Tác giả Đỗ Hữu Châu trong giáo trình Từ vựng - ngữ nghĩa tiếng Việt có viết: “khi nói không phải chỉ có một yêu cầu duy nhất là nói ra được đúng sự vật, hiện tượng… mà người nói có nhu cầu bộc lộ thái độ tình cảm, nhu cầu miêu tả, nhu cầu thẩm mỹ, nhu cầu bộc lộ tính cách của chính mình, quan hệ xã hội của mình, tính địa phương, tính dân tộc của mình… một cách có ý thức hay không có ý thức”[8;78]. Vì vậy, ngôn ngữ phải không ngừng được biến đổi, sáng tạo hàng ngày để đáp ứng sự phong phú, đa dạng của nhu cầu giao tiếp. Một trong những con đường mở rộng giới hạn biểu đạt của từ và làm cho ngôn ngữ ngày càng phong phú, sinh động, gợi cảm… là quá trình sáng tạo nên các ngữ cố định.

Ngữ cố định có hình thức cấu tạo của cụm từ nhưng lại mang chức năng ngữ nghĩa như từ. Với những đặc điểm nổi bật như: tính biểu trưng, tính dân tộc, tính hình tượng - cụ thể và tính biểu thái, ngữ cố định có ý nghĩa lớn trong việc góp phần đưa tiếng Việt ngày một giàu đẹp và tinh tế hơn.

Nhiều tác giả thống nhất chia ngữ cố định trong tiếng Việt ra thành thành ngữ và quán ngữ. Trong đó quán ngữ chủ yếu đóng vai trò là phương tiện liên kết, còn thành ngữ mới thực sự là phương tiện ngôn ngữ tiêu biểu cho những đặc trưng của ngữ cố định. Tiếng Việt có một số lượng thành ngữ khá phong phú và sinh động, nhưng bên cạnh những thành ngữ thực sự (được các tác giả nghiên cứu thống nhất xếp vào thành ngữ) thì còn có những tổ hợp từ mà việc xác định tư cách của nó còn chưa đi đến ý kiến thống nhất. Chẳng hạn, trong đời sống ta thường gặp những tổ hợp từ được sử dụng cố định, ví dụ: má bánh đúc, tóc rễ tre, lông mày lá liễu, mũi dọc dừa, ngay cán tàn, ngang cành bứa… Với những tổ hợp từ này, hầu như mỗi tác giả trong quá trình nghiên cứu lại đưa ra những quan niệm khác nhau. Có người xếp vào thành ngữ (Đỗ Hữu Châu,1998), thành ngữ so sánh (Lê Thu Trà - 2005; Kiều Văn - 2005; Kim Thị Thu Hà - 2005), thành ngữ ẩn dụ hóa phi đối xứng (Hoàng Văn Hành - 2004), có người cho là ngữ định danh có quan hệ so sánh (Nguyễn Thiện Giáp - 1999), người lại gọi là hiện tượng chuyển dần ở hai bên đường ranh giới giữa từ ghép và cụm từ tự do (Hồ Lê - 2003), có tác giả lại xếp nó vào một tiểu loại riêng biệt của ngữ cố định bên cạnh thành ngữ và quán ngữ, đặt cho nó một cái tên riêng : ngữ cố định định danh (Mai Ngọc Chừ, Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến - 2007). Chính sự không thống nhất giữa ý kiến của các nhà nghiên cứu một mặt gây khó khăn trong việc học tập, tìm hiểu, nhưng mặt khác nó lại kích thích nhu cầu tìm tòi, làm nảy sinh vấn đề nghiên cứu. Vì vậy, việc tìm hiểu một cách cụ thể, khoa học và đưa ra những kiến giải của riêng mình trên cơ sở kế thừa và phát triển kết quả của những công trình khoa học trước đây về đơn vị ngôn ngữ mà chúng tôi tạm dùng cách gọi của tác giả Mai Ngọc Chừ : “ ngữ cố định định danh” là một việc làm vừa có ý nghĩa khoa học vừa có ý nghĩa thực tiễn. Về mặt khoa học, nó góp phần làm sáng tỏ một đơn vị ngôn ngữ tồn tại trong tiếng Việt, giữ vai trò làm cho tiếng Việt thêm phong phú và sinh động. Về phía thực tiễn, việc làm sáng tỏ một đơn vị ngôn ngữ mà các ý kiến về nó vẫn chưa thống nhất sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên, học sinh trong quá trình học tập và nghiên cứu. Hơn nữa, đây cũng là một đơn vị ngôn ngữ được sử dụng với vai trò tham gia tạo nên giá trị nghệ thuật trong tác phẩm văn chương, bởi thế mà những kết quả thu được từ công trình này sẽ mở ra khả năng ứng dụng vào việc tìm hiểu tác phẩm văn chương dưới góc độ ngôn ngữ học.

Kết cấu đề tài:

Chương 1: Cơ sở lí luận

Chương 2: Phạm vi sự vật được định danh và yếu tố được dùng để định danh trong NCĐĐD sự vật

Chương 3: Phương thức định danh và màu sắc tu từ của NCĐĐD sự vật