Văn chương truyền thống dân tộc luôn mang trên mình một sứ mệnh cao cả. Đó là phương tiện chuyên chở đạo đức, truyền bá tư tưởng “văn dĩ tải đạo”, “thi dĩ ngôn chí”. Còn văn chương hiện đại đặc biệt là tiểu thuyết hiện đại Việt Nam lại quan niệm: Văn chương là một trò chơi vô tăm tích. Chúng ta nên hiểu thế nào về quan niệm này? Và quan niệm mới này có gì tiến bộ, khác biệt so với quan niệm cũ? Trên cơ sở tham khảo ý kiến của người đi trước, chúng tôi muốn bàn một cách ngắn gọn trên tinh thần khái quát nhất về vấn đề.

Sau năm 1975, văn học nước ta đứng trước một sự chuyển biến mạnh mẽ. Chiến tranh đã thuộc vào lịch sử, con người rời hẳn chiến trận trở về với cuộc sống đời thường với những lo toan thường nhật. Nhà văn cảm thấy hụt hẫng vì nhận thấy sự lệch pha giữa nhà văn và bạn đọc. Còn công chúng không hào hứng đón nhận những tác phẩm viết về người anh hùng, về lịch sử vinh quang của sự thắng lợi như trước. Văn học đứng trước một yêu cầu cấp thiết là phải đổi mới. Mặt khác các nhà văn Việt Nam tiếp thu quan điểm của văn học hiện đại thế giới mà một trong những người đưa ra quan niệm lí thuyết về văn chương là Milan Kundera. Trong một bài chuyên luận viết về đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại ông đã nói: “Một trong những tiếng gọi thôi thúc sự phưu lưu của tiểu thuyết hiện đại là tiếng gọi của trò chơi”. Lí thuyết này như một mâu thuẫn đối kháng với xu hướng xem nghệ thuật như một khoa học, hay hệ tư tưởng. Tiểu thuyết “tiếng gọi của trò chơi” thực chất chỉ là cách nói nhấn mạnh “sáng tác nghệ thuật vốn hoà quện hữu cơ hoạt động có chủ đích và hoạt động trò chơi”. Nói cách khác nghệ thuật không chỉ là mô hình để nhận thức hiện thực mà còn là một trò chơi cuộc sống. Tiếp thu tinh thần này, các cây bút tiểu thuyết Việt Nam hiện đại ngày càng tỏ ra hứng thú với “tiếng gọi của trò chơi”. Huy Quang coi văn chương là “trò chơi của con người ta cả”, Phan Thị Vàng Anh cũng coi viết văn là một cuộc chơi và “không được chơi ẩu vì chơi với nhiều người. Hơn nữa đây là một trò chơi nguy hiểm”. Nhưng người đầu tiên đưa ra quan niệm này ở Việt Nam là Phạm Thị Hoài (Tiểu luận: Một trò chơi vô tăm tích – báo văn nghệ2,1990). Nếu các cây bút tiểu thuyết truyền thống kể chuyện theo cách hư cấu nhưng làm sao tạo cho người đọc tin vào những điều mình kể thì ở tiểu thuyết hiện đại lại cố ý để lộ phần hư cấu để vừa gây giãn cách với người đọc, vừa gây ngờ vực trong họ. Ta nhận ra điều này ở nhiều tiểu thuyết như: Thiên thần sám hối của Tạ Duy Anh; Thiên sứ của Phạm Thị Hoài; Thoạt kì thuỷ của Nguyễn bình Phương… Trong đó “Thiên sứ” là tác phẩm đầu tiên áp dụng lí thuyết này một cách thành công nhất tạo ra một “món lạ” với khẩu vị người đọc Việt Nam.