MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....... 1

Chương 1:TỔNG QUAN TÌNH HÌNH VIỆC NGHIÊN CỨU VÀ SỬ DỤNG TRẮC NGHIỆM TRONG DẠY HỌC ..... 7

1.1. Lược sử nghiên cứu của khoa học trắc nghiệm .... 7

1.2. Những khái niệm cơ bản về kiểm tra - đánh giá kết quả học tập 16

1.3. Vai trò và xu hướng đổi mới của kiểm tra - đánh giá .... 16

1.4. Các nguyên tắc đánh giá 24

Chương 2: QUY TRÌNH XÂY DỰNG CÂU NHIỄU CỦA TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN (MCQ) TRONG DẠY HỌC PHẦN DI TRUYỀN (SH 12) ... 27

2.1. Phân tích cấu trúc nội dung phần Di truyền học (sinh học 12) ... 27

2.2. Quy trình xây dựng câu nhiễu của trắc nghiệm khách quan (MCQ) trong dạy học sinh học 12 phần di truyền học ..... 29

2.3. Kĩ thuật viết câu nhiễu trong trắc nghiệm khách quan MCQ ..... 33

2.4. Mối liên hệ giữa câu nhiễu với độ khó và độ phân biệt .. 43

2.5. Nghiên cứu lí thuyết kiểm định độ khó độ phân biệt của câu nhiễu trong trắc nghiệm khách quan. .... 43

2.6. Độ khó và độ phân biệt của câu hỏi trắc nghiệm MCQ .. 44

2.7. Phương pháp kiểm định độ khó của câu trắc nghiệm MCQ . 48

2.8. Phương pháp kiểm định độ phân biệt của câu trắc nghiệm MCQ ..... 48

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .. 52

3.1. Mục đích thực nghiệm ... 52

3.2. Nội dung thực nghiệm ... 52

3.3. Thời gian - Địa điểm - Đối tượng thực nghiệm.. 55

3.4. Cách tiến hành ... 55

BẢNG KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH ĐỘ KHÓ VÀ ĐỘ PHÂN BIỆT

CỦA 150 CÂU HỎI MCQ THỰC NGHIỆM . 57

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 65

A. KẾT LUẬN .. 65

B. ĐỀ NGHỊ 66

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Xuất phát từ quan điểm đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá

Trong điều kiện hiện nay, để hoà cùng với sự phát triển như vũ bão của nền văn minh hiện đại, sự phát triển toàn diện của khoa học kĩ thuật trên thế giới, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ, đó là một thách thức lớn của toàn ngành giáo dục Việt Nam. Nhiệm vụ trước mắt phải tìm được giải pháp hữu hiệu, bước đi hợp lý để đưa nền giáo dục tiến lên tránh được nguy cơ tụt hậu so với các nền giáo dục trong khu vực, đáp ứng nhu cầu nhân lực của nước nhà. Với tư cách sẽ là yếu tố quyết định cho sự phát triển xã hội, nền GD cần phải đổi mới để đáp ứng những xu hướng lớn đó. Muốn vậy, GD phải dựa trên bốn trụ cột, đó là: học để biết; học để làm; học cùng chung sống; học để tự khẳng định mình .

Trong suốt một thời gian dài vừa qua, toàn ngành giáo dục đã và đang thực hiện đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Cụ thể đã có rất nhiều hội nghị, hội thảo ở các cấp lãnh đạo Bộ, Ngành viết và bàn về các vấn đề đổi mới giáo dục bao gồm: đổi mới về chương trình nội dung, cơ sở vật chất, sách, thiết bị, kiểm tra đánh giá, cơ chế thi cử...trong đó, kiểm tra đánh giá là một thành tố rất quan trọng trong quá trình giáo dục nói chung và dạy học nói riêng, đây là một khâu có ý nghĩa quyết định lớn trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Trang bị cho giáo viên những kĩ thuật kiểm tra đánh giá là một việc làm cần thiết trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay.

Kiểm tra là hình thức và là phương tiện góp phần vào quá trình đánh giá. Thông qua kết quả của các loại bài kiểm tra, giáo viên sẽ có những thông tin cần thiết để xác định thành tích học tập của học sinh đồng thờiphát hiện những mặt đã đạt được và những mặt chưa đạt được từ đó điều chỉnh qua kiểm tra nhằm thúc đẩy quá trình dạy và học .

