Người H'Mông là một trong những dân tộc thiểu số có dân số đông ở miền Bắc Việt Nam. Theo số liệu của cuộc điều tra dân số năm 1999 thì dân số của dân tộc H'Mông là trên 55 vạn người. người H'Mông cư trú chủ yếu trên những vùng núi có độ cao trên dưới 1000m. Trải qua quá trình thiên di hàng trăm năm tới định cư ở vùng núi phía Bắc Việt Nam, người H'Mông đã xác lập cho mình một diện mạo kinh tế - văn hoá – xã hội khá rõ nét. Cùng với 53 dân tộc anh em, người H'Mông luôn luôn là một phần của sự thống nhất khối đại đoàn kết dân tộc và góp phần làm phong phú cho nền văn hoá các dân tộc Việt Nam. Vì thế mà đã từ lâu, người H'Mông trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học trong nước và trên thế giới.

Văn hoá H'Mông là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần mà họ sáng tạo ra trong diễn trình lịch sử của mình. Trong văn hoá H'Mông, văn hoá tinh thần là một yếu tố không thể thiếu được trong cuộc sống của con người. Việc nghiên cứu văn hoá tinh thần của các dân tộc thiểu số nói chung, dân tộc H'Mông nói riêng là sự đóng góp quan trọng trong việc bảo lưu những giá trị văn hoá truyền thống. Nghiên cứu văn hoá tinh thần còn là cơ sở khoa học cho nhiều ngành văn hoá, nghệ thuật… vận dụng, kế thừa tính dân tộc, giá trị văn hoá, quan điểm thẩm mỹ… phục vụ cho công cuộc xây dựng đất nước.

Đặc biệt, dưới góc độ văn hoá, lịch sử, nghiên cứu văn hoá tinh thần còn góp phần làm sáng tỏ thêm những đặc trưng tộc người. Trên cơ sở đó, chúng ta có những cứ liệu khoa học đánh giá đúng vị trí văn hoá các dân tộc nói chung và văn hoá người H'Mông nói riêng để có định hướng đúng cho việc xây dựng và phát triển một nền văn hoá Việt Nam dân tộc và hiện đại.

Là một người con của vùng núi Tây Bắc - nơi có số lượng người H'Mông cư trú khá đông nên tôi có dịp được điền dã ở một số vùng người H'Mông sinh sống như Sa Pa, Mường Khương, Bắc Hà (tỉnh Lào Cai), Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn (tỉnh Yên Bái). Đó chính là điều kiện quan trọng có tính quyết định về mặt tài liệu để tôi lựa chọn và thực hiện đề tài khoá luận. Mặt khác trong quá trình đi điền dã, văn hoá H'Mông, đặc biệt là văn hoá tinh thần có sức thu hút với rất lớn đối với tôi. Đó chính là những lý do thôi thúc tôi chọn đề tài về đời sống văn hóa tinh thần của người H'Mông. Tuy nhiên khi chọn địa bàn để nghiên cứu tôi đã chọn địa bàn huyện Mù Cang Chải. Bởi nếu các vùng người H'Mông cư trú khác hầu hết đều tiếp giáp với biên giới Lào và Trung Quốc thì Mù Cang Chải là một khu vực hoàn toàn biệt lập. Bao quanh huyện là đồi núi với dãy Hoàng Liên Sơn có độ cao và độ dốc lớn, địa hình chia cắt mạnh; nhiều điểm cao trung bình từ 2000m đến dưới 3000m so với mực nước biển. Do đó sự giao lưu và trao đổi hàng hoá không phát triển như các nơi khác. Hơn nữa Mù Cang Chải là một huyện thuần người H'Mông (chiếm 95% dân số của huyện. Do đó văn hoá tinh thần của người H'Mông ở đây còn giữ được hầu như nguyên vẹn tính truyền thống.

Kết cấu đề tài:

Chương 1: Khái quát về điều kiện tự nhiên và người H'Mông ở huyện Mù Cang Chải – Yên Bái

Chương 2: Đời sống văn hoá tinh thần truyền thống của người H'Mông ở huyện Mù Cang Chải - Yên Bái

Chương 3: Sự biến đổi trong đời sống văn hoá tinh thần của người H'Mông ở huyện Mù Cang Chải và những vấn đề đặt ra