm hay trước một

thời điểm trong tương lai với một mức giá xác định.

· Quyền chọn bán trao cho người mua (người nắm giữ) quyền, nhưng không phải

nghĩa vụ, được bán một tài sản cơ sở vào một thời điểm hay trước một thời điểm trong

tương lai với một mức giá xác định. Đối với quyền chọn mua, ta có người mua quyền

chọn mua (holder) và người bán quyền chọn mua (writer). Đối với quyền chọn bán, ta

cũng có người mua quyền chọn bán và người bán quyền chọn bán. Một cách phân loại

khác là chia quyền chọn thành quyền chọn kiểu châu Âu (European options) và kiểu

Mỹ (American options).

· Quyền chọn kiểu châu Âu (European options) là loại quyền chọn chỉ có thể

được thực hiện vào ngày đáo hạn chứ không được thực hiện trước ngày đó.

· Quyền chọn kiểu Mỹ (American options) là loại quyền chọn có thể được thực

hiện vào bất cứ thời điểm nào trước khi đáo hạn. Quyền chọn có thể được dựa vào các

tài sản cơ sở như cổ phiếu, chỉ số cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, ngoại hối, kim loại quý

hay nông sản. Nhưng nhìn chung nếu phân theo loại tài sản cơ sở thì có thể chia quyền

chọn thành quyền chọn trên thị trường hàng hoá, quyền chọn trên thị trường tài chính

và quyền chọn trên thị trường ngoại hối.

1.1.3 Một số khái niệm liên quan.

Quyền chọn kiệt giá OTM: là quyền chọn mua (bán) trong đó giá tài sản, tỷ giá,

hay giá giao sau thấp (cao) hơn giá thực hiện.

Quyền chọn cao giá ITM: là quyền chọn mua (bán) trong đó giá tài sản, tỷ giá,

hay giá giao sau cao (thấp) hơn giá thực hiện.

Quyền chọn ngang giá ATM: là quyền chọn trong đó giá tài sản cơ sở hay hợp

đồng giao sau bằng với giá thực hiện.

Q uản trị rủi ro: là việc thực hiện các chiến lược làm tăng hoặc giảm rủi ro theo ý

muốn của nhà quản trị nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Nó bao gồm cả việc

đầu cơ, đánh cược trên sự thay đổi của giá. Trong bài nghiên cứu này ngoài ý nghĩa là

hạn chế rủi ro tỷ giá còn mà còn kinh doanh từ việc thực hiện các chiến lược đó.

1.2Các chiến lược quản trị rủi ro bằng quyền chọn

1.2.1 Chiến lược Butterfly

1.2.1.1Long butterfly

1.2.1.1.1 Long call butterfly

Chiến lược này thực hiện khi nhà đầu tư nghĩ rằng giá tài sản cơ sở sẽ không tăng

hoặc giảm giá quá nhiều trong tương lai. Đây là chiến lược giới hạn lỗ và lãi của nhà

đầu tư.

Mô tả chiến lược: Mua một quyền chọn mua với giá thực hiện thấp (OTM) X1, bán hai

quyền chọn mua với giá thực hiện trung bình (ATM) X2, mua một quyền chọn mua

với giá thực hiện cao (ITM) X3. Tất cả các quyền chọn đều có cùng thời gian đáo hạn

và cùng một tài sản cơ sở.

Lợi nhuận của chiến lược

π = [Max(0, ST – X1) – C1] – 2[Max(0, ST – X2) – C2] + [Max(0,ST – X3) – C3]

Chương 2: Phân tích việc thực hiện hợp đồng quyền chọn để quản trị rủi ro tỷ giá

ở Việt Nam hiện nay.

2.1Tình hình biến động tỷ giá ở Việt Nam.

Năm 2010, thị trường ngoại hối Việt Nam đã chứng kiến sự biến động mạnh của tỉ

giá USD/VND, ở một số thời điểm, tỉ giá USD/VND trên thị trường tự do đã tăng lên

rất mạnh. Trong năm 2010, NHNN đã thực hiện hai lần điều chỉnh tỉ giá. Lần thứ nhất

vào ngày 11/2/2010, tỉ giá USD/VND được điều chỉnh tăng từ mức 1 USD = 17.941

đồng lên mức 1 USD = 18.544 đồng, hay 3,36%. Lần thứ hai vào ngày 17/8/2010,

NHNN đã điều chỉnh tăng tỉ giá bình quân liên ngân hàng từ mức 1 USD = 18.544

đồng lên mức 1 USD = 18.932 đồng, tăng gần 2,1%, trong khi vẫn giữ nguyên biên độ

ở mức +/-3%. Dù vậy, chênh lệch giữa tỉ giá chính thức và tỉ giá trên thị trường tự do

vẫn ở mức cao.

Xét trong giai đoạn đầu năm 2011, tỷ giá cũng có nhiều biến động đáng chú ý, đặc biệt

là tỷ giá liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước công bố liên tục giảm, từ đỉnh cao

20.733 đồng hôm 19/4 xuống còn 20.673 đồng vào ngày 18/5. Trong khi đó, tỷ giá

công bố tại Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước vẫn hờ hững theo kiểu không muốn

mua mà cũng chẳng muốn bán cho các ngân hàng thương mại.

Qua biểu đồ ta thấy tỷ giá mua và bán ngoại tệ của Ngân hàng Ngoại thương Việt

Nam trong thời gian gần đây bất ngờ tăng cao dù tỷ giá liên ngân hàng do Ngân hàng

Nhà nước công bố vẫn trong xu thế giảm.

Nhìn chung, tỷ giá ở Việt Nam đã được kiểm soát nhưng mức độ biến động của tỷ

giá là rất đáng kể. Thực tế này đã tác động không nhỏ đến tâm lí, đời sống người dân,

đồng thời ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Đặc

biệt đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Điều này cho thấy rằng việc xây dựng

một công cụ có khả năng bảo hiểm rủi ro tỷ giá là rất cân thiết trong giai đoạn hiện

nay.

2.2 Những cơ hội để phát triển thị trường quyền chọn ngoại tệ ở Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay.

Từ sau khi gia nhập WTO, nền kinh tế đã có nhiều bước chuyển biến tích cực

hơn, tiềm năng phát triển của nền kinh tế còn rất lớn. Để khai thác tiềm năng này các

yêu cầu về minh bạch, cơ chế, chính sách thông thoáng, ngày càng được chú trọng

và thực hiện quyết liệt hơn.

Ngày nay, khi nền kinh tế ngày càng phát triển, tính cạnh tranh ngày càng cao,

vấn đề công khai hoá, minh bạch hoá thông tin thị trường, nền kinh tế ngày càng được

đòi hỏi, yêu cầu cao hơn. Việc thành lập thị trường quyền chọn nói chung và thị

trường quyền chọn ngoại tệ nói riêng ở Việt Nam sẽ giúp các hoạt động này sẽ giúp

các hoạt động này diễn ra nhanh và mạnh mẽ hơn. Khi đó, các nhà đầu tư sẽ có cơ hội

tiếp cận thị trường một cách công bằng hơn, chúng ta sẽ giảm được độc quyền, sự

phân biệt và giao dịch bí mật trong thị trường, đồng thời nâng cao hiệu quả trong hoạt

động quảng bá sản phẩm của các ngân hàng và các tổ chức tài chính.

Một mặt khác, ở Việt Nam chưa phải gánh chịu ảnh hưởng lớn từ một cuộc

khủng hoảng tài chính tiền tệ nào trên thế giới trước 2008, cơ chế quản lý các giao

dịch vốn những năm trước đây chủ yếu dựa vào cơ chế hành chính, tự phong toả là

chính, mức độ tự do hoá rất hạn chế nên việc áp dụng các công cụ option ngoại tệ

còn chưa trở thành công cụ cần thiết. Tuy nhiên, hiện nay nền kinh tế Việt Nam đã và

đang thực sự trở thành nền kinh tế thị trường đầy đủ, việc ảnh hưởng của nền tài chính

tế giới ngày càng sâu rộng, điển hình là sự ảnh hưởng của việc khủng hoảng tài chính

toàn cầu 2009 đã buộc các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước quan tâm nhiều hơn để

phát triển công cụ quyền chọn ngoại tệ để phòng ngừa rủi ro.

