MỞ ĐẦU

1. Mục đích của đề tài

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” câu nói nổi tiếng của Thân Nhân Trung trong bài sớ dâng lên vua Lê Thánh Tông, đã trở thành khẩu hiệu mục tiêu của nền giáo dục Việt Nam trong mấy trăm năm qua. Sự nghiệp trồng người là mối quan tâm lớn nhất, là nhân tố cơ bản quyết định sự hưng vong của cả một quốc gia dân tộc. Gắn bó chặt chẽ với vận mệnh dân tộc, nền giáo dục Việt Nam đã không ngừng sản sinh ra nhiều cá nhân kiệt suất đóng góp cho lịch sử nước nhà. Thành quả to lớn đó là kết quả của những đóng góp không mệt mỏi của nhiều cá nhân, nhiều thế hệ cho sự phát triển giáo dục đất nước.

Đề tài này,chúng tôi tập trung đề cập đến những đóng góp của Nguyễn Văn Vĩnh- một học giả nổi tiếng của Việt Nam đầu thế kỷ 20 đối với nền giáo dục nước ta. Thông qua đó, chúng tôi mong muốn tái hiện những điểm nổi bật của nền giáo dục nước nhà đầu thế kỷ 20- một chặng đường đầy gian nan thử thách với bản sắc văn hóa dân tộc, với những biến chuyển lớn lao về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Là một mũi tiên phong của cuộc cách mạng văn hóa tư tưởng đầu thế kỷ 20, giáo dục đã có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc trước hết là trên bình diện văn hóa tư tưởng. Đặt trên tầm cao đó, chúng tôi muốn khẳng định vai trò của Nguyễn Văn Vĩnh – một trong những người thủ xướng cuộc cách mạng giáo dục đầu thế kỷ 20.

2.Tính cấp thiết của đề tài

Khi bắt tay vào nghiên cứu đề tài này, chúng tôi thấy việc nghiên cứu về một nhân vật nổi tiếng trong lịch sử, nhất là một học giả lớn như Nguyễn Văn Vĩnh đến nay không phải là điều mới mẻ. Nhưng chúng tôi cũng nhận thức rằng : đưa đề tài nay ra xem xét , bàn luận có một ý nghĩa lớn.

+ Thứ nhất, rất nhiều người nghiên cứu về Nguyễn Văn Vĩnh nhưng cho đến nay chưa có đề tài cụ thể nào khai thác về những đóng góp của ông tên lĩnh vực giáo dục. Một mũi tiến công mà ông ý thức rất sâu sắc về sức mạnh của nó trong cuộc cải cách văn hóa đầu thế kỷ 20.

+ Thứ hai, Nguyễn Văn Vĩnh là một học giả uyên bác, có những đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc, nhưng đến nay vẫn còn nhiều ý kiến phiến diện về vai trò những đóng góp của ông do thiếu thông tin hoặc hiểu sai lệch.

+ Thứ ba, đặt trong tiến trình phát triển của nền giáo dục Việt Nam, thì giai đoạn đầu thế kỷ 20 có tầm quan trọng lớn lao của sự dứt bỏ nền giáo dục cũ, hình thành nền giáo dục mới của dân tộc. Do đó, nghiên cứu về giáo dục Việt Nam đầu thế kỷ 20 là một mảnh đất rất màu mỡ và đặc sắc, một việc làm hết sức có ý nghĩa.

+ Thứ tư, nghiên cứu về những đóng góp của Nguyễn Văn Vĩnh trên lĩnh vực giáo dục sẽ cung cấp cho chúng tôi kiến thức và cái nhìn đầy đủ sâu sắc hơn về cuộc tiếp xúc đông – tây diễn ra trong lịch sử dân tộc ta đầu thế kỷ 20.

+ Thứ năm, đầu thế kỷ 21, chúng ta đang bước vào quá trình hội nhập quốc tế với nhiều thử thách và vận hội lớn. Để đứng vững và phát triển, chúng ta phải huy động hết mọi nguồn lực quốc gia kể cả những kinh nghiệm từ quá khứ. Những bài học kinh nghiệm trong cuộc tiếp xúc đông - tây đầu thế kỷ 20 sẽ là những bài học quý giá cho dân tộc ta vận dụng để nhận ra mình, bảo vệ mình, và tiến kịp bạn bè quốc tế. Trong đó, chúng ta đang ra sức cải cách nền giáo dục đất nước và không thể thiếu những kinh nghiệm của cuộc cải cách giáo dục đầu thế kỷ 20, càng không thể thiếu những con người như Nguyễn Văn Vĩnh

Đề tài: Nguyễn Văn Vĩnh với cuộc cải cách giáo dục đầu thế kỷ XX

2.Lịch sử nghiên cứu và các nguồn tư liệu

Có rất nhiều nghiên cứu trên nhiều phương diện khác nhau về Nguyễn Văn Vĩnh. Như tác giả Hoàng Tiến với đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước : “Chữ quốc ngữ và cuộc cách mạng chữ viết đầu thế kỷ 20”. Cô Phạm Thị Thu với luận văn thạc sĩ 1997 : “Một vài khía cạnh về lịch sử chữ quốc ngữ qua khảo sát Đông Dương Tạp Chí và Nam Phong Tạp Chí”. Ông Phan Khôi với “ Nguyễn Văn Vĩnh trong con mắt tôi” 1936. Quốc Anh với “Nguyễn Văn Vĩnh trong con mắt người cùng thời” (tạp chí Xưa và Nay số 27). Cô Nguyễn Thị Lệ Hà (2004) với “ Nguyễn Văn Vĩnh với cuộc cổ vũ và truyền bá chữ quốc ngữ đầu thế kỷ 20” ( tạp chí nghiên cứu lịch sử số 5). Và gần đây nhất là một khóa luận cử nhân về những đóng góp của Nguyễn Văn Vĩnh trên lĩnh vực văn hóa xã hội. Cùng rất nhiều những nghiên cứu khác. Nghiên cứu về Nguyễn Văn Vĩnh không phải là một vấn đề mới nhưng không hề cũ.

