PHẦN I

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP

I. Đặc điểm hoạt động xây lắp có ảnh hưởng đến hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm.

Xây dựng cơ bản là ngành sản xuất vật chất quan trọng mang tính chất công nghiệp nhằm tạo ra cơ sở vật chất cho nền kinh tế quốc dân. Hoạt động của ngành xây dựng là hoạt động hình thành nên năng lực sản xuất cho các ngành, các lĩnh vực khác nhau trong nền kinh tế. Nói một cách cụ thể hơn, sản xuất xây dựng bao gồm các hoạt động: xây dựng mới, mở rộng, khôi phục, cải tạo lại hay hiện đại hoá các công trình hiện có thuộc mọi lĩnh vực trong nền kinh tế quốc dân. So với các ngành sản xuất vật chất khác, ngành xây lắp có những đặc điểm riêng và ảnh hưởng đến công tác hạch toán. Những đặc điểm đó được thể hiện trên những mặt sau:

Sản phẩm xây lắp là những công trình, hạng mục công trình, vật kiến trúc có quy mô lớn, kết cấu phức tạp, thời gian sử dụng lâu dài,… Do vậy, việc tổ chức quản lý và hạch toán nhất thiết phải lập dự toán thiết kế, dự toán thi công, quá trình sản xuất xây lắp phải so sánh với dự toán, lấy dự toán làm thước đo. Đồng thời, sản phẩm xây lắp có tính đơn chiếc nên chi phí bỏ ra để thi công xây lắp các công trình có nội dung và cơ cấu không đồng nhất như các loại sản phẩm công nghiệp. Vì vậy, cần phải hạch toán chi phí và tính giá thành cho từng công trình, hạng mục công trình.

Sản phẩm xây lắp hoàn thành không thể nhập kho mà được tiêu thụ theo giá dự toán hoặc giá thoả thuận với chủ đầu tư cho nên tính chất hàng hoá thể hiện không rõ, yếu tố thị trường tác động bị hạn chế.

Sản phẩm xây lắp cố định về mặt vị trí còn các điều kiện sản xuất phải di chuyển theo đặt sản phẩm. Do đó, các phương án xây dựng về mặt kỹ thuật và tổ chức cũng thay đổi theo. Điều này đòi hỏi các đơn vị xây lắp phải tăng cường tính cơ động, linh hoạt và gọn nhẹ về mặt trang bị và tài sản, lựa chọn các hình thức sản xuất linh hoạt, tăng cường điều hành tác nghiệp, phấn đấu giảm chi phí ở mức cho phép.

Bên cạnh đó, việc quản lý, sử dụng và hạch toán tài sản, vật tư rất phức tạp do điều kiện thiên nhiên, thời tiết. Vì vậy, sẽ phát sinh một số chi phí cần thiết khách quan như: chi phí điều động công nhân, máy thi công, xây dựng các công trình tạm thời, chi phí chuẩn bị mặt bằng và dọn mặt bằng sau khi thi công xong... kế toán phải phản ánh chính xác các chi phí này tổ chức phân bổ hợp lý.

Thời gian sử dụng sản phẩm xây lắp lâu dài đòi hỏi việc tổ chức và hạch toán chặt chẽ, đảm bảo chất lượng công trình đúng dự toán thiết kết tạo điều kiện thuận lợi cho bàn giao công trình, ghi nhận doanh thu và thu hồi vốn.

Ngoài ra, trong xây dựng còn ảnh hưởng của lợi thế so sánh, đó chính là giá cả của nguồn vật liệu, máy móc thuê ngoài, nhân công tại địa phương... Mặt khác, trong giai đoạn hiện nay, tổ chức xây lắp ở nước ta chủ yếu theo hình thức “khoán gọn” các công trình, hạng mục công trình cho các đơn vị trong nội bộ doanh nghiệp. Trong giá khoán gọn, không chỉ có tiền lương mà còn có đủ chi phí về vật liệu, công cụ, dụng cụ thi công, chi phí chung của bộ phận nhận khoán. Việc giao khoán trên sẽ giúp cho việc nâng cao trách nhiệm trong quản lý xây dựng của các đội, xí nghiệp, tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh tiến độ thi công.

Từ những đặc điểm sản xuất kinh doanh nêu trên, công tác kế toán tại những đơn vị thi công xây lắp phải có những đặc trưng để thích hợp với tính chất của ngành nghề. Đồng thời, công tác kế toán phải cung cấp thông tin kế toán một cách chính xác, đầy đủ, kịp thời, phục vụ cho yêu cầu quản lý, mục tiêu của doanh nghiệp đề ra.

II. Bản chất và nội dung kinh tế của chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp.