Mục đích của nghiên cứu lịch sử là nhằm rút kinh nghiệm của quá khứ đề phục vụ cho hiện tại và hướng đến tương lai. Vì vậy, người ta đã coi “Lịch sử là cô giáo của cuộc sống, là bó đuốc soi đường đi đến tương lai”. Thật vậy, lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam đã qua đi, nhung ngày nay người ta vẫn nhắc đến và đi sâu vào nghiên cứu, tìm hiểu cuộc kháng chiến thần kỳ đó của dân tộc Việt Nam.

Triều Nguyễn - Triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử phong kiến dân tộc, tồn tại trong 143 năm (1802-1945) một giai đoạn lịch sử có nhiều thăng trầm và biến động. Từ nhiều cách tiếp cận lịch sử khác nhau, nên tạo ra trong giới nghiên cứu lịch sử nói riêng, trong toàn bộ dân tộc Việt Nam nói chung cái nhìn và các đánh giá về vương triều này rất khác nhau. Thậm chí ngày nay có không ít những người xuyên tạc lịch sử, đánh giá không đúng sự kiện lịch sử, hay học lịch sử nhưng thiên về chính trị nên đã làm mất đi giá trị và ý nghĩa chân thực của sự kiện, hiện tượng lịch sử ấy.

Tìm hiểu về cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc Việt Nam, đây không phải là vấn đề mới mẻ, nhưng nó là một vấn đề lớn trong một giai đoạn lịch sử điển hình của dân tộc. Vì vậy, trước đây và hiện nay đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu, tìm hiểu về vấn đề lịch sử trọng này. Tuy nhiên, việc tìm hiểu cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam qua sách “Đại Nam thực lục” của Quốc sử quán triều Nguyễn thì hầu như chưa có sự đầu tư đích đáng. Đây vẫn là một “mảnh đất hấp dẫn” nhưng chưa được khai phá và tìm hiểu nhiều, vì vậy tôi quyết định chọn đề tài này để bước đầu nghiên cứu về một vấn đề lịch sử trọng trọng đại của dân tộc.

Thông qua nguồn tư liệu của “Đại Nam thực lục”, nghiên cứu để biết được cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam chống Pháp từ ngày đầu. Qua đó, giúp người đọc có một cái nhìn toàn diện, đầy đủ và đánh giá một cách khách quan trung thực về cuộc kháng chiến của nhân dân ta cách đây hơn trăm năm trước.

Bố cục của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo thì đề tài có 3 chương chính:

Chương 1: Triều Nguyễn trước và sau khi Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam đến chiếm khi chiếm được lục tỉnh Nam Kỳ (1858-1867).

Chương 2: Triều Nguyễn từ khi Pháp chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ đến đánh Bắc kỳ lần thứ nhất (1867-1874).

Chương 3: Triều Nguyễn từ khi Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ hai đến khi hoàn thành quá trình Xâm lược Việt Nam