Nguyễn Thái Học - l•nh tụ của Việt Nam Quốc dân đảng, người đ• đốt lên ngọn lửa khởi nghĩa Yên Bái - là nhân vật mà các nhà nghiên cứu đ• có nhiều ý kiến về quan niệm đấu tranh "không thành công cũng thành nhân" của ông. Nhưng có lẽ ai cũng phải thừa nhận tấm lòng yêu nước, sự dũng cảm, dám hy sinh của ông vì sự nghiệp giải phóng đất nước. Có biết bao nhiêu kẻ vì sợ gian khổ, hy sinh và vì muốn cuộc sống hưởng thụ cá nhân đ• bán rẻ nhân phẩm, làm tay sai cho giặc. Đó là những kẻ muôn đời bị lịch sử lên án, phỉ nhổ.

Cũng đ• có nhiều ý kiến chính thống của những nhà l•nh đạo Đảng phân tích khoa học một cách sắc lạnh về hành động manh động, về quan niệm "thành nhân" của ông. Tuy nhiên, đó là cách nhìn để rút kinh nghiệm và hầu như để phân tích về phương pháp cách mạng đặng nhận rõ con đường cách mạng, biện pháp thực thi đúng đắn của Đảng Cộng sản. Chúng ta là những người viết sử, lại từ chỗ đứng của lịch sử, từ tác động của thời đại, tình thế và cả giá trị đấu tranh truyền thống bất khuất của dân tộc, phải chăng chúng ta nên có cách đánh giá về nhân vật lịch sử với cái nhìn tổng thể, với quan niệm nhân văn, biện chứng từ chỗ đứng lịch sử. Chúng ta ngưỡng vọng, kính trọng người xưa ngay khi bên cạnh họ có bao điều chúng ta còn chưa thể chấp nhận.

Đọc lịch sử giai đoạn này tôi cứ băn khoăn về việc đánh giá nhân vật lịch sử Nguyễn Thái Học. Kẻ thù giết ông và run sợ, chúng muốn xoá đi tất cả trang sử của con người dám "chống lại Đại Pháp", mà là chống bằng súng đạn. Gần như sau một thời gian dài bọn Pháp những tưởng có thể kê cao gối hưởng thụ sự bình yên thống trị, bóc lột. Phải chăng ta còn chưa đặt đúng vị trí đánh giá hành động truyền thống của dòng thác đấu tranh dân tộc thời kỳ mà những hành động nổi dậy khởi nghĩa như hành động đốt lửa, giữ lửa của truyền thống bất khuất của dân tộc. Nên chăng ta phải nhìn sâu vào Nguyễn Thái Học và các đồng chí của ông muốn gì trong hành động phải trả giá bằng sinh mệnh. Họ sẵn sàng chết cho một sự nghiệp chính nghĩa giải phóng áp bức, giành tự do cho dân tộc. Các cuộc đấu tranh vì yêu nước dù có những mặt hạn chế thì cái giá trị đốt lên và giữ lấy ngọn lửa đấu tranh ấp ủ trong lòng dân tộc cũng thật đáng quý, đáng trân trọng.