Là một nhà văn hóa lớn của Việt Nam đầu thế kỷ 20, hoạt động của Nguyễn Văn Vĩnh trải rộng trên rất nhiều lĩnh vực : báo chí, giáo dục , văn chưong, xuất bản, dịch sách, và cả kinh tế, chính trị . Do đó, phạm vi tư liệu về ông rất rộng. Nghiên cứu những đóng góp của ông trên lĩnh vực giáo dục, cũng có rất nhiều tài liệu có thể khai thác.

Đáng chú ý là: những tài liệu về hoạt động của các tổ chức do ông sáng lập như Hội Trí Tri, Hội dịch sách Đặc biệt, Nguyễn Văn Vĩnh là một dịch giả nổi tiếng, người hoạt động nhiều nhất trên lĩnh vực báo chí và xuất bản, nên chúng tôi tập trung nhiều nhất đến những bài viết của ông và nhiều học giả khác cổ động cho giáo dục trên hai tờ báo : Đại Nam Đăng Cổ Tùng Báo và Đông Dương Tạp Chí Đấy là những tài liệu trực tiếp.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng hết sức chú ý đến những tài liệu gián tiếp : tài liệu của những nhân vật cùng thời viết về Nguyễn Văn Vĩnh, những tài liệu nghiên cứu của nhiều học giả thế hệ sau về ông. Đối với những tài liệu này, chúng tôi cố gắng giữ con mắt khách quan khi xem xét, đánh giá.

3.Đối tượng nghiên cứu và những vấn đề đi sâu giải quyết của đề tài

Đối tượng nghiên cứu của đề tài được xác định như sau : Bao gồm tất cả các hoạt động của Nguyễn Văn Vĩnh có liên quan đến cuộc cải cách đầu thế kỷ 20. Trong đó tập trung vào khai thác các hoạt động của ông trong các tổ chức giáo dục : Đông Kinh Nghĩa Thục, Hội Trí Tri, Hội dịch sách và những nội dung giáo dục trên hai tờ báo do ông làm chủ bút : Đại Nam Đăng Cổ Tùng Báo và Đông Dương Tạp Chí. Chú ý đến những hoạt động của Nguyễn Văn Vĩnh cổ vũ việc học chữ quốc ngữ - phương tiện truyền thụ cơ bản của nền giáo dục dân tộc mới

Khi nghiên cứu, chúng tôi cố gắng làm nổi bật lên vai trò của ông trong cuộc cải cách giáo dục đầu thế kỷ 20, với tư cách là người khởi xướng, người hoạt động tích cực và có nhiều đóng góp nhất. Ông là một trí thức Tây học muốn hiện đại hóa nền giáo dục nước nhà theo Âu Tây tư tưởng, đồng thời là con người thiết tha với những giá trị truyền thống nhưng cũng vô cùng nhạy bén với thời cuộc. Ông cũng là người có công đầu trong việc tạo nên mối quan hệ chặt chẽ và phát huy vai trò của báo chí trong cải cách giáo dục.

4.Phương pháp nghiên cứu đề tài

Để nghiên cứu đề tài này một cách hiệu quả nhất, chúng tôi đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau như: phương pháp lịch sử, phương pháp logic, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh .v.v

1. Kết quả và những đóng góp của đề tài

Mặc dù còn nhiều hạn chế trong quá trình nghiên cứu, nhưng cơ bản chúng tôi đã cố gắng tập hợp nhiều tài liệu về những đóng góp của Nguyễn Văn Vĩnh trên lĩnh vực giáo dục, và đưa ra những nhận định khách quan, khoa học nhất nhằm toát lên vai trò của ông.

Thông qua đề tài này, chúng tôi mong muốn đóng góp thêm vào việc tái hiện lại cuộc cải cách giáo dục đầu thế kỷ 20. Và đánh giá lại vai trò, ảnh hưởng của một số nhân vật lịch sử còn nhiều tranh cãi, trong đó có Nguyên Văn Vĩnh. Chúng tôi cũng mong muốn rằng, đề tài này sẽ góp thêm một cái nhìn mới mẻ, chi tiết, đầy đủ hơn về học giả này.

5. Bố cục của đề tài

Đề tài có bố cục như sau :

Chương một : Những đặc điểm nổi bật của xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20 đến hết Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Trong quá trình nghiên cứu đề tài này, chúng tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ Thư viện Khoa học xã hội, Thư viện Quốc gia, Thư viện Đại học Quốc gia, và Thư viện Khoa Lịch sử - Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, cùng các thầy cô, gia đình và bè bạn. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn