Kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954)

Tháng 9 năm 1945, quân đội Đồng Minh vào giải giáp quân đội Nhật ở Việt Nam. Phía Bắc, 20 vạn quân Tưởng vượt qua biên giới Việt - Trung vào Hà Nội , kéo theo bọn phản động Việt Nam quốc dân Đảng và Việt Nam cách mạng đồng minh. Tình hình trở nên phức tạp. Dựa vào lực lượng của Tưởng Giới Thạch, bọn phản động tìm mọi cách để chống phá Cách mạng Việt Nam . Tõ sau vụ án ở phố Ôn Như Hầu (nay là phố Nguyễn Gia Thiều) bộ mặt thật của chúng bị nhân dân lên án. Hoạt động của chúng chủ yếu là ở nội thành, Ýt có ảnh hưởng ra ngoại ô.

Quân Tưởng Giới Thạch, có một đơn vị chiếm đóng doanh trại của Nhật trước đây (giáp phía Bắc làng Phương Liệt) sau này là xí nghiệp 250 gần sở Thú Y. Bọn này sinh hoạt nhếch nhác, dân ta gọi là Tầu Ô, quân lệnh của chúng không nghiêm, nhiều tên mang quân trang, quân dụng và súng đạn đi bán, ta muốn mua để trang bị tự vệ nhưng không có tiền " quan kim".

Ở miền Nam, quân Anh, Ên vào tiếp quản Sài Gòn, đã công khai giúp Pháp chiếm lại miền Nam bằng vũ lực. Ngày 23 tháng 9 năm 1945, quân đội Pháp núp sau quân đội Anh - Ên chiếm các vị trí quan trọng trong thành phố. Nhân dân Sài Gòn vùng dậy chống trả quyết liệt bằng gậy tầm vông và dáo mác. ở Nam bộ, lúc này có ông Nguyễn Văn Phẩm làm cán bộ vô tuyến điện của Uỷ ban Kháng chiến. Anh Trần Sĩ Ngạn tham gia chiến đấu trong lực lượng thanh niên tiền phong, thuộc đoàn Vĩnh Thoả ở quận I . Anh Nguyễn Văn Hồng phụ trách trung đội tự vệ chiến đấu của công nhân cao su Phó Riềng. Trong mét trận chiến đấu không cân sức ở phía Bắc tỉnh Thủ Đầu Mét anh Hồng đã hi sinh năm 1946.

Theo lời gọi của Đảng, phong trào ủng hé Nam bộ kháng chiến sôi nổi ở miền Bắc. Uỷ ban Kháng chiến Phương Liệt chỉ đạo các đoàn thể phụ nữ cứu quốc và thanh niên tổ chức quyên tiền và quần áo giúp đồng bào