Tiếp theo là vấn đề về sự gia tăng ngày càng mạnh mẽ của dòng vốn nước

ngoài và Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và tương lai. Nhìn một cách tổng thể,

những năm gần đây sau khi gia nhập WTO, chỉ riêng doanh nghiệp nước ngoài đã,

đang và sẽ đưa vào Việt Nam một lượng ngoại tệ khổng lồ để đầu tư, đặc biệt là trong

giai đoạn 2007 – 2008. Trong số đó có không ít doanh nghiệp FDI chỉ bán hàng trong

nước, thu thu tiền đồng. Họ phải bán ngoại tệ ( chủ yếu là USD) thu VND để thanh

toán cho các chi phí, hoặc dùng lượng ngoại tệ này để nhập khẩu máy móc thiết bị từ

nước ngoài. Sau một thời gian, khi có lợi nhuận, họ chuyển tiền về nước và dùng VND

mua ngoại tệ chuyển ra Trong quá trình đó rủi ro tỷ giá là một điều luôn tìm ẩn đối

với các doanh nghiệp này. Khi đó, công cụ options ngoại tệ sẽ giảm thiểu đến mức

thấp nhất rủi ro tỷ giá nếu được sử dụng trong những trường hợp này, giúp các doanh

nghiệp tránh được thiệt hại do tăng hoặc giảm ngoại tệ ( nếu có). Như chúng ta đã biết,

việc sử dụng công cụ quyền chọn để phòng ngửa rủi ro tỷ đã trở nên phổ biến ở các

nước phát triển, vì vậy khi đầu tư vào Việt Nam, nhu cầu này sẽ ngày càng một lớn

hơn. Và ngược lại khi thị trường quyền chọn phát triển chắc chắn sẽ tạo ra nhiều cơ

hội hơn cho các dòng vốn đầu tư nước ngoài chảy vào Việt Nam.

Nói chung, tuy cho đến hiện nay, thị trường quyền chọn ở nước ta vẫn chưa

phát triển nhưng có một tiềm năng rất lớn trong giai đoạn sắp tới. Do đó việc thực hiện

xây dựng, ứng dụng hợp động quyền chọn trong giai đoạn hiện nay là rất đáng xem và

nghiên cứu thêm.

Chương 3: Các giải pháp để thúc đẩy việc sử dụng công cụ quyền chọn để quản

trị rủi ro tỷ giá ở các công ty xuất nhập khẩu ở Việt Nam hiện nay.

3.1 Các giải pháp vĩ mô của nhà nước.

Đối với nhà nước, để phát triển thị trường công cụ quyền chọn thì nhà nước cần có

những chính sách vĩ mô nhằm xây dựng một thị trường hoàn chỉnh.

· Xây dựng các văn bản luật hoàn chỉnh.

Trước tiên là xây dựng hệ thống văn bản pháp luật hoàn chỉnh, một văn bản pháp

luật cho các công cụ phái sinh nói chung và các điều khoản hướng dẫn cho công cụ

quyền chọn nói riêng. Một văn bản pháp luật cho việc này cần đòi hỏi: thứt nhất là

ngăn chặn việc lợi dụng các công cụ quyền chọn để thực hiện các hành vị làm méo mó

thị trường, không dùng với mục đích nguyên thuỷ của nó là quản trị rủi ro. Thứ hai là

văn bản đó phải chặt chẽ, nhưng cung phải đủ độ thông thoáng nhằm thu hút các

doanh nghiệp tham gia. Thứ ba, nó phải phù hợp theo cơ chế thị trường.