1.2. Xuất phát từ thực trạng sử dụng trắc nghiệm khách quan trong dạy học

Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã hình thành một số hệ thống phương pháp và kỹ thuật đánh giá có thể sử dụng thích hợp với mục đích, đối tượng đánh giá, điều kiện tiến hành đánh giá. Trong hệ thống đó không thể không kể đến phương pháp trắc nghiệm khách quan (TNKQ). Phương pháp TNKQ đã khắc phục được những nhược điểm của phương pháp tự luận, đáp ứng được yêu cầu cung cấp thông tin phản hồi một cách chi tiết ở từng thành phần và mức độ kiến thức khác nhau trong một thời lượng nhất định. Ngoài ra, TNKQ còn có thể sử dụng để hướng dẫn và giải quyết các vấn đề ở khâu dạy bài mới, ôn tập, củng cố, nâng cao. Đặc biệt TNKQ còn giúp cho người học tự học, tự KT-ĐG kết quả học tập của mình một cách rất có hiệu quả. Vì vậy, trong những năm gần đây, TNKQ ngày càng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam.

Hiện nay các GV trung học phổ thông nói chung, GV Sinh học nói riêng đều đã áp dụng hình thức kiểm tra TNKQ trong dạy học. Có nhiều dạng câu hỏi TNKQ nhưng dạng câu hỏi nhiều lựa chọn (Multiple Choice Question - MCQ) được sử dụng nhiều hơn cả vì dạng câu hỏi này có nhiều ưu điểm. Tuy nhiên trong thực tế, GV còn gặp nhiều khó khăn mà chủ yếu ở khâu chuẩn bị câu trắc nghiệm. Việc viết câu TNKQ đòi hỏi người GV không chỉ có trình độ chuyên môn sâu mà còn phải nắm được kĩ thuật viết trắc nghiệm. Hiện nay môn học về KT-ĐG chưa được triển khai đồng bộ ở các cơ sở đào tạo GV nên phần lớn GV đều xây dựng câu hỏi một cách tự phát. Đã có rất nhiều sách tham khảo về TNKQ nhưng chưa có sách viết về kĩ thuật xây dựng câu hỏi TNKQ đặc biệt là kĩ thuật gây nhiễu trong câu TNKQ. Như vậy, việc trang bị cho các GV kĩ thuật viết câu trắc nghiệm vàtự kiểm định các câu TNKQ là điều rất cần thiết. Việc làm này không chỉ có tác dụng nâng cao độ giá trị, độ tin cậy của bài trắc nghiệm mà còn góp phần hoàn thiện các bộ đề kiểm tra TNKQ hiện có.

1.3. Xuất phát từ nhữ ng ưu điểm của trắc nghiệm k hách q ua ntrong dạy học

Từ 2006 Bộ Giáo dục đã thực hiện chuyển đổi từ hình thức thi tự luận sang hình thức thi trắc nghiệm khách quan (TNKQ) trong kì thi tốt nghiệp THPT, kì thi đại học và cao đẳng ở một số môn lý, hoá, sinh, anh. Trắc nghiệm khách quan có một số ưu điểm sau:

Thứ nhất: thí sinh không thể học tủ

Thi trắc nghiệm khách quan (TNKQ) có ưu điểm là đánh giá phạm vi kiến thức rộng hơn hình thức thi tự luận. Thi tự luận, mỗi câu hỏi, bài tập có thể rơi vào một vấn đề nào đó. Đề bài có tổng hợp đi c hăng nữa vẫn có xác suất “trúng tủ”. Đề thi TNKQ có từ 40 đến 50 câu hỏi có thể phủ kín phạm vi kiến thức của một môn học trong chương trình.Vì vậy thi bằng TNKQ, thí sinh phải học một cách toàn diện không được bỏ qua bất cứ kiến thức cơ bản nào có trong chương trình.

Thứ hai: Thí sinh không thể quay cóp

Thi TNKQ với phạm vi bao quát rộng của đề thi, thí sinh khó có thể chuẩn bị tài liệu để quay cóp. Các đề thi trắc nghiệm, nếu chỉ nhìn lướt qua thì rất khó phân biệt được sự khác nhau giữa các đề vì sử dụn g các phần mềm đảo đề, máy tính đã giúp xáo trộn thứ tự các câu hỏi trắc nghiệm và các phương án trả lời, thí sinh ngồi gần nhau sẽ nhận được các đề thi khác biệt nhau về mã đề và phải chọn phương án trả lời hoàn toàn khác nhau. Nếu xây dựng được kỹ thuật viết câu hỏi TNKQ với một câudẫn, thay đổi các câu nhiễu mục tiêu nâng mức độ khó của đề TNKQ thì lại càng rất khó có thể cóp bài của nhau được.

