Mở đầU

Nông nghiệp - nông thôn - nông dân là những hẵng số cơ bản của kinh tế, xã hội, văn hoá Việt Nam, trong đó làng xã là vấn đề bao trùm có tính chất xuyên suốt. Có nghiên cứu làng xã, chúng ta mới nhận thức đầy đủ về lịch sử Việt Nam trên mọi phương diện trong suốt thời kỳ cổ, trung, cận và hiện đại. Vì vậy, vấn đề làng xã Việt Nam đã thu hút được sù quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước, và đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong những năm gần đây. Đối với vấn đề làng xã Việt Nam, có thể tiếp cận ở nhiều khía cạnh, lĩnh vực khác nhau và dựa trên nhiều nguồn tài liệu khác nhau, rất đa dạng phong phó trong đó các nguồn thư tịch (chính sử, hương ước, địa bạ, gia phả...), tài liệu điều tra thực địa và tài liệu hồi cố dân tộc học là rất quan trọng

Chuyên đề "Làng xã Việt Nam" của PGS. TS Nguyễn Quang Ngọc đã gợi mở ra cho chúng tôi ý tưởng tìm hiểu về mét sè quyền lợi của bộ phận lý dịch/ kỳ dịch trong làng xã qua tài liệu hương ước

I. vài nét về hương ước và " hương ước cổ hà tây"

1. Hương ước là mét trong những nguồn tài liệu đặc biệt quan trọng để nghiên cứu làng xã Việt Nam. Có nhiều cách giải thích khác nhau về hương ước.

Tác giả Trần Tõ cho rằng: Dù không phải là mét bộ luật hoàn chỉnh, hương ước với những điều quy định về mét sè nét sinh hoạt riêng biệt của làng xã, vẫn đóng mét vai trò cương lĩnh, có thể còn khá chung chung, nhưng dù sao vẫn đáng được xem là một cương lĩnh về nếp sống hàng ngày của làng xã mà mọi cá nhân, mọi tổ chức làng trong xã phải tuân theo [3;103]

Nguyễn Tá Nhí và Đặng Văn Tu trong lời giới thiệu ' Hương ước cổ Hà Tây' cho rằng: Hương ước là những quy ước điều lệ của một cộng đồng chung sống trong cùng mét khu vực, để điều hoà mối quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với tập thể họăc giữa tập thể này với tập thể khác. Do đó cần phải xây dựng những quy ước chung[2;7]

Trong tác phẩm : "Làng xã Việt Nam  - mét sè vấn đề kinh tế, xã hội, văn hoá", GS Phan Đại Doãn nêu ra định nghĩa khá tổng quát về hương ước; đó là