Hiện nay vấn đề các ngân hàng thương mại và khách hàng lợi dụng công cụ quyền

chọn để thoả thuận mua bán ngoại tệ theo giá chợ đen. Việc này thực hiện được do đặc

điểm thoả thuận phí quyền chọn. Nhưng chúng ta không thể dùng các văn bản luật để

ngăn cản hoạt động này, việc làm cần thiết hơn của nhà nước là làm giảm sự chên lệch

giữa tỷ giá quy định và tỷ giá chợ đen. Nếu hạn chế hoạt động của thị trường quyền

chọn sẽ làm ảnh hưởng đến thu hút đầu tư, làm tăng rủi ro của các doanh nghiệp xuất

nhập khẩu. Từ đó ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế nói chung.

· Điều hành tốt kinh tế vĩ mô

Về cơ chế tỷ giá, Việt Nam cần thực hiện một cơ chế tỷ giá linh hoạt hơn nữa phù

hợp với thị trường. Trong giai đoạn hiện nay, kinh doanh ngoại tệ trên thị trường chợ

đen là không được cho phép nhưng nó vẫn luôn tồn tại vì có sự chên lệch lớn giữa thị

trường và theo quy định. Do đó đễ thị trường quyền chọn phát triển đúng nghĩa của nó

thì vấn đề tỷ giá là rất quan trọng, tuy cơ chế tỷ giá có quản lý nhưng phải quản lý linh

hoạt theo thị trường. Việc này vốn không phải dể nên cần được đầu tư quản lý hơn

nữa.

Thứ hai, là tạo điều kiện thu hút đầu tư, tạo thông thoáng cho mậu dịch quốc tế.

Các quy định về mua bán ngoại tệ phải được thông thoáng hơn. Các mức thuế cũng

cần có những sửa đổi để khuyến khích xuất khẩu. Đồng thời chính phủ cần thực hiện

các chính tài chính tiền tệ thích hợp, tạo niềm tin cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu

phát triển kinh doanh.

· Thực hiện các bước để tiến tới thành lập một sàn giao dịch options niêm yết

tập trung.

Ngoài các giải pháp cho sự phát triển thị trường quyền chọn ngoại tệ nói chung ở

trên, để thị trường quyền chọn thực sự phát triển và trở thành một trong những trụ cột

của thị trường tài chính, khi thị trường quyền chọn và các giao dịch quyền chọn đạt

đến độ chín mùi cần thiết, bên cạnh một thị trường quyền chọn phi tập trung (OTC)

vẫn đang tồn tại, nhà nước cần tiến hành tham khảo, học hỏi kinh nghiệm từ các sàn

giao dịch quyền chọn lớn trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ, để thành lập một sàn giao

dịch quyền chọn tập trung chính thức (giống như một sàn giao dịch chứng khoán niêm

yết tập trung) như ở các nước có thị trường tài chính phát triển, với các tài sản cơ sở ở

đây có thể là cổ phiếu, trái phiếu, ngoại tệ, chỉ số chứng khoán, vàng, lãi suất . Điều

này sẽ làm tăng tính thanh khoản, khối lượng giao dịch trên thị trường quyền chọn

cũng như thị trường các tài sản cơ sở, đặc biệt là thị trường ngoại hối dần dần tiến đến

chuyên nghiệp hóa, tạo thuận tiện, phổ biến và đưa thị trường quyền chọn trở thành

một một trong những thị trường thiết yếu trên thị trường tài chính.

Việc xây dựng hệ thống kỹ thuật công nghệ cho sàn giao dịch quyền chọn tập trung

đòi hỏi sự đầu tư lớn và đồng bộ. Các nhà quản lý có thể dựa vào kinh nghiệm xây

dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật công nghệ cho sở giao dịch chứng khoán và tham khảo

từ các sàn giao dịch quyền chọn tập trung ở các nước, kết hợp với khả năng, tình hình

thị trường hiện tại để trang bị hệ thống kỹ thuật công nghệ phù hợp với điều kiện nước

ta. Các hệ thống lưu ký, giao dịch, thanh toán bù trừ, hệ thống kết nối với các thành

viên (ngân hàng thương mại môi giới quyền chọn) cần được trang bị đồng bộ, thống

nhất, giúp đơn giản hóa các qui trình giao dịch, đồng thời tăng tính chính xác, thanh

khoản và độ an toàn cho các nhà đầu tư tham gia thị trường