Thứ ba: Thí sinh không thể tồn tại may rủi

Với một đề thi tự luận còn có thể gặp may rủi do trúng tủ, lệch tủ. Còn với đề thi TNKQ, may rủi hầu như hoàn toàn không xảy ra. Đối với loại câu trắc nghiệm bốn phương án, nếu chọn ngẫu nhiên xác suất đúng tối đa chỉ được 25%. Nhưng, tần suất trả lời đúng đạt tối đa của xác suất này cũng chỉ là khoảng 25% câu hỏi thì theo cách chấm điểm TNKQ thông thường với đề thi chuẩn, làm đúng 25% số câu hỏi vẫn sẽ chỉ đạt ở ngưỡng lân cận với điểm không.

Thứ tư: Thí sinh không thể ôn thi cấp tốc

Thí sinh cần tích lũy kiến thức một cách toàn diện, nắm vững toàn bộ kiến thức cơ bản. Muốn làm như vậy phải học theo kiểu “mưa dầm thấm lâu” chứ không thể dựa vào luyện thi cấp tốc, nhồi nhét kiến thức trong thời gian ngắn. Để làm bài thi trắc nghiệm hiệu quả, thí sinh cần rèn luyện kỹ năng tư duy và khả năng vận dụng kiến thức bởi thi trắ c nghiệm đòi hỏi thí sinh phải xử lý nhanh hơn khi làm bài trắc nghiệm để tiết kiệm thời gian.

Từ những lí do trên, tôi chọn đề tài luận văn là: Nghiên cứu kỹ thuật viết câu nhiễu của trắc nghiệm khách quan (MCQ) trong dạy học sinh học, phần di truyền học (Sinh học 12).

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu kĩ thuật viết câu nhiễu của trắc nghiệm khách quan (MCQ), để góp phần nâng cao chất lượng của bài kiểm tra, trong dạy học sinh học phần di truyền học (SH 12).

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Kĩ thuật viết câu nhiễu trong trắc nghiệm

khách quan (MCQ).

- Khách thể nghiên cứu: Quá trình kiểm tra – đánh giá trong dạy học sinh học 12 ở trường THPT.

4. Giả thuyết khoa học

Nếu xác định được kĩ thuật viết câu nhiễu sẽ làm thay đổi độ khó độ

phân biệt của câu TNKQ.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về kỹ thuật viết câu trắc nghiệm khách quan

(MCQ) đặc biệt là các phương án nhiễu trong dạy học sinh học.

- Phân tích mối quan hệ giữa câu nhiễu với câu dẫn và đáp án đúng để thấy được vai trò của kĩ thuật gây nhiễu liên quan đến độ khó độ phân biệt của trắc nghiệm khách quan (MCQ).

- Đề xuất kĩ thuật viết các câu nhiễu (mồi nhử) của câu trắc nghiệm khách quan MCQ phần di truyền học (Sinh học 12)

- Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra kết quả nghiên cứu.

6. Giới hạn nghiên cứu

- Nghiên cứu kĩ thuật xây dựng câu nhiễu của trắc nghiệm khách quan

MCQ trong dạy học sinh học phần di truyền học (Sinh học 12).

7. Những đóng góp mới của luận văn

- Bước đầu xây dựng kĩ thuật viết câu nhiễu, phân tích mối liên hệ giữa câu nhiễu với câu dẫn và câu đáp án đúng của câu hỏi TNKQ (MCQ) trong dạy học sinh học. Từ đó có thể áp dụng rộng rãi cho tất cả các môn học khác ở trường THPT khi áp dụng TNKQ (MCQ) trong kiểm tra đánh giá.

8. Phương pháp nghiên cứu

*Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

- Nghiên cứu một số văn bản nghị quyết của Đảng và Nhà nước, Bộ GD-

ĐT về chương trình SGK nói chung và môn sinh học nói riêng ở bậc THPT.

- Nghiên cứu các văn bản quy định về kiểm tra đánh giá học sinh THPT

của Bộ GD-ĐT.

- Tham khảo các giáo trình, các luận án, luận văn, các bài báo và các tài liệu có liên quan đến trắc nghiệm trong kiểm tra đánh giá.

- Nghiên cứu nội dung chương trình SGK sinh học bậc THPT nói chung và sinh học 12 nói riêng.

* Phương pháp điều tra sư phạm

Sử dụng phiếu điều tra để tìm hiểu tình hình sử dụng hình thức kiểm tra

TNKQ và các câu trắc nghiệm dạng MCQ trong dạy học sinh học 12.

* Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi và tính hiệu quả của phương án đề xuất.

* Phương pháp thống kê toán học

Thu thập số liệu, sử dụng toán thống kê phân tích số liệu và rút ra kết luận.